جلسه فوری وزیر بهداشت برای چاره‌جویی درباره خودکشی‌ها
۱۳۹۵ اردیبهشت ۲۰, دوشنبه
در ماه‌های گذشته موارد اقدام به خودکشی در ایران افرایش یافته است. تنها در هفته گذشته خبر ۶ مورد خودکشی در رسانه‌های ایران منتشر شد که آخرین آن در خیابان میرداماد تهران رخ داد. در این حادثه یک مرد ۶۵ ساله خود را از پل عابر پیاده دار زده بود.
به نوشته روزنامه اعتماد، وضع به قدری نگران‌کننده شده که حسن قاضی‌زاده هاشمی، وزیر بهداشت با تشکیل جلسه‌ای فوری متشکل از سیاستگذاران و کار‌شناسان مسئول، خواستار ریشه‌یابی علت بالا رفتن آمار خودکشی طی ماه‌های گذشته شده است. این نشست روز یکشنبه (۱۹ اردیبهشت/ ۸ مه) برگزار شد.
حاضران در این نشست، "تجرد و بیکاری" و "افسردگی" را عوامل موثر در این خودکشی‌ها دانسته‌اند. بنابر برآوردهای غیررسمی روزانه دست‌کم ۱۳ نفر داوطلبانه نقطه پایانی بر زندگی خود می‌گذارند. حسن قاضی‌زاده هاشمی با اشاره به ریشه‌های خودکشی در کشور، شیوع بیماری‌های اعصاب و روان در شهروندان ایرانی را جدی عنوان کرده و گفته میزان شیوع افسردگی در برخی استان‌ها شدید‌تر است.
وزیر بهداشت بر ضرورت کنترل اختلالات روان و ایجاد نشاط در جامعه تاکید کرده و گفته است: «زمانی که صحبت از نشاط اجتماعی می‌شود برخی فکر می‌کنند منظور برگزاری کنسرت است و مسئله به سمت و سوی سیاسی پیش می‌رود ولی آمار افسردگی در کشور بالا است و بیش از ۱۲ درصد از مردم دچار افسردگی بوده و نیاز به درمان دارند.»
بیشتر بخوانید: اختلالات روانی در میان ایرانی‌ها و آمار خوشبینانه وزیر بهداشت
به گفته قاضی‌زاده هاشمی: «کشور ما آنقدر سیاست‌زده بوده که گاهی از مسائل اصلی غافل هستیم. رسانه‌ها باید کمک کنند تا اپیدمی خودکشی از طریق خودکشی تقلیدی روی ندهد. این موضوع وظیفه حرفه‌ای بوده که همه ملزم به رعایت آن هستند.»
عوامل موثر در اقدام به خودکشی
کاظم ملکوتی، استاد دانشگاه علوم پزشکی ایران و رئیس انجمن علمی پیشگیری از خودکشی و یکی از حاضران در نشست وزیر بهداشت، یک روز پس از این جلسه به خبرگزاری "ایلنا" گفت: «بر اساس تحقیقات میزان افسردگی در کشور طی ۱۰ سال گذشته افزایش داشته است و مطالعات نیز نشان داده که افسردگی میزان اقدام به خودکشی را ۶ برابر افزایش می‌دهد.»
به گفته او در میان عواملی که در اقدام به خودکشی موثرند، بیماری‌های اعصاب و روان همچون افسردگی، وزن بالاتری دارند. مشکلات اقتصادی و مالی در مردانی که اقدام به خودکشی کرده‌اند از اهمیت بالایی برخوردار است.
این کارشناس می‌افزاید، زمانی که فشارهای روحی، مشکلات خانوادگی، بیکاری، مشکلات مالی و هزینه‌های زندگی به افسردگی و اضطراب اضافه می‌شود، احتمال اقدام به خودکشی به طرق خطرناک افزایش می‌یابد. به گفته این کارشناس گاهی با جمع شدن عوامل خطر در فرد، او اختیار از کف می‌دهد و رفتاری انفجاری از خود نشان می‌دهد، اما اگر فرد از شرایط بحران خارج شود از فکر خودکشی بیرون می‌آید.
