جرقه‌های یک شانس تاریخی برای ترکیه

در هفته‌های اخیر، عبدالله اوجالان، رهبر حزب کارگران کردستان ترکیه موسوم به پ.ک.ک، اعلام کرد روز شنبه (۱۵ اوت) برنامه‌ای را برای حل مسئله‌ی کردها در ترکیه معرفی می‌کند. اوجالان هم‌اینک در زندان "امرالی" دوران محکومیت حبس ابد خود را می‌گذراند و این خبر را نیز از طریق وکیلش منتشر کرده است.

انتخاب پانزدهمین روز از ماه اوت برای معرفی چنین برنامه‌ای تصادفی نبوده، زیرا این روز در اصل بیست و پنجمین سالگرد اعلان مبارزه‌ی مسلحانه حزب پ.ک.ک با دولت ترکیه است. در آن زمان نبرد میان هر دو جناح بیش از ۴۰ هزار کشته بر جای گذاشت که شمار زیادی از آنان را غیرنظامیان تشکیل می‌دادند.

دولت ترکیه عبدالله اوجالان را "تروریست" می‌داند و از همین رو نیز مستقیما پیشنهادات عبدالله اوجالان را نخواهد پذیرفت؛ هرچند هم‌اینک شانس‌های فراوانی برای حل مسئله‌ی کردها در ترکیه وجود دارد. دولت اردوغان از پشتوانه‌ی حمایت اکثریت نمایندگان پارلمان برخوردار است و بیش از دو سوم کرسی‌های پارلمان نیز از آن نمایندگانی است که جزو موافقان سیاست دولت به شمار می‌آیند و در میان آنها نمایندگان موافق سازش با کردها نیز به چشم می‌خورند.

قهرمان ابتکار عمل

از سوی دیگر، عبدالله گل، رییس‌جمهور ترکیه، در سیاست‌های دولتی‌ای که به کردها مربوط می‌شود، در مقایسه با رجب طیب اردوغان، رییس دولت این کشور، خود را پرتحرک‌تر نشان داده است. افزون بر این، ارتش ترکیه نیز که در شرایط معمولی مخالف هر گونه سازش با کردها است، در حال حاضر از نظر سیاسی ضعیف شده است. دلیل این ضعف نیز به محاکمه‌ی چند تن از درجه‌داران ارتش بازمی‌گردد که پرونده‌ی آنها هم‌اینک در دادگاه به جرم تلاش برای راه‌اندازی کودتا در جریان است.

به باور کارشناسان، تمامی عوامل فوق باعث شده‌اند تا اینک افق‌های سیاسی برای سازش دولت ترکیه با کردهای مخالف، روشن به نظر برسند. با این همه، نام کسی که بایستی در این بین به عنوان "قهرمان" مطرح شود، به طور قطع نه عبدالله اوجالان، بلکه رجب طیب اردوغان، نخست‌وزیر ترکیه خواهد بود؛ کسی که هنوز بر سر این مسئله شک و تردید به خود راه می‌دهد.

اردوغان هفته‌ی گذشته از "بازگشایی بحث‌ها در مورد کردهای ترکیه" خبر داد و برای نخستین بار نیز با رهبر حزب کرد جامعه دمکراتیک دیدار کرد. موضوع اصلی این ملاقات، ایجاد یک "جامعه‌ی دموکرات" بود.

تردیدها

هنوز مشخص نیست که اردوغان دقیقا قصد انجام چه برنامه‌ایی را دارد. او همچنین تاریخ دقیقی را هم بر زبان نیاورده است. حتی در کنفرانس مطبوعاتی که به همین مناسبت از سوی وزارت کشور ترکیه برگزار شد‌‌، اردوغان رشته‌ی سخن را به دست وزیر کشورش سپرد. در همان زمان یکی از مفسران روزنامه‌ی "ملیت" چاپ این کشور، در مقاله‌ای خاطر نشان کرد‌ که دولت جسارت لازم را برای پیدا کردن یک راه‌حل ندارد و تنها قصد دارد این‌طور وانمود کند که در حال کار بر روی بازگشایی مذاکرات با کردهاست.

این ادعا چندان دور از ذهن نمی‌نماید، زیرا اردوغان پیش‌تر یک بار در سال ۲۰۰۵ از راه حلی برای مسئله‌ی کردها سخن گفت و دوسال بعد از آن نیز خبر از ایجاد قانونی جدیدی در همین زمینه داد. با این حال هر دوی این سخنان تنها در حد حرف باقی ماند.

یکی از نکاتی که می‌توان از آن به عنوان عاملی برای تردید اردوغان نسبت به این مسئله نام برد، مواجهه با واکنش ناسیونالیست‌های افراطی در این کشور است. رهبر این جریان مدتی پیش اردوغان را متهم کرد که قصد دارد تا با "دزدان" بر سر میز مذاکره بنشیند. این اظهار نظر در حالی بیان شد که در آن زمان اردوغان حتی این نکته را مشخص نکرده بود که آیا اصلا برای یافتن راه‌حلی برای مسئله‌ی کردها در این کشور بر سر میز مذاکره خواهد نشست یا خیر.

با این حال این امر که آیا ترس از سرزنش ناسیونالیست‌های افراطی ترکیه است که موجب شده اردوغان تا کنون قدمی را در این زمینه بر ندارد، یا خود او هنوز چندان مایل به انجام این کار نیست، همچنان پوشیده مانده است.

SN/BB