ساختار تحصیل، مقاطع تحصیلی و انواع مراکز آموزش عالی در آلمان
۱۳۸۸ فروردین ۱۳, پنجشنبهانواع مراکز آموزش عالی در آلمان
دانشگاه
دانشگاه معمولاً محلّی است برای فراگیری روشهای علمی و دانش نظری. به عنوان رشتههای معمولِ (کلاسیک) دانشگاهی، میتوان از رشتههایی مانند پزشکی، حقوق، علوم انسانی، علوم طبیعی و اقتصادی و تربیت معلّم نامبرد. در دانشگاهها آموزش وپژوهش با یکدیگر آمیختهاند و رابطهی تنگاتنگی با هم دارند. دانشگاه مکانی برای آموزش و تحقیقات بنیادی و کاربردی است. دانشجویان دانشگاهها آزادند تا برنامهی درسی خود در هر نیمسال تحصیلی را شخصاً انتخاب کنند و حتّی استادان خود را آزادانه برگزینند. امّا چهارچوب کلّی هر رشتهی تحصیلی، در آییننامهی تحصیلی رشتهی مربوطه (Studienordnung) تا حدّی مشخّص شدهاست. تحصیلدانشگاهی را نمیتوان با آموزش حرفهای برابر دانست. دانشگاهها در پایان تحصیل،به دانشآموختگان، مدارج دیپلم، مَگیستِر(Magister) وهمینطور دکترا اعطاء میکنند. بهزودی تقریباً در تمام دانشگاههای آلمان، دورههای تحصیلی با مدرکهای برابر با استانداردهای بینالمللی، Bachelor و Masterعرضه خواهد شد.
مراکز آموزش عالی حرفهای "فاخ هُخشوله" (Fachhochschule)
کسی که در کنار آموزش دانشگاهی (آکادمیک) به آموزش حرفهای علاقه دارد و تجربهی عملی در دوران تحصیل برایشان مهمتر از دانش محض به تنهایی است، بهتر است که در مراکز آموزش عالی حرفهای (Fachhochschule) آلمان تحصیل کند. محتوای درسی در رشتههای اینگونه مراکز آموزش عالی، به تناسب نیازهای حرفهای تعیین شدهاند. برخلاف دانشگاههای آلمان، برنامهی درسی در این گونه مراکز از پیش تعیین شدهاست. از ویژگیهای این مراکز:
- برنامهی منسجم درسی از آغاز تا پایان تحصیل
- تدوین محتوای درسی رشتههای گوناکون به تناسب نیازهای حرفهای
- دورهی تحصیل کوتاهتر در مقایسه با دانشگاه
- تحقیقات با توجّه به نیاز در زمینههای کاربردی
کادر آموزشی این گونهمراکز معمولاً نیروهای با تجربه و پر سابقه در حرفهی موردنظرند و برخی از آنان مدیرانی هستند که به نیازهای بازار کار در رشتهی موردنظر بهخوبی آگاهند. دانشآموختگان این مراکز بعد از پایان تحصیل، شانس بسیار خوبی برای یافتن شغلی در رشتهی خود دارند. مدرک تحصیلی ارائهشده به دانشآموختگان مراکز عالی آموزش عالی حرفهای ، دیپلم میباشد.
مدارس عالی هنر و موسیقی
۵۶ مدرسهی عالی هنر و موسیقی، دانشجویان با استعداد را در حرفههای هنری آموزش میدهند.
متقاضیان تحصیل در مدارس عالی هنر میباید نمونهای از کارهای خود را به مرکز مورد نظر ارسال کنند. معمولاً پس از آن در آزمونی حضوری، با انجام تکلیفهایی گوناگون، تواناییهای متقاضیان در رشتههای انتخابی سنجیده میشود. در برخی موارد متقاضیان میتوانند بدون داشتن مدرک دیپلم دبیرستان، در مراکز آموزش عالی هنر به تحصیل بپردازند. در مورد شرایط دریافت پذیرش و تعداد نمونههای کاری که متقاضی برای دریافت پذیرش میباید ارائه دهد، میتوان با مدرسهی عالی هنر مربوطه تماس گرفت. نقّاشی، گرافیک، پیکر تراشی، طرّاحی
(Design und Gestaltung) و تربیّت معلّم درهنرهای تجسّمی، نمونههایی از رشتههای تحصیلی در این مدارساند. بهعنوان دیگر رشتههای مهمّ این مدارس، میتوان از معماری، مرمّت آثار تاریخی، سفالگری نامبرد.
