در جستجوی راهی برای یافتن جایگاه خود در جهان سینما
۱۳۹۷ بهمن ۲۶, جمعه
برلیناله تلنتس (Berlinale Talents) بخش آموزشی جشنواره بین‌المللی فیلم برلین است. در این بخش سالانه ده‌ها سینماگر مستعد که پیشاپیش دستاوردهایی در عرصه سینما داشته و ستاره‌های آینده سینما محسوب می‌شوند گرد هم می‌آیند تا در کارگاه‌های آموزشی شرکت کنند یا در جریان بحث و بررسی با عوامل نامدار سینما یا دیگر استعدادهای سینمایی جهان قرار گیرند.
برلیناله تلنتس که از سال ۲۰۰۳ آغاز به کار کرده است، هر سال با یک شعار محوری تشکیل می‌شود و محتوای بسیاری از سخنرانی‌ها یا نشست‌ها به نوعی با شعار محوری سال مرتبط است. شعار محوری امسال برلیناله تلنتس تشویق افراد به پذیرش اشتباهاتشان در مسیر فیلمسازی و یادگیری از آن‌هاست.
امسال در برلیناله تلنتس ۲۵۰ نفر از ۷۷ کشور جهان در رشته‌های مختلف سینما شرکت داشته‌اند که این افراد از میان بیش از چهار هزار متقاضی انتخاب شده‌اند. شیلان سعدی و مینا کشاورز دو فیلمساز و تهیه‌کننده ایرانی هستند که در برلیناله تلنتس ۲۰۱۹ پذیرفته شده و شرکت داشته‌اند. شیلان سعدی را که فیلم مستندش درباره هفت زن ایزدی در کمپ‌های پناهندگان ترکیه در مرحله تدوین قرار دارد، و مینا کشاورز را که پروژه اخیر او هم در رابطه با زنان است در ساختمان برلیناله تلنتس ملاقات می‌کنم. در این ملاقات آن‌ها نه تنها از برلیناله تلنتس که از جامعه سینمایی ایران و به خصوص وضعیت زنان فیلمساز صحبت می‌کنند.
ناگهان جمعی بزرگ از افراد حرفه‌ای
شیلان سعدی (متولد ۱۳۵۹) با ۱۵ سال سابقه کار، در گفتگو با دویچه وله فارسی از این صحبت می‌کند که وقتی به عنوان فیلمساز مستند کار می‌کند مدت‌ها تنها با یک گروه کوچک در تماس است و از این جهت از حضور در جمع‌های بزرگ حرفه‌ای استقبال می‌کند. او البته تجربه حضور در برلیناله را فراتر از انتظارش برآورد می‌کند.
مینا کشاورز (۱۳۶۳) که ششمین فیلمش در مرحله تدوین قرار دارد، نیز از آشنایی با "آدم‌های جدید" استقبال می‌کند. او می‌گوید: «برایم مهم است ببینم چطور از نظر مالی فیلم را تامین می‌کنند، چطور کار می‌کنند و چه نگاه‌های تازه‌ای وجود دارد.» او همچنین از این خوشحال است که در برلیناله تلنتس توانسته است کسانی را ملاقات کند که کارشان را از پیش می‌شناخته و دنبال می‌کرده است: «مستندسازهایی را دیدم که فیلم‌هایشان را دنبال می‌کردم و جالب بود دیدن‌شان.»
وقتی فقط به فستیوال‌ها فکر می‌کنند
اما سوال اینجاست که اگر چنین فرصت‌هایی آنقدر که این دو شرکت‌کننده ایرانی می‌گویند مغتنم است، چرا درباره‌اش چندان در فضای فارسی خبررسانی نمی‌شود. آیا دیگر سینماگران نیز به حضور در چنین جمع‌هایی مشتاقند؟
شیلان سعدی نبود آگاهی را یکی از مشکلات اساسی می‌خواند. او می‌گوید: «خیلی‌ها فقط به این فکر می‌کنند که بروند از جاهای دولتی حمایت مالی بگیرند. این کار باعث می‌شود خلاقیت‌شان را از دست بدهند و نتوانند خیلی نگاه انتقادی به وضعیت روز داشته باشند. موقعی که وارد این فضاها می‌شوی می‌بینی می‌توانی از حمایت‌های بین‌المللی برخوردار باشی و تهیه‌کننده‌های متنوع‌تری برای کارت پیدا کنی.»
شیلان سعدی البته نداشتن سطح مناسبی در زبان انگلیسی را از موانع ارتباطات می‌داند.
