تاکتیک اصلاحطلبان؛ ائتلاف حداکثری برای انزوای تندروها
۱۳۹۴ بهمن ۲۸, چهارشنبه
لیست ۳۰ نفره‌ای که از سوی اصلاحطلبان منتشر شده، تنها شامل چند نام آشنای اصلاح‌طلب است؛ محمدرضا عارف، سهیلا جلودارزاده، الیاس حضرتی، مصطفی کواکبیان و علیرضا محجوب شناخته‌شده‌ترین نام‌های این فهرست ۳۰ نفره هستند.
در عوض علی مطهری، چهره سرشناس اصولگرا در این لیست جا دارد. علی لاریجانی که همیشه از شهر قم کاندید میشود، هنوز در هیچیک از لیست‌ها جا نگرفته، اما گفته میشود احتمالا نام او نیز در فهرست اصلاحطلبان قم خواهد بود.
تهران اما مهم‌ترین پایگاه اصلاحطلبان است و از این شهر که ۳۰ کرسی در مجلس شورای اسلامی دارد، تنها ۵ نامزد شناخته‌شده اصلاح‌طلب کاندید هستند.
آیا به این ترتیب میتوان امید داشت که مردم تهران پای صندوق‌های رأی بروند و به لیستی رأی دهند که نام برخی از آنها را حتی یک بار هم نشنیده‌اند؟ اصولا در سراسر ایران میتوان امیدی به ورود اصلاحطلبان به مجلس دهم داشت؟
صفحه ویژه: انتخابات ۹۴
محمد جواد اکبرین، روزنامه‌نگار و فعال سیاسی مقیم شهر لیون فرانسه در پاسخ این پرسش به این نکته اشاره میکند که لیست منتشرشده نه لیست اصلاحطلبان، بلکه فهرست مورد حمایت آنان است و در تمام فهرست‌های مورد حمایت اصلاحطلبان در سراسر کشور همین خصوصیت وجود دارد، یعنی وجود افرادی ناشناخته یا طیف‌هایی از اصول‌گرایان معتدل.
اما به عقیده این روزنامه‌نگار ملاک آرایش لیست‌های اصلاحطلبان یک چیز است: «ائتلاف حداکثری برای مجلس حداقلی با هدف انزوای تندروها. یعنی هدفی که این حداقلخواهی دنبال میکند، انزوای تندروهاست. اگر به این شکل به ماجرا نگاه کنیم و اگر بپذیریم که جامعه هم با توجه به تجربههای تلخ پیشیناش به ویژه در دولتهای پیشین و دولت اخیر قبل از دولت آقای روحانی تصمیم گرفته که به این حداقلخواهی با هدف انزوای تندروها تن بدهد، فکر میکنم که این فهرستها بخت قابل توجهی برای رأی آوردن داشته باشند.»
این در حقیت همان چیزی است که از آن با نام "رأی دادن سلبی" نیز یاد میشود، یعنی بالا بردن میزان مشارکت مردم به نفع چهره‌های معتدل و کمتر شناخته‌شده با هدف جلوگیری از ورود تندروها به مجلس.
ولی آیا در جامعهای مانند ایران این مکانیزم کار خواهد کرد؟ جواد اکبرین می‌گوید: «جامعه ما جامعهای تشکیلاتی نیست. این نگرانکننده است. یعنی وقتی اصلاحطلبان این فهرست را با همان هدف انزوای تندروها مورد حمایت قرار میدهند و بسیاری از افراد این فهرست ناشناختهاند، یا اصول‌گرایانی هستند که مردم از برخیشان سابقه چندان خوبی هم ندارند، ولی در هر حال بهتر از تندروها هستند، اگر جامعه تشکیلاتی باشد به این فهرست اعتماد میکند. در واقع مسئولیت این حمایت را بر دوش اصلاحطلبان می‌گذارد و به پیشنهاد آنها اعتماد میکند و رأی میدهد. اما اگر جامعه تشکیلاتی نباشد، این نگرانی وجود دارد که یک جاهایی اعتماد به بعضی افراد نکنند و در نهایت فهرست رأی نیآورد. اگر فهرست رأی نیآورد، قاعدتا آن هدف انزوای تندروها ممکن است محقق نشود. این نگرانی را نمیشود انکار کرد.»
