اهدای جایزه‌ی "اسکار" در نوآوری

روز دوم دسامبر هورست کوهلر، رئیس جمهور آلمان، "جایزه‌ی آینده‌" را به برندگان این دوره‌ی آن تقدیم می‌کند. این جایزه که کوهلر به آن لقب "اسکار نوآوری کشور" را داده است، از سال ۱۹۹۷ تا کنون هر ساله با ارزشی بالغ بر ۲۵۰ هزار یورو به نوآوری‌هایی در عرصه‌های فنی، علوم مهندسی و طبیعی که از لحاظ تکنولوژیک در مراحل پایانی تولید – و بالاتر از سطح استانداردهای بین‌المللی - قرار دارند، اهدا می‌شود.

قابلیت ثبت شدن به عنوان یک اختراع، قابل استفاده بودن در زندگی روزمره، قابلیت فروش در بازار و احتمال بالای به وجود آوردن فرصت‌های شغلی در بازار کار از جمله شرط‌هایی هستند که برای اختصاص این جایزه به یک اختراع برشمرده می‌شوند.

از جمله اختراعاتی که تاکنون موفق به کسب این جایزه شده‌اند می‌توان به چند نمونه اشاره کرد: اختراعاتی که منجر به همخوان‌تر شدن موتورهای بنزینی و دیزلی با محیط زیست شده‌اند و کریستال‌های مایع با کاربرد در فرمات صوتی MP3 که راه خود را در بازار باز کرده‌اند و به خوبی به فروش رسیده‌اند.

فرق این جایزه با جوایزی مانند نوبل در این است که نه به پژوهش‌های بنیادی که به اختراعاتی تعلق می‌گیرد که ورودشان به بازار با فروش بالا و سود کلان همراه است.

این جایزه توسط رئیس جمهور آلمان به برندگان اهدا می‌شود.

منتقدان اهدای این جایزه معتقدند که اسکار نوآوری به محققانی تعلق می‌گیرد که بدون دریافت این جایزه هم، اختراعشان شناخته شده است و به تنهایی می‌توانند در بازار محصول خود را به فروش برسانند. به گفته‌ی این گروه، دارندگان این جوایز نوابغی تنها و ناشناخته‌ نیستند. گواه این مدعا وجود تیم‌های پژوهشی از کنسرن‌های بزرگی چون بوش و زیمنس در میان برندگان است.

گفتنی است که سهم زنان از اسکار نوآوری آلمان بسیار ناچیز است؛ تاکنون تنها سه زن در میان ۲۶ برنده‌ی این جایزه‌ که از سال ۱۹۹۷ تا کنون اهدا می‌شود، به چشم می‌‌خورند.

نگاهی می‌افکنیم به برخی اختراع‌های ساخت آلمان:

زونکن با نام آلمانی der Leitz-Order (مخترع لوئیس لیتس، ۱۸۹۶)

کجا از دفتری اداری برای رسیدن به این ایده که باید یک سیستم نظم‌بخش به اوراق و اسناد مدارک داشت، بهتر است؟ لوئیس لیتس (Louis Leiz) از سال ۱۸۷۱ به دنبال وسیله‌ای برای دسته‌بندی و نگهداری برگه‌هایی بود که در اداره‌ها انبار می‌شدند. او سال ۱۸۹۶ بالاخره موفق شد طرح اولیه خود را با جنس مقوا روانه‌ی بازار کند؛ فرمی که در ایران با نام "زونکن" شناخته شده است.

تی بگ یا چای کیسه‌ای (مخترع آدولف رامبلد، ۱۹۲۹)

در آغاز قرن ۲۰، چای‌نوشان مشکلی اساسی داشتند؛ چای خشک که آن روزها در کاغذ معمولی ریخته می‌شد، پس از دم کشیدن مزه‌ی نامطلوب کاغذ را در خود داشت. یک مهندس جوان آلمانی که در حقیقت چایی‌خور حرفه‌ای هم بود دست به آزمایش‌های متعددی برای رفع این مشکل زد. رامبلد به دنبال ماده‌ای با طعم خنثی برای کیسه‌های چای بود. او بالاخره موفق شد از هنف با الیاف انعطاف پذیر در برابر حرارت کیسه‌ی مناسب برای چای را بسازد. سالانه ۲۲۰ میلیارد کیسه‌ی چای یا "تی بگ" در سراسر جهان تولید می‌شوند.

