آژانس بین‌المللی انرژی در تازه‌ترین گزارش خود از وضعیت تولید انرژی‌های تجدیدپذیر در جهان می‌گوید که سال گذشته میلادی (۲۰۲۳) رشد ظرفیت تولید انرژی‌های پاک با ثبت یک رکورد تاریخی به ۵۰۷ گیگاوات (هزار مگاوات) افزایش یافته که ۵۰ درصد بیشتر از رشد آن در سال ۲۰۲۲ است.
به عبارتی ساده‌تر، سال گذشته به اندازه بیش از ۵۰۰ برابر ظرفیت تولید برق نیروگاه اتمی بوشهر، به تولید برق پاک جهان اضافه شده است.
در مجموع، ظرفیت تولید انرژی‌های تجدیدپذیر مانند خورشیدی، بادی، زیست‌توده و آبی در سال گذشته میلادی به حدود ۴۲۰۰ گیگاوات رسید و سهم انرژی‌های پاک از کل تولید برق جهان از ۳۰ درصد گذشت.
انتظار می‌رود شتاب رشد تولید انرژی‌های پاک در سال‌های پیش رو کماکان ادامه داشته باشد و سهم انرژی‌های پاک از تولید برق جهان تا پنج سال آینده به ۴۲ درصد برسد. در سال ۲۰۲۸ ظرفیت تولید انرژی‌های پاک جهان به بالای هشت هزار گیگاوات خواهد رسید.
اینترنت بدون سانسور با سایفون دویچه وله
نکته امیدوارکننده اینکه طی دهه جاری حدود ۹۵ درصد از رشد تولید انرژی‌های پاک جهان به خاطر راه‌اندازی نیروگاه‌های خورشیدی و بادی بوده، نه سدسازی‌ها و انرژی برق‌آبی.
این گزارش همچنین می‌گوید، سال گذشته بیش از نیمی از برق ۵۷ کشور در جهان از منابع پاک تامین شده است.
چین کماکان بیشترین سهم را در شکوفایی انرژی‌های پاک جهان دارد؛ به‌طوری که سال گذشته ظرفیت تولید برق خورشیدی این کشور ۱۱۶ درصد و ظرفیت تولید برق بادی آن ۶۶ درصد جهش داشته و در پنج سال آینده بیش از دو هزار گیگاوات انرژی پاک به ظرفیت تولید برق این کشور اضافه خواهد شد که معادل ۵۶ درصد از کل رشد تولید انرژی‌های پاک در کل جهان خواهد بود.
در سال ۲۰۲۸ ظرفیت تولید انرژی‌های تجدیدپذیر چین معادل چهار برابر کل اروپا و پنج برابر کل ایالات متحده آمریکا خواهد بود.
اوضاع نامساعد ایران
جهش‌های شگرف در تولید انرژی‌های پاک جهان در حالی است که سهم ایران از ظرفیت تولید انرژی‌های تجدیدپذیر جهان به سه‌دهم درصد هم نمی‌رسد. ایران هم‌اکنون ۱۲ گیگاوات ظرفیت تولید انرژی برق‌آبی دارد که نیمی از این ظرفیت به خاطر خالی بودن سدها غیرفعال است و کمتر از یک گیگاوات نیز ظرفیت تولید انرژی خورشیدی، بادی و زیست‌توده دارد.
آمارهای وزارت نیرو نشان می‌دهد، ظرفیت تولید انرژی برق‌آبی ایران در هشت ماه سال جاری خورشیدی تنها ۵۵ مگاوات و تولید دیگر انرژی‌های پاک ۷۲ مگاوات رشد داشته است.
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
این در حالی است که بخش وسیعی از قلمرو ایران سالانه ۳۰۰ روز آفتابی دارد و بهشتی برای تولید انرژی خورشیدی است.
بی‌اعتنایی ایران به انرژی‌های پاک در حالی است که آژانس بین‌المللی انرژی می‌گوید، هزینه تولید برق از نیروگاه‌های بادی و خورشیدی نصب‌شده در سال گذشته کمتر از تولید برق از نیروگاه‌های برقی با سوخت گاز بوده و در سال‌های پیش‌رو هزینه تولید برق پاک باز هم کاهش خواهد یافت.
آژانس بین‌المللی انرژی در بخشی از گزارش خود به چشم‌انداز شکوفایی انرژی‌های بادی و خورشیدی منطقه خاورمیانه اشاره کرده و نامی از ایران به میان نیاورده است.
تا پنج سال آینده ۶۲ گیگاوات به تولید انرژی‌های خورشیدی و برقی منطقه خاورمیانه اضافه خواهد شد که نیمی از این رقم سهم عربستان سعودی و امارات متحده عربی خواهد بود. در ردیف‌های بعدی نام مراکش، عمان، مصر، اسرائیل و اردن دیده می‌شود.