امید مردم تنها به سلامت انتخابات است
محمد جواد اکبرین تاکید میکند که "مقدمات این انتخابات فاسد است. این انتخابات نه آزاد است نه رقابتی و هیچ یک از ضوابط مقبول و معیارهای بینالمللی موجه برای برگزاری یک انتخابات درست را ندارد". او می‌گوید امید مردم تنها به سلامت انتخابات است.
اما آیا این انتخابات می‌تواند انتخاباتی سالم باشد و امکان تقلب در آن چقدر بالاست؟ با توجه به این موضوع که برگزار‌کننده انتخابات دولت حسن روحانی است.
بیشتر بخوانید: اعتراض محافظه‌کاران به نقش کرباسچی در انتخابات
اکبرین در پاسخ به این پرسش به این نکته اشاره میکند که وقتی تمامی بازوهای اجرایی و نظارت در دست یک جناح باشد، مانند انتخابات ریاست جمهوری سال ۸۸، امکان وقوع تقلب بالا می‌رود، اما وقتی تمرکز قدرت وجود نداشته باشد و تا حدی استقلال قوا حاکم باشد، امکان وقوع تقلب پایین می‌آید.
این شرایط در انتخابات کنونی حکمفرماست، یعنی بازوی اجرایی که دولت است با بازوی نظارتی که شورای نگهبان است همسو نیست.
اکبرین نتیجه می‌گیرد: «با همان اطمینانی که میشود به تقلب انتخاباتی سال ۸۸ رضایت داد، با همان اطمینان میتوان گفت که آن اتفاق و در آن سطح امسال نخواهد افتاد، چون وزارت کشور و دولت آقای روحانی نقطه مقابل منویات شورای نگهبان هستند و این رویارویی کمک میکند که اجمالا سلامت انتخابات حفظ شود.»
آیا مجلس دهم می‌تواند جلوی جناح اقتدارگرا بایستد؟
اگر پیش‌بینی محمدجواد اکبرین درست از آب در آید و انتخابات سالم برگزار شود و نیز میزان مشارکت مردم هم به حدی باشد که اصلاحطلبان و نیروهای میانه‌رو بتوانند اکثریت مجلس را در دست بگیرند، آیا مجلس دهم قادر به نقش‌آفرینی مثبت در روند توسعه سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جامعه ایران خواهد بود؟ آیا چنین مجلسی بر فرض تشکیل می‌تواند قدرت مطلقه ولی فقیه را لااقل در حوزه قانون‌گذاری تا حدی مهار کند؟
اکبرین معتقد است، از سال ۱۳۷۴ یعنی انتخابات پنجمین دور مجلس شورای اسلامی به این سو، تمامی رأی دادن‌ها سلبی بوده است یعنی مشارکت مردم در انتخابات نوعی "نه" بوده به جریان‌های دیگر به این امید که کم‌کم حوزه نفوذ جریان اقتدارگرا و رادیکال کمتر شود. اما این اتفاق به نظر آقای اکبرین نیفتاده و مردم هم روز به روز با این شیوه انتخاباتی از مطالباتشان دورتر شده‌اند.
بیشتر بخوانید: انتخاباتی "مردانه" برای مجلسی "مردانه‌تر"
این وضعیت به نظر این روزنامه‌نگار نمی‌تواند پایدار باشد. او می‌گوید: «اینکه ما زمان میخریم و یک انتخابات دیگر را با رای سلبی برگزار میکنیم برای اینکه شاید ترکیبی متناسب با دولت به وجود بیآید، همه اینها بهخاطر این است که آن قدرت مطلقه مهار بشود و آن سرعتی که جریان تندرو به سمت ویران کردن آینده کشور دارد، جلویش گرفته بشود. اما علیرغم همه اینها من معتقدم اینها درمان نیست، اینها همه مسکن است و تا یک زمانی میشود به این روشها تمسک کرد.»
در انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۷۶ که منجر به انتخاب محمد خاتمی شد، بسیاری از تحلیل‌گران گفتند این انتخاب یک "نه" به دو دولت هاشمی رفسنجانی بوده است.
سال ۱۳۷۸ و انتخابات مجلس ششم نیز "نه" دیگری بود به مجالس قبلی. انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۹۲ و انتخاب حسن روحانی هم "نه" قاطعی بود به سیاست‌های عوام‌گرایانه محمود احمدی‌نژاد.
با توجه به رد صلاحیت گسترده چهره‌های شناخته‌شده اصلاح‌طلب آیا انتخابات مجلس در هفتم اسفندماه امسال می‌تواند یک "نه" دیگر را به نمایش گذارد؟