اما کشاورز مساله را لزوما مربوط به ناآگاهی نمی‌داند. او می‌گوید: «بعضی از ما اساسا تنبلیم. مثلا فرم تقاضای همین برلیناله تلنتس خیلی طولانی است و باید با جزئیات بنویسیم. بر اساس تجربه خودم بعضی‌ها ترجیح می‌دهند فیلم‌شان را با پول‌های دولتی بسازند و فوقش فقط به فستیوال‌ها فکر می‌کنند. در صورتی که به نظر من فستیوال قدم نهایی است و به اندازه تجربه شخصی‌ات از کار کردن روی پروژه‌هایت در برنامه‌های بین‌المللی مختلف و یاد گرفتن از این برنامه‌ها اهمیت ندارد.»
او می‌پذیرد که چنین فعالیت‌هایی زمان‌بر است ولی تلاش برای حضور در چنین شبکه‌های ارتباطی را ضروری می‌داند. کشاورز می‌گوید: «دسترسی ما قطعا مثل اروپا نیست که چمدان‌مان را برداریم و از این بازار فیلم به آن یکی بازار فیلم برویم، خیلی هزینه دارد و ویزا باید بگیریم و هیچ اطلاعاتی هم به فارسی موجود نیست. مجبوری همه چیز را به انگلیسی بخوانی، ترجمه کنی و یاد بگیری و این‌ها همه زمان می‌برد. اما ما در کشوری هستیم که درست است مدرسه و دانشگاه هنر داریم ولی خیلی عقبیم. درست است که هر جا می‌گوییم ایرانی هستیم، همه می‌گویند وای ما عاشق سینمای ایرانیم ولی کیارستمی بوده که اینقدر اعتبار برایمان آورده است، جز این، خیلی عقبیم و اینکه چهار تا فستیوال می‌رویم مهم نیست.»
شیلان سعدی صحبت کشاورز درباره وقت‌گیر بودن تلاش برای شرکت در چنین مجامعی را تایید می‌کند. درخواست او برای شرکت در برلیناله تلنتس بعد از چهار بار تلاش پذیرفته شده است. او همچنین به‌رغم داشتن ویزاهای شنگن پیشین، این بار به سختی ویزای حضور خود در آلمان را تحویل گرفته است.
زنان در کانون توجه
در برلیناله تلنتس امسال ۱۴۱ زن پذیرفته شده‌اند و ۱۰۹ مرد. این آماری است که از سوی مسئولان این اتفاق سینمایی اعلام شده است. حضور قوی زنان چیزی است که در برلیناله امسال نیز مشاهده شده است. اما وضعیت از نگاه فیلمسازان ایرانی که به عنوان "استعداد" به این بخش آموزشی دعوت شده‌اند چگونه است؟
مینا کشاورز می‌گوید که برای خودش شخصا اینکه زن است "خیلی مهم است". او می‌گوید: «برای اینکه در کشوری بزرگ شده‌ام که پیشاپیش بخاطر زن بودن از خیلی از حقوقم محروم شده‌ام.» او از نگاه سینمایی می‌گوید: «من با ارگان‌های دولتی در ایران نمی‌توانم کار کنم چون مدام تو را به خاطر اینکه زن هستی نادیده می‌گیرند. هستند فیلمسازهای زنی که با آن‌ها کار می‌کنند ولی من شخصا اصلا آدمی نیستم که بتوانم وارد دیالوگ با آن‌ها بشوم.»
کشاورز همین محدودیت را عامل تلاش بیشتر خودش می‌داند و می‌گوید: «اتفاقی که اصلا باعث شد شروع کنم به جستجو تا ببینم چطور می‌توانم فیلمم را بدون کمک دولتی در ایران از نظر مالی تامین کنم و ببینم چه فرایندی را آدم‌ها در کشورهای دیگر طی می‌کنند همین بود. این باعث شد به نقطه‌ای برسم که اگرچه در کشور خودم نادیده گرفته می‌شوم و سهمی از بودجه‌های دولتی ندارم و در جریان رسمی تولید فیلم نیستم، ولی توانمندی‌های خودم را حالا می‌شناسم و می‌بینم که می‌توانم در سطح جهان کار کنم.»
او حالا تلاشش این است که به دیگر زنان نیز تا جایی که می‌تواند در عرصه سینما کمک کند. او می‌گوید: «همه تلاشم این است که در فیلم‌هایم عوامل زن باشند. چون اگر من زن فیلمساز به عوامل زن اعتماد به نفس ندهم چه کسی این کار را می‌کند؟» این همان چیزی است که برلیناله تلاش دارد از طریق طرح ۵۰/۵۰ برای تحقق آن تلاش کند، تحقق حضور پررنگ‌تر و مستقل‌تر زنان در همه بخش‌های سینما و نه فقط در حوزه بازیگری.
دور بعدی برلیناله تلنتس از ۲۲ تا ۲۷ فوریه سال ۲۰۲۰ برگزار خواهد شد.