جاه‌طلبى‌هاى اتمى ايران و سكوت چين
۱۳۸۴ دی ۲۶, دوشنبه
چين در برابر جاه‌طلبى‌هاى اتمى ايران بحث‌برانگيز است. اين سكوت حاصل چيست؟ درماندگى از نشان دادن واكنش و يا بررسى و تأمل؟
موضوع برنامه اتمى ايران حساسيتى بيش از پيش پيدا كرده است. مواضع آشتى‌ناپذير اخير حاكمان جمهورى اسلامى ايران، مقامات آمريكا، اروپا و حتى آژانس بين‌المللى انرژى اتمى را به رويارويى جدى‌ترى كشانده است. در اين ميان يكى از اعضاى دائم شوراى امنيت سازمان ملل متحد، يعنى چين سكوتى سنگين اختيار كرده كه قابل بحث و تأمل است. كارشناسان مؤسسات پژوهش‌هاى علوم سياسى چين به پرسش‌‌هاى خبرنگاران در مورد برنامه اتمى ايران بدرستى پاسخ نمى‌گويند. پاسخ مى‌دهند: ”نمى‌دانم“ و يا اينكه ”پاسخ به پرسش شما مشكل است“. اما يكى از كارشناسان چينى كه نمى‌خواست نامش فاش شود، جرأت به خرج داد و گفت، دولت چين نمى‌خواهد در برابر ايران موضعى سرسختانه اختيار كند. به همين دليل نيز ترجيح مى‌د‌هد كه در حال حاضر سكوت اختيار كند و منتظر موضگيرى روسيه بماند.
پروفسور گوتس نوين‌اك Götz Neuneck ، از موسسه پژوهش‌هاى صلح و امنيت بين‌المللى دانشگاه هامبورگ آلمان مواضع احتمالى پنج عضو دائمى شوراى امنيت را اينچنين ارزيابى مى‌كند:
روسيه و چين منافع اقتصادى در ايران دارند. قراردادهايى كه اين دو كشور در زمينه انرژى با ايران بسته‌اند باعث شده كه با جمهورى اسلامى روابط دوستانه‌اى داشته باشند. اين بدان معناست كه پنج عضو دائمى شوراى امنيت به احتمال بسيار نمى‌توانند در مورد ايران به نظرى واحد برسند. اما به نظر مى‌آيد كه اين پنج قدرت هسته‌اى جهان به رغم اختلاف نظر بر سر چگونگى مجازات ايران، بر اين باور باشند كه جمهورى اسلامى نبايد به بمب اتمى مجهز شود.
در مورد چين دو گمانه‌زنى وجود دارد. يكى آنكه خود اين كشور از پيمان منع گسترش سلاح‌هاى هسته‌اى تبعيت نمى‌كند و سعى دارد كه افزون بر تكنولوژى تسليحاتى، فناورى اتمى خود را نيز به نوعى صادر كند. ديگر آنكه چين مى‌خواهد ميان كشورهاى در حال رشد نقشى برجسته و رهبرى‌كننده داشته باشد. به باور پروفسور نوين‌اك، به همين دليل است كه چين قصد ندارد تا با جاه‌طلبى‌هاى ايران برخوردى قهرآميز داشته باشد و به احتمال زياد سكوت و خويشتن‌دارى خود را در برابر ايران همچنان حفظ كرده و تصميمات جدى ديگر اعضاى شوراى امنيت را در اين خصوص وتو خواهد كرد.
از ديدگاه پروفسور نوين‌اك، سياست‌هاى روسيه در زمينه عدم گسترش سلاح‌هاى هسته‌اى بسيار نزديك به آمريكاست. به همين دليل است كه مى‌بينيم، اين روسيه بود كه براى حل و فصل مناقشه اتمى با ايران وارد عمل شد و پيشنهاد مصالحه‌آميز خود را ارائه داد، نه چين. روسيه به مقامات جمهورى اسلامى ايران پيشنهاد داد تا مراحل اصلى غنى‌سازى اورانيوم را در خاك روسيه انجام دهند. اگر چه اين پيشنهاد با مخالفت مقامات حاكم ايران روبرو شد و به جايى نرسيد ولى چين نيز مى‌توانست ابتكارى اينچنين از خود نشان دهد. در عوض به نقل از رسانه‌هاى گروهى فرانسه، چين سعى دارد كه بى سر و صدا ايران را وارد سازمان‌هاى منطقه‌اى همچون گروه شانگ‌هاى كه تحت رياست خودش قرار دارند بكند.
پروفسور نوينك مى‌گويد: اينكه تصميم به تحريم ايران در شوراى امنيت سازمان ملل متحد با وتوى چين روبرو شود، موضوعى بسيار محتمل است. به اعتقاد من موضوع تحريم ايران در درجه نخست مطرح نخواهد شد، بلكه در گام اول درخواست‌هاى جامعه جهانى از ايران مطرح شده و قطعنامه‌ى نخستين بازگو‌كننده‌ى وظايف ايران و نقش آژانس بين‌المللى انرژى اتمى در اين رابطه است.