دوران تلخی برای روزنامه‌نگاران

پژوهشی که از سوی بنیاد مستقل "فریدم هاوس" منتشر شده نشان می‌دهد که در سال ۲۰۱۳ تنها ۱۴ درصد از مردم جهان از آزادی نشر به معنای واقعی برخوردار بودند و خبرنگاران در انجام کار خود محدودیتی نداشتند. از سال ۱۹۹۶ تا کنون این بدترین بیلان بوده است. امروزه در کشورهایی مانند ترکیه و اوکراین نیز رسانه‌های جمعی با اشکالات جدی روبرو هستند.

"فریدم هاوس" وضعیت آزادی نشر و بیان را در ۱۹۷ کشور جهان به دقت بررسی کرده و به آنها نمره داده است. کشورهای ترکمنستان، ازبکستان و روسیه سفید بدترین وضع و کشورهای هلند، نروژ و سوئد بهترین وضع را دارند.

در ترکیه روزنامه‌نگاران بارها مورد حمله قرار گرفته‌اند. در زمان اوج‌گیری اعتراضات ضددولتی پیرامون "پارک گزی" بسیاری از خبرنگاران دستگیر شدند. بنا به گزارش "کمیته حمایت از روزنامه‌نگاران" در اوایل دسامبر گذشته ۴۰ روزنامه‌نگار در ترکیه زندانی بودند. دولت تلاش می‌کند مالکیت و سرپرستی رسانه‌های مستقل را به دست گیرد.

در جریان اعتراضاتی که در "میدان" کیف صورت گرفت، رسانه‌ها قادر نبودند وقایع را آزادانه پوشش دهند. تتیانا چورنول که به خاطر انتقاد از ویکتور یانوکوویچ، مورد حمله قرار گرفته بود، ارگان‌های زیر فرمان رئیس جمهور سابق را مقصر می‌داند.

در چین و روسیه نیز رسانه‌ها وضعیت ناپسندی دارند. دولت روسیه خبرگزاری "ریا نووستی" را تعطیل کرد و آن را در خدمت خود در آورد. مردم روسیه با شعار "این قدر دروغ نگویید!" اعتراض خود را به اقدام دولت ابراز کردند.

رسانه‌های جمعی در امریکا هم مشکلاتی دارند. به بهانه "امنیت ملی" از دسترسی روزنامه‌نگاران به اطلاعات دولتی جلوگیری می‌شود. به روزنامه‌ها گفته می‌شود که حتما باید منابع اطلاعات خود را ذکر کنند. دولت کار برخی از روزنامه‌نگاران را با اعمال شنود تلفنی، دنبال می‌کند.

در مصر محمد مرسی، رئیس جمهور اسلام‌گرا، وضع دشواری برای رسانه‌ها پدید آورده بود، اما پس از برکناری او اوضاع وخیم‌تر شد. نظامیانی که از میانه سال ۲۰۱۳ قدرت را به دست گرفتند، خبرنگاران زیادی را دستگیر و ۵ نفر را به قتل رساندند. در زمان حاضر در رسانه‌های جمعی به ندرت در انتقاد از دولت گزارش یا خبری منتشر می‌شود.

گاهی هم اوضاع رو به بهبود است، مثلا در مالی. پس از انتخابات ریاست جمهوری و طرد اسلامگرایان افراطی از بیشتر مناطق کشور، وضعیت آرامی پدید آمده که فعالیت آزادانه‌ی رسانه‌ها را تسهیل کرده است.

این تصویر قرقیزستان را نشان می‌دهد که در سال ۲۰۱۳ روزنامه‌نگاران امنیت بیشتری داشتند. در نپال هم روندی کمابیش مثبت شروع شده ، هرچند هنوز تمام موانع از سر راه اطلاع‌رسانی آزاد برداشته نشده است. گفته می‌شود که در اسرائيل هم رسانه‌ها امروزه با آزادی بیشتری فعالیت می‌کنند.

در ایران به ویژه روزنامه‌های مستقل زیر فشار مراقبت دولتی و خودسانسوری رنج می‌برند. نشریات با کمترین تجاوز به "خط قرمزها" پروانه انتشار خود را از دست می‌دهند. آخرین نمونه روزنامه ابتکار بود که چند روز به توقیف افتاد.

با توقیف هر روزنامه تنها آزادی بیان آسیب نمی‌بیند، بلکه وضعیت معاشی طیفی از کارکنان نیز به خطر می‌افتد. روزنامه‌نگاری در ایران در شمار ناامن‌ترین حرفه‌هاست و هنوز هیچ نهاد مستقلی از منافع حرفه‌ای کارکنان مطبوعات دفاع نمی‌کند.