دیپلم، مدرک نهایی است که معمولاً هنرجو از این مراکز دریافت میکند.
مدارس عالی موسیقی معمولاً به آموزش هنرجو در رشتههای زیر میپردازند:
آموزش آلات موسیقی، آموزش آواز، ساخت قطعات موسیقی، رهبری ارکستر. برخی از این مدارس افزون بر این رشتهها، رشتههایی مانند موزیک کلیسا، جاز، کارگردانی موزیک تئاتر هم ارائه میدهند. در آزمون سنجش قابلیّتها، تواناییهای متقاضیان در زمینههای گوناگون در قالب امتحانات شفاهی، کتبی و عملی ارزیابی میشود.
رسانههای گروهی مدرن (Moderne Medien)
علاقهمندان به رشتههای مرتبط با فیلم و تلهویزیون، میتوانند در مرکز آموزش عالی فیلم و تلهویزیون مونیخ و همچنین در مرکز آموزش عالی "کُنراد وُلف" (Konrad Wolf) در پُتس دام- بابلزبرگ Potsdam-Babelsberg به تحصیل در رشتههایی مانند کارگردانی، فیلمبرداری و مدیریّت تولید بپردازند.
نشانی دیگر، مرکز آموزش عالی هنر برای رسانههای گروهی در کُلن است که به عنوان تنها مرکز آموزش عالی در زمینهی رسانههای دیداری- شنیداری (Audiovisuell) در آلمان شناخته میشود. این مرکز با سابقهی ده سالهی خود در آموزش هنرجو، از اعتبار خاصّی در سطح بینالمللی برخوردار است. متقاضیان تحصیل در رشتههای این مراکز، پس از گذراندن یکسری آزمونهای عملی و شفاهی پذیرفته میشوند.
مدارس آموزش عالی تربیّت معلم ( Pädagogische Hochschule)
این مراکز به اختصار "پِ ها" ( PH) نامیده میشوند. تنها مرکز آموزش عالی تربیت معلّم آلمان در ایالت بادن ووتنبرگ آلمان قرار دارد. در بقیّهی ایالتها دانشکدهای در دانشگاهها به این رشته اختصاص داده شدهاست. در مراکز تربیت معلم ، مربیّان مدارس ابتدائی، کادر آموزشی برای مراکز آموزشی Real- und Hauptschule و مدارس ویژه معلولین و عقب افتادگان ذهنی آموزش داده میشوند.
سیستم آموزشی در کشور آلمان در ایالتهای گوناگون متفاوت است. امادر بیشتر ایالتها بچهها معمولاً از سن سه تا هفت سالگی به مراکز پیشدبستانی مانند کودکستان میروند. بعد از سپری شدن این دوره، تحصیلات دبستانی آغاز میگردد که در طی آن دانشآموزان معمولاً از سن ۵ تا ۱۲ سالگی، در زمینههای زبان آلمانی، حساب و معمولاً یک زبان خارجی آموزش داده میشوند. پس از این مرحله، دانشآموزان به مدارس آموزش متوسّطه راه مییابند. گروهی از دانشآموزان معمولاً پس از پایان کلاس پنجم ویا هفتم در رئال شوله (Realschule) به ادامهی تحصیل میپردازند. با پایان کلاس دهم، این دانشآموزان دورهی متوسّطهی تحصیلی را به پایان میرسانند.
هاوپتشوله(Hauptschule) یکی دیگر از مراکز آموزش متوسّطه است که معمولاً از کلاس پنجم تا نهم ویا دهم به طول میانجامد. تمام دانشآموزانی که در هیچکدام از مراکز آموزشمتوسّطهی تمام وقت آلمانی پذیرفته نشدهاند، موظّف به نامنویسی در هاوپت شولهها هستند.
نوع دیگر از مدارس آموزش متوسّطه، گیمنازییوم (Gymnasium) نام دارد. تحصیل در این دبیرستانها در بیشتر ایالتها با به پایان رساندن سال پنجم تحصیلات دبستانی آغاز شده و دورهی آن معمولاً ۹ سال به طول میکشد و با پایان سال تحصیلی سیزدهم، دانشآموز موفّق به دریافت مدرک دیپلم میشود.
