بخشنامه "ساماندهی نیروی انسانی آموزش و پرورش"

وزیر آموزش و پرورش ایران از تنظیم بخشنامه جدیدی به نام "ساماندهی نیروی انسانی آموزش و پرورش" خبر داده است که قرار است به زودی به اجرا درآید. در این بخشنامه انحلال کلاس‌های زیر ۱۵ نفر، تشکیل کلاس‌های ۳۰ تا ۴۰ نفره، دعوت به کار معلمان بازنشسته و ممنوعیت دوره‌ها و ماموریت‌های آموزشی، از جمله مواردی هستند که در این بخشنامه به آن‌ها اشاره شده است.

معلمان کشور از تنظیم این بخشنامه نگرانند. کانون صنفی معلمان تهران در این مورد بیانیه‌ای انتقادی منتشر کرده است. رسول بداقی، عضو هیئت مدیره این کانون به پرسش‌های دویچه وله در این باره پاسخ داده‌است.

دویچه وله: آقای بداقی، بخشنامه جدید وزارت آموزش و پرورش بنام "ساماندهی نیروی انسانی آموزش و پرورش" انتقادهای زیادی را از سوی معلمان برانگیخته است. از جمله از سوی کانون صنفی معلمان تهران که در این مورد بیانیه‌ای داده است و در آن به موارد متعددی اشاره کرده است. در بیانیه کانون صنفی معلمان تهران از جمله به این مورد اشاره شده که این بخشنامه تمام تجارب گذشته آموزش و پرورش را نادیده گرفته است. می‌توانید در این مورد توضیحی بدهید؟

رسول بداقی: در این بخشنامه آمده که همه شیوه‌نامه‌های پیشین که آموزش و پرورش صادر کرده، بی‌اثر خواهد بود. یعنی این بخشنامه جایگزین همه بخشنامه‌های قبلی می‌شود، که این کاری نشدنی است. قدمت آموزش و پرورش بسیار بسیار زیاد است. نمی‌شود یک وزیر بیاید و به یکباره به همه تجارب گذشته پشت پا بزند. این کار مشکلاتی را در آینده برای آموزش و پرورش به بار خواهد آورد. مخالفت کانون هم به خاطر خود آموزش و پرورش است.

دویچه وله: آقای علیرضا علی احمدی، وزیر آموزش و پرورش، در نشستی خبری در این مورد گفته‌اند که ما خواسته‌ایم ببینیم که چه دستاوردهایی داشته‌ایم و چه نوآوریهایی باید داشته باشیم و از جمله در زمینه مسئله اقتصادی هم استناد کرده‌اند به برنامه‌های دولت آقای احمدی‌نژاد. آیا مانعی برای نگرش دوباره به کار یک وزارتخانه می‌بینید؟

رسول بداقی: تفکر انسانها نباید این باشد که طرحی را بدون آنکه آزمایش شده باشد و مراحل آزمونش را پشت سر گذاشته باشد، به یکباره بیاید و چیز جدیدی را وارد یک وزارتخانه کند. وزارتخانه را به هم بزنیم، بدون اینکه از پیش این را آزمایش کرده باشیم. این باید به مرور زمان انجام شود. اینها از خرداد ماه این طرح را ریخته‌اند و تا ۱۵ مرداد می‌خواهند آن را عملی کنند. از نوشتن تا عمل تفاوت بسیار است. به نظر من اگر بخواهد این طرح اجرا شود، شکست بزرگی برای آموزش و پرورش خواهد بود.

دویچه وله: آقای بداقی، در اینجا به چند تا از مواردی که مورد انتقاد شما هستند، در جزییات بپردازیم. از جمله مسئله حذف کلاسهای زیر ۱۵ نفر است. در این باره می‌توانید نقطه نظرتان را بگویید؟

رسول بداقی: حذف کلاسهای زیر ۱۵ نفر لطمه بزرگی به روستاییان وارد می‌کند. یعنی بیشتر روستاها چون کوچک هستند، دانش‌آموزانشان نهایتا به ۱۵ نفر برسد. در صورتی که کلاسهای این دانش‌آموزان منحل بشود، مجبور می‌شوند که به روستاهای همجوار بروند. اولا اختلافات قومی زیادی بین روستاییان هست. دوم اینکه مسئله رفت و آمد هست. برایشان بسیار مشکل است که رفت و آمد کنند. اینها که معمولا کشاورز یا دامپرور هستند، نمی‌توانند وقت زیادی را بگذارند که صرف رفت و آمد بشود. بسیاری از عزیزان روستایی در واقع از تحصیلات محروم می‌شوند یا ترک تحصیل می‌کنند. مشکل این است.

