سخنان سران ایران و آمریکا؛ زمینه سازی برای خشونت بیشتر؟ • مصاحبه
۱۳۸۶ شهریور ۷, چهارشنبه
مصاحبه‌ای در این باره با محمدعلی ابطحی، رئیس دفتر رئیس جمهور سابق، محمد خاتمی.
دویچه‌وله: آقای احمدی‌نژاد دیروز گفت که به زودی در منطقه شاهد یک خلأ قدرت بزرگ هستیم و اعلام آمادگی کرد که با کمک کشورهای همسایه از جمله عربستان این خلأ را پر کند. به نظر شما دولت ایران با توجه به انزوایی که در آن قرار گرفته است، چه در منطقه و در جهان، در شرایطی هست که چنین ادعایی بکند؟
محمدعلی ابطحی: مصاحبه‌ی دیروز آقای احمدی‌نژاد بیشتر نگاه خارجی داشت، یعنی بیشتر یک نوع مصاحبه‌ی سیاست خارجی بود تا مسایل داخلی. در نگاه ایشان در سیاست خارجی هم مبنایشان بر این بود که ایران یک ایران قدرتمندی‌ست که می‌تواند بسیاری از مشکلات خودش و مشکلات منطقه را حل بکند و توی این چارچوب بیشتر صحبت می‌کردند. آنچه بعنوان خلأ قدرت مطرح شد، به اعتقاد من، مبتنی بر همان سیاست همیشگی جمهوری اسلامی هست که ادعا دارد نیروهای اشغالگر باید از عراق خارج بشوند، و اگر نیروهای اشغالگر از عراق خارج بشوند، طبیعی است که مشکلات عراق کم می‌شود. در برابر این نگاه، حتا هواداران جمهوری اسلامی ایران در دولت عراق بارها اعلام کرده‌اند که با رفتن آمریکا از عراق مخالف‌اند و این را بعنوان یک خلأیی احساس می‌کنند که ممکن است به بحرانهای زیادی در داخل عراق منجر بشود، منجمله به بحران حتا تقسیم‌شدن عراق.
من فکر می‌کنم صحبت آقای احمدی‌نژاد بیشتر به این نگاه توجه داشته که اگر این نگرانی وجود دارد، کشورهای منطقه می‌توانند با تاثیرگذاری‌هایی که هرکدامشان در داخل عراق دارند در یک همکاری مشترک این خلأ قدرت را کم کنند. یعنی کشورهایی مثل ایران و سوریه و ترکیه و عربستان سعودی اینها طبیعی‌ست که نمی‌شود انکار کرد که داخل عراق نقش فعالی دارند. خب این نقش فعال اگر با اشتراک مساعی به سمت حمایت از مردم عراق برود، شاید بشود بحران را بکند. ولی اینکه این عملی هست یا نیست و اینکه آیا منافع کشورهای همسایه در داخل عراق همه یکی هست و همه یکنوع نگاه می‌کنند، این طبیعتا جای تردید جدی دارد.
دویچه‌وله: گفتید که این مصاحبه یک سیاست خارجی بود و ناشی از نگرانی برای عراق. اما آیا خود این سخنان نمی‌تواند مایه‌ی نگرانی برای ایران باشد، به این معنی که تنش بین ایران و آمریکا را تشدید بکند، همچنانکه دیروز شاهد سخنان آقای جورج بوش بودیم و دستگیری ۸ نفر از ایرانیان در بغداد؟
محمدعلی ابطحی: طبیعتا تنش بین آمریکا و ایران یک تنش سابقه‌داری‌ست، یک تنشی نیست که نه با این مصاحبه حل بشود و نه کم بشود. ایران از نگاه خودش و آقای احمدی‌نژاد از نگاه خودش بعنوان رییس جمهور ایران به مسایل نگاه می‌کرد و فکر نمی‌کنم در چارچوب حل مسایل فیمابین ایران و آمریکا بود. طبیعتا آمریکا هم یک نقش جدی در منطقه دارد و هم در عراق و این نقش‌ها بدون دیدن یکدیگر داشت گفتگو می‌شد. یعنی هم آقای بوش که سخنرانی کردند بدون توجه به اینکه ایران می‌تواند نقش سازنده‌ای داشته باشد سخنرانی کردند، هم آقای احمدی‌نژاد بدون توجه به اینکه آمریکا چه نقشی در منطقه دارد و چه قدرتی در منطقه دارد، به اعتقاد من صحبت کردند.