مراکز آموزش عالی وابسته به کلیسا
در آلمان بیش از ۴۰ مرکز آموزش عالی وجود دارد که وابسته به کلیسای کاتولیک و یا پروتستان هستند. در مراکز آموزش عالی وابسته به کلیسای پروتستان، کشیشهای زن و مرد وهمچنین معلّمان علوم دینی آموزش داده میشوند. در برخی از این مراکز رشتههایی مانند موزیک کلیسا ، علوم اجتماعی و بهزیستی هم عرضه میشوند.
آموزش کشیشان کاتولیک (Priester) در دانشکدهی الهیّات صورت میگیرد. فرقههای مذهبی گوناگون وابسته به کلیسای کاتولیک هم به سهم خود در دانشکدههایی ویژه به آموزش نیروی تازه نفس در فرقهی مذهبی مربوطه میپردازند.
مراکز آموزش عالی خصوصی
چند سالی است که مؤسّسههای آموزش عالی خصوصی در آلمان بسیار رواج پیدا کردهاند. اگر قصد تحصیل در یکی از این مؤسّسهها را دارید، باید به این نکته توجّه کنید که آیا مدرک مؤسّسهی مورد نظر شما دارای رسمیّت و پذیرش دولتیست یا خیر. مؤسّسههای آموزش عالی خصوصی که در فهرست به تصویب رسیده توسّط کنفرانس رئیسان دانشگاهی Hochschulrektorenkonferenz نیامدهاند، فاقد رسمیّت دولتی هستند.
برخی مراکز آموزش عالی خصوصی از سوی سازمانها و بنیادهای متعدّدی پشتیبانی مالی میشوند. به برخی هم کمکهای دولتی تعلّق میگیرد. نکتهی مشترک همهی این مراکز، پرداخت شهریه توسّط دانشجوست. این شهریه ممکن است از ۱۵۰۰۰ یورو برای کلّ تحصیل تا ۴۰۰۰ یورو در هر ترم تغییر کند. تعداد دانشجویان این رشتهها بسیار کمتر از مراکز دولتی است و آموزش و راهنمایی دانشجویان در چهارچوبی بسیار شخصی انجام میگیرد. مراکز آموزش عالی خصوصی معمولاً دانشجویان خود را شخصاً انتخاب میکنند. برای پذیرفتهشدن در یک چنین مؤسّسهای معمولاً افزون بر میانگین نمرات بالا، قابلیّتهای فردی و تعهّد کاری متقاضی بسیار مهم است. بسیاری از این مراکز همکاری تناتنگی با واحدهای اقتصادی دارند و به دانشجویان خود دورههای کارآموزی در خارج از آلمان هم ارائه میدهند.
آموزشگاههای حرفهای (Berufsakademie)
در ایالتهای بادن ووتنبرگ، زاکسن، تورینگن و برلین میتوان به جای تحصیل در دانشگاهها یا مراکز آموزش عالی حرفهای، در آموزشگاههای حرفهای (Berufsakademie) ، که به اختصار (BA) نامیده میشوند، به ادامهی تحصیل پرداخت.
در آموزشگاههای حرفهای به دانشجویان این امکان داده میشود که در رشتههای علوم اقتصادی، علوم اجتماعی و رشتههای فنّی به تحصیل بپردازند. شرط لازم برای تحصیل در این آموزشگاهها داشتن مدرک دیپلم ( پایان تحصیلات دبیرستانی) یا مدرکی برابر با مدرک پایان تحصیلات دبیرستانی است به همراه ارائهی یک قرارداد آموزشی با مرکزی آموزشی که طرف قرارداد آموزشگاه حرفهای مورد نظر است.
در آموزشگاههای حرفهای، دانشجویان در طول ۶ نیمسال تحصیلی در چهارچوب یک سیستم آموزشی دوگانه به تحصیل میپردازند. سیستم دوگانه به این معناست که آموزش تئوری در این مراکز با آموزش عملی همراه است. در این مدارس برنامهی درسی از پیش تعیین شدهای در اختیار دانشجو قرار میگیرد. در طول تحصیل به دانشجویان از سوی واحدهای اقتصادی که طرف قرارداد آموزشگاههای حرفهای هستند، ماهیانه مبلغ ۵۰۰ یورو و یا بیشتر پرداخت میشود.