کاظم ملکوتی می‌گوید در میان زنان اقدام به خودکشی معمولا به دلیل عوامل اجتماعی همچون مشکلات خانوادگی، کشمکش میان زن و شوهر، مسایل داخل خانواده، اختلافات فرهنگی، اختلاف نظر و اختلاف در روابط اجتماعی با جنس مخالف، رخ می‌دهد.
جنسیت و میزان تحصیلات نیز در اقدام به خودکشی میان افراد نقش مهمی دارد. به گفته ملکوتی خودکشی در افراد دارای تحصیلات دیپلم و سیکل شایع‌تر است، اما در خصوص جنسیت نتیجه تحقیقات انجام شده در ایران متفاوت است، زیرا در برخی شهر‌ها مردان دو تا سه برابر بیشتر از زنان اقدام به خودکشی منجر به فوت می‌کنند، این در حالی است که در شهرهایی مانند شهرهای غرب کشور میزان خودکشی در میان زنان و مردان برابر است.
دقت رسانه‌ها در انتشار اخبار خودکشی
به نظر رئیس انجمن پیشگیری از خودکشی، رسانه‌ها نباید به گزارش موارد خودکشی دامن بزنند و آن را "سیاسی" کنند. او می‌گوید: «در گذشته گاهی اوقات رسانه‌های ما خبری را مبنی بر خودکشی افراد در کشورهای دیگر منتشر کرده و از آن برداشت سیاسی می‌کردند. در آن زمان ما هشدار می‌دادیم که نباید به چنین مسائلی در رسانه‌ها دامن زده شود، زیرا خطر تسری در این موارد وجود دارد.»
کاظم ملکوتی می‌افزاید: «انعکاس مواردی از این دست نباید در رسانه‌ها آب و تاب داده شده و تیتر اول شود، بلکه آنچه باید در رسانه‌ها مورد توجه قرار گیرد؛ بررسی عوامل خطر و مواردی است که باعث خودکشی می‌شود که این مسائل نیز باید به صورت خبرهای کوتاه و در صفحات وسطی روزنامه بیاید.»
این کارشناس می‌گوید اقدام به خودکشی در اماکن پرتردد و شلوغ مانند مترو یا دار زدن روی پل جنبه اجتماعی، نمایشی و اعتراضی دارد. به اعتقاد او، خودکشی معضل بهداشت اجتماعی و قابل پیشگیری است و اگر عوامل خطر را شناسایی کنیم، قطعا می‌توانیم آن‌ها را کنترل کنیم.
احمد جلیلی، رییس انجمن روان‌شناسی ایران که او نیز در نشست وزیر بهداشت حضور داشت، خواستار "دقت رسانه‌ها در انتشار اخبار مربوط به خودکشی" شد. به اعتقاد این کارشناس، بی‌توجهی به این مساله سبب بروز "خودکشی‌های تقلیدی" در جامعه می‌شود.
رییس انجمن روان‌شناسی ایران می‌گوید: «خبر خودکشی مانند خبر تصادفات جاده‌ای یا سقوط هواپیما نیست و باید ملاحظات زیادی در انتشار آن صورت گیرد. در این باره هم سال‌ها قبل دستورالعملی توسط اداره سلامت روان وزارت بهداشت منتشر شد که لازم است اکنون نیز این دستورالعمل مد نظر قرار گیرد. بر اساس این دستورالعمل اخبار خودکشی را هیچگاه نباید با تیتر درشت منتشر کرد و عکسی نیز از صحنه خودکشی نباید در رسانه‌ها چاپ شود به ویژه اگر خودکشی مربوط به افراد معروف باشد. در صورتی که خودکشی در سطح وسیعی منتشر شود، تعداد زیادی خودکشی به همان شکل منتشر شده نیز رخ خواهد داد.»