کفش‌های فوتبال با کف ویژه (آدولف داسلر، ۱۹۵۳)

پس از جنگ جهانی دوم آدولف داسلر (Adolf Dassler) مؤسس شرکت آدیداس به فکر ساخت کفش تازه‌ای برای فوتبالیست‌ها افتاد که کفی‌های قابل تعویض و جدیدی را در خود جای می‌دادند. در جام جهانی ۱۹۵۴ این نوآوری داسلر با موفقیت چشمگیری روبرو شد. در بازی فینال در شهر برن بازیکنان آلمانی با کفش‌های داسلر پا به میدان نهادند و در هوای بارانی آن روز نسبت به حریف مجاری خود که کفش‌هایشان پر از آب و سنگین شده بود و کف آن پر از گل بود، برتری داشتند. آلمان ۳ بر ۲ بر مجارستان غلبه کرد و کفش‌های داسلر در سراسر جهان مشهور شدند.

فیلتر قهوه ( مخترع ملیتا بنتز Melitta Bentz ۱۹۰۸)

برای کسانی که قهوه‌نوش حرفه‌ای هستند، دانه‌های ریز قهوه زیر دندان مثل استخوان ماهی برای ماهی دوستان‌‌اند. سال ۱۹۰۸ یک زن خانه‌دار آلمانی در پی حل مشکل برآمد. او یک برگه کاغذ از دفتر فرزندش پاره کرد و آن را در یک قابلمه گذاشت که در زیر آن سوراخی تعبیه شده بود. سپس قهوه‌ی پودر شده را روی برگه ریخت و بر روی آن آب ریخت. به این ترتیب اولین فنجان قهوه بدون لرد قهوه تهیه شد. در تاریخ ۸ ژوئیه‌ی سال ۱۹۰۸ این اختراع به ثبت رسید و خانم بنتز تبدیل به زنی تاجر شد که فیلتر قهوه تولید می‌کرد.

رول پلاک یا به قول آلمانی‌ها Fischer-Dübel

آرتور فیشر به دنبال پیدا کردن راهی بود که بتواند یک پیچ را به دیوار بکوبد. پیش از او برای سهولت وارد شدن یک پیچ در دیوار الیاف مخصوصی را در چسب ویژه‌ای می‌غلتاندند و پیچ را ابتدا در آن وارد می‌کردند. تا سال ۱۹۲۶ هم استفاده از این الیاف برای کوبیدن پیچ به دیوار مرسوم بود با این تفاوت که درآن زمان محفظه‌ی فلزی کوچکی پیچ الیاف پچیده را در خود جای می‌داد. سال ۱۹۵۷ فکر بکری به سر آرتور فیشر زد؛ استفاده از محفظه‌ای پلاستیکی به جای فلزی با نام رول‌پلاک که شکل بیرونی‌اش هم تغییر یافته بود: تا نیمه بریده شده با برآمدگی‌های بیرونی که به خوبی در دیوار جای می‌گرفت. با این اختراع پیچ با خیال راحت می‌تواند در این محفظه‌ی کوچک وارد شود و بچرخد؛ ساده اما محشر.

پستانک (مخترعان: آدُلف مولر و ویلهلم بالترز، ۱۹۴۹)

وقتی کودکی از ته دل فریاد می‌کشد و جیغ می‌زند هیچ چیز مانند مکیدن و گذاشتن یک پستانک در دهان، او را آرام نمی‌کند. پی بردن به این مسئله، کشف قرن ۲۰ نبود، در روزگاران بسیار دور هم از این روش برای ساکت کردن یا آرام کردن بچه‌ها استفاده می‌شد. به این ترتیب در قرون گذشته بشر به دنبال این شیء جادویی، دست به آزمایش‌های بسیاری زد. نتیجه‌ی این تلاش‌ها وارد کردن پستانک‌های سفت و سختی بود که به سقف دهان و دندان‌های بچه صدمه می‌زدند. تا این‌که در سال ۱۹۴۹ دو دندان‌پزشک آلمانی به نام‌های آدُلف مولر Adolf Müller و ویلهلم بالترز Wilhelm Balters با آگاهی از اثرات مخرب پستانک‌های سفت، اولین پستانک پلاستیکی که به بهترین شکل با فرم دهان کودک همخوانی داشت را کشف کردند.

آسپرین (فلیکس هوفمان، ۱۸۹۷)

سردرد، همراه دردسرآفرین همیشگی انسان و بشر، در پی راهی برای تسکین این درد. فلیکس هوفمان شیمی‌دان و داروساز آلمانی، کاشف آسپرین در سال ۱۸۹۷ برای اولین بار دارویی پودر شکل کشف کرد که تا امروز مسکن سردرد میلیون‌ها انسان است. امروزه سالانه ۵۰ هزار تن آسپرین تولید می‌شود که ۱۲ هزار تن آن را شرکت بایر در آلمان تولید می‌کند.

YK/KG