غنی سازی با غلظت ۲۰ درصد: <br> وسیله‌ای برای اجماع جهانی علیه ایران

دکتر بهروز بیات متخصص فیزیک هسته‌ای می‌گوید اورانیوم تا ۲۰ درصد غنی‌شده فقط کاربرد پزشکی دارد اما به عقیده‌ی وی هدف ایران از تولید این اورانیوم می‌تواند نزدیک‌تر شدن به غنای لازم برای مصرف نظامی باشد. از همین رو وی معتقد است شروع این روند از سوی ایران می‌تواند اجماع جهانی علیه این کشور را بیشتر از قبل کند.

دویچه وله: آقای دکتر بیات، رییس سازمان انرژی اتمی ایران اعلام کرده که ایران روز سه‏شنبه بیستم بهمن، غنی‏سازی اورانیوم با غلظت ۲۰درصد را آغاز خواهد کرد. به نظر شما، آیا این یک بلوف سیاسی است یا این که ایران واقعا توانایی این کار را دارد؟

دکتر بهروز بیات: می‏تواند هم یک بلوف سیاسی باشد و هم این که واقعا اقدامی باشد که می‏خواهند انجام بدهند. علی‏الاصول ایران قابلیت آن را دارد که درجه‏ی غنا را بالا ببرد؛ منتها سؤال روی هزینه‏ی این کار است. در دنیای امروز و در کشوری با حد تکنولوژی متوسطی که ایران دارد، اگر هزینه نقشی بازی نکند، همه کاری می‏توان انجام داد. از این روی، قطعا می‏توانند روند غنی‏سازی را ادامه بدهند و به غنای بالاتری برسند. اما این عملی نیست که از امروز به فردا صورت بگیرد.

اگر ایران واقعا چنین توانایی‏ای را داشته باشد، آیا پروسه‏ای است که دیروز آقای احمدی‏نژاد دستور آن را داده است و فردا هم قرار است آغاز شود یعنی به این سرعت قابل انجام خواهد بود؟

خیر؛ منظور از شروع کردن این نیست که فردا دستگاه را راه می‏اندازیم و غنی‏سازی با غلظت بالا را شروع می‏کنیم. خط تولیدی‏ که تا کنون درست کرده‏اند، برای غنای سه‌ونیم درصدی بوده و تغییر دادن این خط تولید، نیاز به یک سری اقدامات دارد. معنای آن شروع به کار است، اما به این معنا نیست که از فردا غروب اورانیوم ۲۰درصدی بیرون می‏آید.

با توجه به این که چندین سال طول کشیده تا اورانیوم سه‌ونیم درصدی را در ابعاد مثلا بیش از یک تن تولید کنند، می‏توان حدس زد که بردن به غنای ۲۰درصد، یکی دو سال وقت لازم خواهد داشت.

ایران اعلام کرده که غنی‏سازی ۲۰درصدی را برای سوخت راکتور تحقیقاتی خود که برای تشخیص و درمان بیماری‏های سرطانی مورد استفاده قرار می‏گیرد می‏خواهد. اگر واقعا اورانیوم ۲۰درصد غنی شده فقط برای این منظور استفاده می‏شود، اصلاً محل اختلاف با غرب بر سر این میزان غنی‏سازی برای چیست؟

اصولا با غرب و با آژانس بین‏المللی انرژی اتمی اختلافی بر روی کارکردن راکتورهای پژوهشی ایران وجود ندارد. یعنی کسی تا کنون مخالفتی نکرده که چرا راکتور تهران کار می‏کند، یا چرا ایران در مجموع پنج راکتور تحقیقاتی دارد. این راکتورها هیچ وقت موضوع بحث نبوده‏اند. الان هم قطعا موضوع بحث نمی‏بود؛ منتها در میان معامله‏ای که به نظر می‏آمد برای نشان دادن حسن نیت است، طرفین توافق کردند که ایران اورانیوم غنی‏ شده‏ی سه‌ونیم درصدی خود را به خارج ‏بفرستد و در ازای آن اورانیوم ۲۰درصدی تحویل بگیرد. در واقع برای نشان دادن حسن نیت بود، وگرنه ایران می‏تواند از بازار جهانی، مثلا از چین این اورانیوم ۲۰درصدی را تهیه کند. البته محدودیتی که دارد این است که باید تحت نظارت آژانس بین‏المللی انرژی اتمی باشد که تا کنون نیز بوده است.