مدرک دیپلم دانشگاه در سه سال
پس از سهسال تحصیل و آموزش علمی و عملی در آموزشگاههای حرفهای، به دانشآموختهگان این مراکز مدرک "دیپلم BA" اعطا میشود. دیپلم این مرکز برابر و همپایه با مدرک دیپلم مراکز آموزش عالی حرفهای (Fachhochschule) است. بسیاری از شرکتها به دنبال جذب نیروی کار از میان دانشآموختگان BA هستند، زیرا که این دانشجویان در کنار آموزش علمی دارای تجربههای عملی گرانبهایی در طول تحصیل شدهاند. تقریباً ۹۰ درصد از دانشآموختگان این مراکز پس از پایان تحصیل بهراحتی جذب بازار کار میشوند. بسیاری از واحدهای اقتصادی بر طبق تعرفهای خود را موظّف کردهاند که دانشآموختگان BA را پس از پایان تحصیل به صورت قراردادی استخدام نمایند.
در برخی از آموزشگاههای حرفهای مانند آموزشگاه حرفهای اشتوتگارت، رشتههای بینالمللی هم ارائه میشوند که برای دانشجویان خود امکان اقامت در مدارس خواهرخوانده در خارج از کشور را هم فراهم میکنند.
برای اطلاع از مقاطع تحصیلی و ساختار تحصیل در دانشگاههای آلمان، ورق بزنید:
انواع مقاطع تحصیلی در آلمان
در سیستم آموزشی سنّتی در مراکز آموزش عالی آلمان، تفاوتی بین مدرک لیسانس Bachelor و فوقلیسانس Master وجود ندارد. دانشجویان پس از ۲ سال تحصیل، با گذراندن امتحانات میاندورهای که Zwischenprüfung نامیده میشوند، مرحلهی مقدّماتی تحصیل را به پایان میرسانند و وارد مرحلهی اصلی تحصیل میشوند. مرحلهی دوّم معمولاً بین دو تا سه سال طول میکشد. با گذراندن این مرحله و موفّقیّت در آزمونهای نهایی، به دانشجو مدرک Diplom در رشتههای مهندسی و علوم طبیعی، و یا مدرک مَگیستِر Magister در رشتههای علوم انسانی و اجتماعی، داده میشود. مدرک دیپلم برابر با کارشناسی ارشد در رشتههای علوم طبیعی و مهندسی (M.Sc) و مدرک مَگیستِر Magister برابر با کارشناسی ارشد در رشتههای علومانسانی و اجتماعی (M.A.) ست. مقاطع تحصیلی معمول در دانشگاههای آلمان دیپلم Diplomو در رشتههای علوم انسانی مَگیستِر Magister است. در سالهای اخیر در آلمان هم برابر با سیستمهای آموزش عالی بینالمللی، رشتههای تحصیلی در مقاطع لیسانس Bachelor و فوقلیسانس Master ارائه میشوند.
دیپلم
عنوان مدرک تحصیلی است که معمولاَ در رشتههای علوم ریاضی ، علوم طبیعی و برخی از رشتههای علوم اجتماعی پس از پایان دورهای مشخّص به دانشجویان اعطا میشود. دانشجویان مراکز آموزش عالی حرفهای FH معمولاً پس از ۶ نیمسال تحصیلی موفّق به کسب این مدرک میشوند.
مَگیستِر
معمولترین مدرک تحصیلی در رشتههای علوم انسانی و علوم اجتماعی است. برای تحصیل در مقطع مَگیستِر، دانشجو باید همزمان در بیش از یک رشته دانشگاهی به تحصیل بپردازد: یا دو رشتهی اصلی به همراه یک رشتهی فرعی ویا یک رشتهی اصلی به همراه دو رشتهی فرعی.
لیسانس (Bachelor) و فوق لیسانس (Master)
در سالهای اخیر دانشگاهها و مراکز آموزش عالی آلمان برابر با سیستمهای آموزش عالی به رسمیّتشناختهشده در سطح بینالمللی، اقدام به ارائهی برخی رشتهها در مقاطع تحصیلی لیسانس (Bachelor)وفوق لیسانس (Master) نمودهاند. زبان آموزشی در این رشتهها معمولاً انگلیسی است. متقاضیان تحصیل در این رشتهها میتوانند زبان آلمانی را به موازات تحصیل بیاموزند. مدرک کارشناسی در رشتههای علوم طبیعی و مهندسی B.Sc. و در رشتههای علوم انسانی و اجتماعی B.A. است. مدرک دریافت شده اعتبار بین المللی داشته و ادامه تحصیل در مقطع دکترا را میسر می سازد.