دویچه وله: سپس پیشنهاد شده که کلاسهایی با تراکم ۳۰ تا ۴۰ نفر تشکیل شود.

رسول بداقی: من خودم ۲۰ سال است که معلم هستم. استاندارد بین‌المللی بین ۱۵ تا ۱۸ نفر داشن‌آموز را اجازه می‌دهد. حال اگر ما بیاییم و این تعداد دانش‌آموز را در یک کلاس بگنجانیم، معلم فقط کار مراقبت و ساکت کردن کلاس را باید انجام بدهد. یعنی هیچ کیفیتی عملا این کلاسها نخواهند داشت. معلم دیگر معلم نیست، بلکه یک مراقب کلاس است. این باعث افت تحصیلی و آموزش در این کشور خواهد شد. نظر ما این است که کیفیت آموزش به شدت لطمه خواهد دید.

دویچه وله: برای معاونان و مدیران مدارس هم تدریس اجباری تعیین کرده‌اند، این طور که در بخشنامه آمده و شما هم در بیانیه‌تان از آن انتقاد کرده‌اید.

رسول بداقی: کنترل دانش‌آموزان ایران، بخصوص در شهرهای اطراف شهرهای بزرگ، به شدت مشکل است. این دانش‌آموزان بسیار پرانرژی هستند. از طرف دیگر به تخلیه انرژی‌ای که در درون اینها هست، هیچ توجهی نمی‌شود. خب، معاونت است که باید این دانش‌آموزان را کنترل کند. از یک طرف به این معاونان اجبار شده که ۶ ساعت به سر کلاس بروند، از طرف دیگر گفته شده که معاونت زیر ۹۰ نفر حذف شود. یعنی عملا دیگر دست مدیر بسیار بسته است، نمی‌تواند هیچ کاری بکند. یعنی مدیر، هم باید به سر کلاس برود، هم مدیریت و برنامه‌‌ریزی و کنترل و نظارت داشته باشد بر اداره کلاسها و تدریس معلمها و هم اینکه کار معاون را انجام دهد و اینها را ساکت کند، به وضع ظاهرشان توجه کند، به احیانا شلوغ‌کارهایی که دانش‌آموزان در محیط مدرسه انجام می‌دهند، به غیبت‌هایشان، به لباسشان و موی سرشان و به خیلی از مسائل باید توجه کند که به نظر ما در توان یک نفر نیست. این بخشنامه لطمه بزرگی به کنترل مدارس می‌زند. دانش‌آموزان مدارس را به شدت به هم می‌ریزند. کنترل از دست معلم هم خارج می‌شود.

دویچه وله: از دیگر مواردی که کانون صنفی معلمان تهران به آن انتقاد دارد، مسئله سپردن وظایف به کسانی است که در اصل وظایفی دیگر بر عهده دارند. برای نمونه افزودن سرپرستی کارگاهها به وظایف دفترداران. در این باره می‌توانید توضیحی بدهید؟

رسول بداقی: طبق مصوبات وزارت آموزش و پرورش بخشنامه‌هایی هست به نام "شرح وظایف کارکنان مدرسه". شرح وظایف دفتردار مشخص شده است. کار دفتردار، ثبت نمرات و نامه‌های رسیده است و تنظیم نامه‌های رسیده و ثبت نامه‌هایی که باید فرستاده شود. در وظیفه دفتردار نیست که مثلا سرپرست سالن کامپیوتر بشود.

دویچه وله: سرنوشت معلمان حق‌التدریسی چه خواهد شد؟ از جمله گروهی از آنان در برابر مجلس به این بخشنامه اعتراض کرده بودند.

رسول بداقی: یکی از بندهای این بخشنامه پرداخت ۸ تا ۹ ماهه حق التدریس‌هاست که این بسیار گنگ است. این مشخص نشده است که اینها می‌خواهند حقوق آنان را یکجا پس از ۹ ماه پرداخت کنند یا اینکه تمام اضافه کاری، تمام کاری که یک معلم حق‌التدریس می‌تواند انجام بدهد ۹ ماه است. مطابق این بخشنامه معلمان حق التدریسی، همانطور که قبلا هم بوده، مشکلات بسیار زیادی دارند. آنها سه ماه تابستان و حدود یک ماه تعطیلات عید هیچ حقوقی دریافت نمی‌کنند. آنها خانواده و زن و بچه دارند و باید خرج خانه‌شان را تامین کنند. با ساعتی ۱۵۰۰ تومان، که اخیرا هم بیشتر کاهش پیدا کرده، به نظر من نمی‌شود زندگی کرد. من وقتی خودم را جای معلمان حق‌التدریس می‌گذارم، می‌بینم که بسیار بسیار زندگی با ریاضتی خواهند داشت. از دید ما این هم مشکلی است که به مشکلات آنان افزوده شده است.