سؤال من در ارتباط با کاربرد اورانیوم ۲۰درصدی است. آیا اورانیومی که ۲۰درصد غنی شده، فقط مصرف پزشکی می‏تواند داشته باشد؟

اورانیوم ۲۰درصدی قطعا مصرف نظامی ندارد و مصرف آن این است که در راکتورهای تحقیقاتی به کار برده شود و با استفاده از راکتورهای تحقیقاتی مثلا رادیوایزوتوپی تولید کرد که برای مصارف پزشکی مورد استفاده قرار بگیرد، یا رادیوایزوتوپی برای مصارف صنعتی، مصارف کشاورزی و… تولید کرد. البته می‏توان اقدام ایران را این‏گونه تفسیر کرد که ایران قصد داشته باشد به این وسیله، درجه‏ی غنای بالاتری را کسب کند و اگر قصد نظامی داشته باشد، به غنای لازم برای مصرف نظامی نزدیک‏تر شود. وگرنه خود اورانیوم ۲۰درصدی مصرف نظامی ندارد.

آیا این عمل ایران با قرارداد ایران در پیمان ان.پی‏‏.تی و دیگر پیمان‏های بین‏المللی که ایران در زمینه‏ی انرژی هسته‏ای به آن متعهد است، در تعارض قرار می‏گیرد یا خیر؟

تا جایی که به خاطر دارم، کشورها می‏توانند اورانیوم را تا درجه‏ی غنای ۲۰درصد، غنی‏سازی کنند و تنها غنی‏سازی بالاتر از آن باید با اجازه‏ی آژانس بین‏المللی انرژی هسته‏ای باشد. از این نقطه‏نظر و احتمالا برای این که چنین ضرورتی وجود نداشته باشد، درجه‏ی غنای اورانیومی که فعلا در راکتور تهران مصرف شده، دقیقا ۷۵ / ۱۹ درصد است و نه ۲۰درصد. معنای آن هم لزوما این نیست که اجازه نداشته باشند، بلکه باید با موافقت قبلی آژانس صورت بگیرد.

اگر پروسه‏ای که ایران قرار است از بیست بهمن شروع کند، یعنی آغاز راهی که منتهی به به‏دست آوردن اورانیوم با غلظت ۲۰درصد برای ایران می‏شود، برخورد غرب و کشورهای غربی، به خصوص گروه ۵+۱ که طرف مذاکره‏ی ایران در پرونده‏ای هسته‏ای هستند، چگونه خواهد بود؟

این که ایران علی‏الاصول و بر مبنای قوانین ان‏.پی‏.تی می‏تواند این کار را بکند، در شرایط عادی و متعارف قابل استناد است. اما وضع امروز ایران در شرایط متعارفی نیست. چندین قطع‏نامه‏ی شورای امنیت سازمان ملل ادامه‌ی غنی‌سازی را برای ایران ممنوع کرده است. از این نقطه‏نظر، ادامه‏ی غنی ‏سازی اصولا با خواست جهانی مغایرت دارد، چه رسد به افزایش درجه‏ی غنای آن. نتیجه این خواهد بود که اجماع جهانی یا دست‏کم اجماع میان اروپا و امریکا بر سر تحریم‏های شدید نسبت به ایران، آسان‏تر می‏شود. نه تنها اروپای غربی و اتحادیه‏ی اروپا و امریکا، بلکه روسیه هم همین‏طور. یعنی در واقع این امر وسیله‏ای به دست خواهد داد که اجماعی برای تشدید تحریم‏ها بر ضد ایران صورت بگیرد.

مصاحبه‌گر: میترا شجاعی

تحریریه: بهمن مهرداد