دویچه‌وله: آقای احمدی‌نژاد فراخوان انتخابات آزاد در عراق را داده و گفته‌اند که انتخابات آزاد می‌تواند به صلح و برادری در کشور همسایه منجر بشود. آیا این نسخه را در مورد ایران هم می‌توانند توصیه کنند؟
محمدعلی ابطحی: ببینید، طبیعتا عراق یک کیس ویژه‌ای‌ست در منطقه. عراق حتا یکنوع انتخابات سالم و آزادی هم در آنجا انجام شد. اما آن انتخابات جوابی برای حل مشکلات و بحرانهای امنیتی داخل عراق نداده است. آنچه عراق امروز به آن احتیاج دارد بیشتر یک نوع توافق است. چون در مقام انتخابات طبیعتا اکثریتی که آنجا هستند رای می‌دهند و عملا رای هم دادند و نتایج امنیتی مثبتی نداشت در داخل عراق. باید توافقهای مختلفی صورت بگیرد که همه‌ی اقوام و ملتهای داخل عراق، مذاهب داخل عراق، کیس‌بندی‌های مختلف سیاسی و اجتماعی داخل عراق به‌نوعی بتوانند اعلام همکاری و رضایت داشته باشند با آن شیوه. اما در مقایسه با ایران من فکر نمی‌کنم آقای احمدی‌نژاد درمقام مقایسه با ایران بود. ایران وضعیت خاص خودش را دارد. البته طبیعتا در ایران انتخابات آزاد خیلی تاثیرگذار می‌تواند باشد برای حتا مشکلات و بحرانهای داخل ایران و حتا برای قدرتمندشدن داخل ایران. ما سابقه‌ی آن را در انتخابات دوم خرداد داشتیم. یک انتخابات کاملا آزاد و غیرمترقبه‌ای که صورت گرفت، بسیاری از بحرانهای سیاسی‌ای که دور سر ایران داشت دور می‌زد و می‌توانست مشکلات جدی برای ایران ایجاد بکند حل و فصل کرد.
دویچه‌وله: آقای احمدی‌نژاد در جای دیگری به خبرنگار شبکه‌ی هلند گفتند که در ایران آزادی کامل و مطلق وجود دارد و این در حالی‌ست که گفته می‌شود دولت نهم حتا تحمل کوچکترین انتقادی را هم ندارد، حتا به گرانی یا به انتقاد در رابطه با سیاستهای اقتصادی و غیره. حالا از آزادی مطبوعات، نشر کتاب، فعالیت‌های اجتماعی- فرهنگی بگذریم. خب تکلیف مردم در این وسط چه هست، باید به کدام سخنان اعتماد بکنند؟
محمدعلی ابطحی: من فکر نمی‌کنم که مردم هیچ کشوری برای اینکه بفهمند داخل کشورشان چه وضعیتی دارد، منتظر فقط شنیدن سخنان رسمی مسئولین دولتی باشند. واقعیت‌هایی توی جامعه وجود دارد که آن واقعیت‌ها تعیین‌کننده است. خیلی شرایط فعلی می‌تواند شرایط بهتری باشد. بسته‌شدن همه فضاهای مختلفی که به نوعی به تاثیرگذاران سیاسی برمی‌گردد و زیر فشار قرار گرفتن آنها در بخشهای مختلفی که ما شاهدش بودیم، اینها حتا به تضعیف حاکمیت در ایران در نهایت منجر می‌شود. ما این روش را معتقد بودیم همیشه که اگر آزادیهای مشروع پذیرفته‌شده، حتا آزادیهایی که در همین قانون اساسی فعلی هم وجود دارد به‌صورت جدی در ایران گرفته بشود، بسیاری از مشکلات کم می‌شود و آزادیها می‌تواند خودش کمکی باشد به نظام و دولت برای اینکه مردم بتوانند با آرامش بیشتری زندگی بکنند.