از ویژگیهای این مقاطع تحصیلی:
- همخوانی با مدارک سیستمهای آموزش عالی در سطح بینالمللی
- امکان مهمان شدن در دانشگاههای دیگر اروپایی برای یک یا دو نیمسال تحصیلی
- همکاریهای علمی بین دانشگاههای گوناگون که در این مقاطع دانشجو میپذیرند
- ارزشیابی راندمان تحصیلی دانشجو بر اساس اعطای نمره، مطابق با استانداردهای بینالمللی
دکترا (Promotion)
برای دریافت مدرک دکترا، معمولاً دانشجو در رشته و موضوعی خاص به تحقیق میپردازد و نتایج علمی به دستآمدهی جدید را تنظیم و به شکل رسالهی دکترا ارائه میدهد. پس از آن دانشجوی مقطع دکترا، به دفاع از رسالهی خود پرداخته و پس از گذراندن موفّقیّتآمیزآزمونهای شفاهی، مدرک دکترا را در رشتهی مورد نظر دریافت میکند. گذراندن دورهی دکترا و گرفتن مدرک دکترا تنها در دانشگاه امکانپذیر است. شرط اساسی برای آغاز تحصیل در مقطع دکترا معمولاً داشتن میانگین نمرات بالا در مقطع تحصیلی پیشین است. به پایان رساندن رسالهی دکترا معمولاً سالها بهطول میانجامد. یک پرفسور نقش استاد راهنمای دانشجوی را برعهده میگیرد و مسئول راهنمایی دانشجوی دکترا در طول تحصیل است.
کالجهای تحقیقاتی و تحصیلات تکمیلی (Graduiertenkolleg)
این کالجها نهادهایی وابسته به مراکز آموزش عالی هستند که در چهارچوب زمانیِ مشخّص امکان پژوهش و یا گذراندن دورههای دکترا را برای دانشپژوهان فراهم میکنند . کالجهای تحقیقاتی و تحصیلات تکمیلی از سوی جامعهی پژوهشی آلمان (DFG) پشتیبانی میشوند. دانشجویان دکترا میتوانند در چهارچوب این برنامهها زیر نظر چندین استاد دانشگاه در موضوعی مشخّص تحقیق کرده و یا تحصیلات خود را در مقطع دکترا بهپایان برسانند. هدف ازبرگزاری این کالجها ازیک سو دستهبندیکردن پژوهشهای علمی از نظر محتوایی و از سوی دیگر سازماندهی کردن کار دانشجویان مقطع دکتراست. بر خلاف روش سنّتی که در آن رسالهی دکترا فقط زیر نظر یک استاد راهنما نوشته میشود، دانشجویان مقطع دکترا میتوانند در این کالجها رسالهی دکترای خود را در جمع گروهی از دانشمندان رشتهی مربوطه بنویسند. این کالجها به طور مستقل اقدام به توزیع بورسیهی خود بین دانشجویان متقاضی شرکت در دورهی دکترا میکنند.
مدارس تحصیلات تکمیلی Graduate School
برخی از دانشگاهها تعدادی از رشتهها را انتخاب کرده و به ارائهی دورههای دکترا در این رشتهها میپردازند. به این طرح Graduate School گفته میشود. در چهارچوب این طرح، دانشجویان جوان خواستار تحصیل در دورههای دکترا، پس از سهسال دورهی دکترا را به پایان میرسانند. برخلاف کالجهای تحقیقاتی و تحصیلات تکمیلی Graduiertenkolleg که فقط برای یک دورهی مشخّص به فعالیّت میپردازند، مدارس تحصیلات تکمیلی Graduate School مؤسّسههایی همیشگی در برخی دانشگاهها هستند. بخش زیادی از برنامههای درسی این مدارس به زبان انگلیسی ارائه میشود و تقریباً یک سوّم بورسیهی تمام وقت این نهادها به دانشپژوهان خارجی تعلّق میگیرد. هدف از برپایی این مدارس، به پایان رساندن سریع دورهی دکترا و همزمان ایجاد ارتباط و تبادل علمی با دانشجویان دکترا در شهرها و کشورهای دیگر و از سوی دیگرفراهم آوردن امکان ارتباط با بخش صنعت است.