افزایش ۲۵ برابری زندانیان ایران در سه دهه
۱۳۹۰ شهریور ۱۵, سه‌شنبه
کمبود فضا در زندانهای ایران از جمله معضلاتی است که دولت با آن دست‌وپنجه نرم می‌کند. آمار رسمی زندانیان کل کشور هرچند ضد و نقیض است، اما همگی حکایت از یک نکته دارند: افزایش چشمگیر تعداد زندانیان ایران.
تأکید قانون مجازات اسلامی بر زندان
رئیس "سازمان زندانهای کشور" غلامحسین اسماعیلی، ۱۰ مرداد ماه شمار زندانیان کل کشور را ۱۷۰ هزار نفر اعلام کرد و از کمبود فضا در زندانهای کشور خبر داد. دو هفته بعد رئیس کل دادگستری استان لرستان، علی بدری، تعداد زندانیان کل کشور را ۲۵۰ هزار نفر اعلام کرد و این رقم را با آمار زندانیان کل کشور در سال ۱۳۵۸مقایسه کرد.
در سال ۱۳۵۸ جمعیت کشور ۳۶ میلیون نفر و تعداد زندانیان ۱۰ هزار نفر بوده است. در سال ۱۳۹۰ در حالیکه جمعیت کشور حدود دو برابر شده است شمار زندانیان به ۲۵ برابر رسیده است. افزایش شمار زندانیان که بی‌تردید دلایل گوناگونی دارد، مقامات دولتی را با چالشی جدی مواجه کرده است.
از یک سو قانون مجازات اسلامی چاره‌ای جز حکم زندان پیش روی قاضی نمی‌گذارد، همچنان که معاون قضائی دیوان عدالت اداری، قاضی علی مبشری در گفتگو با خبرگزاری مهر گفته است: «جرم‌های جزئی هم زندان دارد و راهکاری برای جایگزینی زندان تعریف نشده است.»
علی مبشری در ادامه به این نکته اشاره کرده است که: «متاسفانه زندانهای ما اینگونه هستند که شخص برای اصلاح و تادیب وارد می‌شود و به عنوان یک استاد تمام عیار انواع تخلف خارج می شود.» در نتیجه جای تعجب ندارد که بر اساس آمار منتشر شده ۲۹ درصد زندانیان آزاد شده، پس از مدتی به دلیل تکرار همان جرم یا جرمی دیگر دوباره دستگیر می‌شوند.
هزینه گزاف نگهداری زندانیان
از سوی دیگر تأمین هزینه نگهداری از زندانیان با توجه به چهارچوب بودجه تعیین شده برای "سازمان زندانهای کشور" از مدتها پیش به معضلی جدی تبدیل شده است. با توجه به این که مدیر کل زندانهای استان فارس، ناصر جعفرقلی، هزینه روزانه‌ی نگهداری از هر زندانی را حداقل ۲۰ هزار تومان اعلام کرده است، "سازمان زندانهای کشور" دستکم روزانه مبلغی ۵ میلیارد تومان هزینه دارد.
نخستین پیامد افزایش تعداد زندانیان برای "سازمان زندانهای کشور" هزینه بیشتر برای سازمانی است که از قرار معلوم بودجه آن سال گذشته نیز کافی نبوده است. عضو کمیسیون قضایی مجلس ایران، یونس موسوی در جریان بررسی لایحه بودجه سالانه در مجلس، اریبهشت ماه گفته بود: «تعداد زندانیان در زندانها به حدی زیاد است که بعضی از آنها مجبورند در راه پله‌ها بخوابند و گاه به هر دو نفر یک پتو می‌رسد.»
مجرمان مواد مخدر: مشکل شماره یک
بدین ترتیب جای شگفتی نیست که رئیس "سازمان بازرسی كل كشور" راه برون‌رفت از معضل كمبود فضا در زندانهای كشور را آزادی ۱۰ تا ۱۵ درصد از زندانیان، البته زندانیان معتاد دانسته است.
مصطفی پورمحمدی روز ۵ شهریور در مراسم معارفه و تودیع بازرس كل استان مركزی گفت: «اگر زندانی‌های مواد مخدر كه معتاد هستند، از زندانها خارج شوند، بسیاری از مشكلات سازمان زندانها حل می‌شود.»
سایت "خبر آنلاین"، روز ۱۰ شهریور در گزارشی تحلیلی به آمار زندانیانی که به دلیل جرایم مرتبط با مواد مخدر به زندان افتاده‌اند اشاره کرد. در این گزارش طبق آخرین اطلاعات رسمی اعلام شده، در سال ۱۳۸۹ به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت فعال (بین ۱۶ تا ۶۴ نفر)، ۳۲۵ نفر به خاطر جرایم مرتبط با مواد مخدر (مصرف، نگهداری، حمل، خرید و فروش و قاچاق) گذرشان به زندان افتاده که در مقایسه با آمار ۲۰۲ نفری سال ۱۳۸۸ رشدی نزدیک به ۳۸ درصد را نشان می دهد.
البته شمار قابل‌توجهی از زندانیان تنها مدت کوتاهی نگهداری و سپس آزاد می‌شوند، مجرمانی که شاید تنها چند روز بعد به همان‌جایی برگردند که در آن بودند.
SA/AA