طارق عزیز در برابر دادگاه

مردی با سبیل، با عینکی قطور و سیگار برگی بر لب! طارق عزیز را در غرب اینگونه می‌شناختند. محترم، آرام، با تسلط کامل بر زبان انگلیسی، سردیپلمات، جانشین رییس دولت و وزیر خارجه رژیم پیشین عراق. این جنتلمن دنیادیده نماینده‌ی یکی از بیرحم‌ترین دیکتاتورهای جهان بود: صدام حسین.

دادگاهی که طارق عزیز اکنون بایستی در برابر آن پاسخگو باشد، به مدتها پیش از آخرین جنگ خلیج فارس بازمی‌گردد و به اتهامی می‌پردازد که شاید در نگاه اول شگفت‌آور به نظر برسد: به موضوع ۴۲ تاجری که در سال ۱۹۹۲ در بغداد دستگیر و ساعاتی بعد اعدام شدند. اتهام آنها در آن‌زمان گرانفروشی عنوان شد.

بنابراین محاکمه طارق عزیز و ۷ متهم دیگر، نه به دلیل جنایاتی‌ست مانند راندن اجباری مردم از محل زندگی‌شان، کاربرد سلاح‌های شیمیایی علیه کردها و یا کشتار شیعیان که بعدها افکار عمومی جهان را خشمگین ساخت، بلکه اعدام ۴۲ تاجر.

در واقع هم، در سال ۱۹۹۲ قیمت مواد غذایی به‌شدت افزایش یافت و نخستین نشانه‌های سوء تغذیه و کمبود دارو در عراق پدیدار شد. اما دلیل اصلی این امر، قطع روابط تجاری با عراق بود که سازمان ملل متحد علیه این کشور پس از تجاوز به خاک کویت تصویب کرد. رژیم عراق هم دنبال عاملی می‌گشت که تقصیر را به گردن او بیندازد. دولت صدام حسین این مقصر را در میان تاجران یافت.

تبدیل شدن ماجرایی از ۱۶ سال پیش به موضوع دادگاه می‌تواند دلیلی ساده داشته باشد و آن این است که دادستانی موردی را برگزیده است که به نسبت موارد دیگر، برای اثبات دشواری کمتری دارد. زید عزیز فرزند وزیر خارجه رژیم صدام حسین نگران آن است که دادگاه برای پدرش حکم اعدام صادر کند. وی می‌گوید: "آنان می‌خواهند اعضای پیشین رهبری عراق را بکشند. از همین رو چنین موردی را علیه پدر من برگزیده‌اند که در اصل تا حدودی حقیرانه و سست است".

ناروشن است که طارق عزیز چه نقشی را می‌توانسته مشخصا در رابطه با تاجران اعدام‌شده ایفا کرده باشد. تا پیش از برگزاری دادگاه جزییات موضوع را فاش نکرد.

اگر به طارق عزیز اجازه دهند تا آزادانه سخن بگوید، ممکن است مسایلی رو شوند که برای ایالات متحده ناخوشایند باشند. اما از آنجا که اتهام اعدام تاجران است، او تنها اجازه خواهد داشت به موضوع دعوا بپردازد. مثلا او نخواهد توانست درباره دیدارش با دانلد رامسفلد در سال ۱۹۸۳ سخن بگوید.

رامسفلد که سپس وزیر دفاع آمریکا شد، در آن هنگام به عنوان مامور رونالد ریگان رییس جمهور وقت ایالات متحده، به بغداد سفر کرد و با طارق عزیز گفت‌وگو کرد. موضوع این گفت‌وگو حمایت غرب از عراق بود که در آن هنگام در جنگ با ایران به موضع دفاعی افتاده بود. مدت کوتاهی پس از این دیدار بود که سیل کمکها به عراق سرازیر شد. در این هنگام بود که دولت صدام حسین گونه‌های مختلف سلاح‌های متعارف را دریافت کرد. این سلاح‌ها فقط آمریکایی نبودند، بلکه از بریتانیا، فرانسه، آلمان، شوروی سابق و چین نیز سلاح‌هایی به عراق ارسال شد. علاوه بر اینها قطعات یدکی و مواد و تجهیزاتی که برای تولید سلاح‌های میکروبی و شیمیایی لازم‌اند، در اختیار دولت صدام حسین قرار گرفتند.