غیبت ایران در این لیست نشان می‌دهد تا سال ۲۰۲۸ کماکان چشم‌انداز انرژی‌های بادی و خورشیدی در این کشور تاریک است و امیدی به توسعه این حوزه نیست.
جمهوری آذربایجان، همسایه شمالی ایران، تا پایان دهه جاری ۱۰ گیگاوات به تولید انرژی خورشیدی و بادی خود خواهد افزود و ترکیه نیز بعد از آلمان، بریتانیا و فرانسه، بیشترین رشد تولید برق از منابع پاک را در اروپا خواهد داشت.
هم‌اکنون ۵۶ درصد از برق ترکیه از منابع پاک تامین می‌شود و یازدهمین جایگاه را در جهان از لحاظ تولید انرژی‌های تجدیدپذیر دارد. سال گذشته میلادی ۲.۵ گیگاوات به تولید برق ترکیه اضافه شد و تمامی این رشد از محل انرژی‌های پاک بود.
جمهوری آذربایجان، ترکیه و امارات در نظر دارند تا سال ۲۰۵۰ تولید خالص گازهای گلخانه‌ای، مهم‌ترین عامل گرمایش زمین، را به صفر برسانند و عربستان نیز در سال ۲۰۶۰ به این مجموعه خواهد پیوست.
تولید گازهای گلخانه‌ای
ارقامی که تاکنون اشاره شد، تنها مربوط به سهم انرژی‌های پاک از تولید برق در جهان بوده، اما اگر کل مصرف انرژی جهان، اعم از سوخت‌های فسیلی مصرفی در حمل و نقل، بخش صنعتی و غیره را در نظر بگیریم، هنوز راهی طولانی برای مقابله با آلودگی هوا و گرمایش زمین در پیش است.
از طرف دیگر، اگر چه چین سهمی بالای ۵۰ درصدی در رشد تولید انرژی‌های پاک در جهان دارد، اما مصرف انرژی‌های فسیلی آن نیز افزایش می‌یابد و این کشور به تنهایی در انتشار یک‌چهارم گازهای گلخانه‌ای جهان سهیم است.
اگر چه تقریبا یک‌سوم برق جهان در سال گذشته از منابع پاک تامین شده، اما سهم انرژی‌های پاک در کل مصرف انرژی جهان در سال گذشته حدود ۱۶ درصد بوده است.
نتیجه اینکه، سال گذشته تولید گازهای گلخانه‌ای ناشی از سوخت‌های فسیلی جهان با ثبت یک رکورد تاریخی جدید به نزدیک ۳۷ میلیارد تن رسید که ۱.۱ درصد بیشتر از سال ۲۰۲۲ است.
روند افزایشی تولید گازهای گلخانه‌ای جهان در حالی است که بر اساس توافق بین‌المللی تغییرات اقلیمی پاریس، برای حفظ رشد گرمایش زمین تا محدوده ۱.۵ درجه تا پایان قرن جاری، بایستی تولید گازهای گلخانه‌ای تا سال ۲۰۳۰ حدود ۲۸ درصد کاهش یابد و این کاهش در دهه‌های آینده ادامه داشته باشد و تا نیمه دهه آینده تولید گازهای گلخانه‌ای ناشی از سوخت‌های فسیلی جهان به صفر برسد؛ یعنی در جهان تنها به اندازه‌ای سوخت فسیلی مصرف شود که گازهای گلخانه‌ای ناشی از آن کاملا توسط جنگل‌ها و دریاها جذب شده و راهی اتمسفر نشود.
برای رسیدن به این هدف نیز باید رشد تولید انرژی‌های پاک در جهان سه برابر رقم سال گذشته باشد و چنین رشد بزرگی حداقل تا پایان دهه جاری محقق نخواهد شد.
ایران هفتمین تولیدکننده بزرگ گازهای گلخانه‌ای جهان است و طی دو دهه گذشته تولید گازهای گلخانه‌ای ایران دو برابر شده و به بالای ۹۰۰ میلیون تن در سال رسیده است.
نتیجه اینکه، نه تنها ایران سهمی بزرگ در گرمایش زمین دارد، بلکه شتاب رشد گرمایش در ایران حتی بالاتر از کشورهای همسایه است و از طرف دیگر شهرهای بزرگ این کشور هر سال تنها چند روز هوای پاک را تجربه می‌کند.
کسری روزافزون گاز ایران نیز طی سال‌های گذشته باعث شده تا مصرف مازوت، به عنوان آلاینده‌ترین سوخت فسیلی، در صنایع و نیروگاه‌های این کشور به شدت افزایش یابد.