دویچه وله: آقای بداقی، از مواردی دیگری که در بیانیه کانون صنفی به آن اشاره شده است، مسئله واگذاری ۵ درصد از فعالیت مدارس به بخش خصوصی است. لطفا این را توضیح بدهید که به چه صورت مورد انتقاد شماست.

رسول بداقی: این را خلاف اصل ۳۰ قانون اساسی می‌دانیم. چون طبق این اصل تحصیلات دانش‌آموزان تا پایان دوره دبیرستان باید به طور رایگان باشد.

دویچه وله: در توضیحاتی که وزیر آموزش و پرورش در نشست خبری‌شان دادند، می‌گویند که بودجه نیست و ما مجبور بودیم به وسیله این بخشنامه تغییر و تحولاتی را بوجود بیاوریم. شما و معلمان دیگر موضوع را چگونه می‌بینید و خودتان چه پیشنهادی دارید؟

رسول بداقی: این پذیرفتنی نیست که یک وزارتخانه بیاید و بگوید که من بودجه ندارم. این سؤال پیش می‌آید که پس آموزش و پرورش چه جوری باید اداره بشود؟ به این روش هم اداره شود که این اداره کردن نیست. دانش‌آموز در خانه بنشیند بهتر از این است که بیاید در مدرسه، کلی با بدآموزی و رفتارهای ناشایست آشنا شود و هیچ نتیجه‌ای نگیرد و عمرش را هدر بدهد و برگردد به خانه. این یکی! دوم این که چرا نباید بودجه داشته باشد؟ مگر بودجه و پول نفت و درآمدهای مملکت کجا می‌رود؟ برای من واقعا سؤال است. ما نباید کاری به مسائل سیاسی داشته باشیم. ولی عملا کاری می‌کنند که آدم وارد مسائل سیاسی بشود. آیا نمایندگان مجلس فقط برای آموزش و پرورش نمی‌توانند بودجه تامین کنند؟ برای وزارتخانه‌های دیگر این سؤال نیست. نیروی انسانی مملکت در آینده هدر می‌رود، بعد بگویند که ما بودجه نداریم؟ این اصلا از وزیر محترم پذیرفتنی نیست. باید بودجه را تامین کنند. نمایندگان مجلس باید اهمیت آموزش و پرورش در کشور را تشخیص بدهند. بعد در تقسیم بودجه‌ها دقت کنند که یک وزارتخانه بیشترین بودجه را نداشته باشد و وزارتخانه‌ای دیگر بخواهد با فقر و تنگدستی خودش را اداره کند. این مشکل از برنامه‌ریزی است. وگرنه بودجه مملکت بسیار بسیار بالاست. با نرخ نفت بشکه‌ای صد دلار بودجه باید تامین شود.

دویچه وله: به طور کلی اگر بخواهید جمع‌بندی به دست بدهید، اگر این بخشنامه اجرا بشود، آینده را چگونه می‌بینید؟

رسول بداقی: پیش‌بینی ما این است که نزدیک به ۵۰ درصد معلمان با توجه به این بخشنامه از کار بیکار می‌شوند. کیفیت آموزش و پرورش به نصف می‌رسد، یعنی کیفیت آموزشی دانش‌آموزان این مملکت باز هم بیشتر افت پیدا خواهد کرد و ما عملا دانش‌آموزانی خواهیم داشت که به ارزشهای والای انسانی هیچ توجهی ندارند و اینها انسانهایی خواهند بود، به نظر ما، بی‌هویت. چون معلم نمی‌تواند با ۳۰ تا ۴۰ نفر در کلاس درس اخلاق بدهد. معلم با ۳۰ تا ۴۰ نفر در کلاس روانی می‌شود. معلم اگر با این مشکلات روبرو شود، سرنوشت دانش‌آموز مشخص است. یعنی دانش‌آموزانی تربیت خواهند شد که بسیار بی‌هویت و بسیار کم توجه به ارزشهای انسانی خواهند بود. این پیش‌بینی ماست.