«اتهام جاسوسى: شمشیر داموكلس جمهورى اسلامى»
۱۳۸۶ خرداد ۹, چهارشنبه
در مورد این خبر نظرات محمد عطریانفر، عضو حزب كارگزاران سازندگى و عبدالكریم لاهیجى، دبیر جامعه حقوق بشر ایران را جویا شده‌ایم.
شنبه گذشته (۲۶ ماه مه) وزارت اطلاعات در بیانیه‌اى اعلام كرد چند گروه جاسوسى كه توسط «اشغالگران عراق» در مرزهاى شرقى ایران ساماندهى شده‌بودند، دستگیر شده‌اند.
به دنبال انتشار این بیانیه، روز گذشته مدیركل اداره ضدجاسوسى وزارت اطلاعات چند تن از خبرنگاران از پیش تعیین‌شده را به یكى از ساختمانهاى وزارت اطلاعات دعوت و طى یك كنفرانس مطبوعاتى رسما اعلام كرد عوامل چند شبكه اطلاعاتى متعلق به انگلیس و آمریكا در ایران دستگیر شده‌اند.
وى حوزه فعالیت این شبكه‌ها را استانهاى آذربایجان غربى، كردستان، خوزستان، كرمانشاه، همدان و تهران معرفى كرد و اظهار داشت كه آنها تلاش مىكرده‌اند تا اطلاعات طبقه‌بندىشده از داخل ایران را در اختیار «نیروهاى اشغالگر» قرار دهند.
این مقام وزارت اطلاعات كه هیچ نامى از او در خبرها قید نشده‌است، سپس به ناآرامى‌هاى اخیر در استانهاى مرزى ایران اشاره كرد و اظهار داشت كه این افراد سعى داشتند با دامن زدن به اختلافات قومى و مذهبى و راه‌اندازى گروههاى خلاف‌كار با پوشش‌هاى سلفى و تكفیرى در داخل مرزهاى كشور ناامنى ایجاد كنند.
بعد از اعلام این خبر از سوى وزارت اطلاعات بود كه دولت ایران، سفیر سوئیس در تهران را احضار و به رفتار آمریكا اعتراض كرد. سوئیس حافظ منافع آمریكا در ایران است و سفیر این كشور به علت اعلام خبر جاسوسى نیروهاى آمریكا در ایران مورد مؤاخذه قرار گرفت.
اعلام رسمى دستگیرى چند جاسوس انگلیس و امریكا از سوى مقامات اطلاعاتى ایران، به نظر برخى تحلیلگران اقدامى كم‌سابقه تعبیر شده است. غیر از وزیر اطلاعات كه هرازگاهى در مورد جاسوسى عوامل بیگانه سخن مى‌گوید تا به حال یك مقام رسمى این وزارتخانه به طور مستقیم به پرسشهاى خبرنگاران در این رابطه پاسخ نداده بود.
اما محمد عطریانفر، عضو حزب كارگزاران سازندگى چنین اعتقادى ندارد: «معمولا دستگاههای اطلاعاتی بنابه تکالیف سازمانی خودشان و جهت بررسی وضعیت پیرامونی کشور خودشان اقدامات سازمانی‌شان را انجام می‌دهند. از این بابت بعید به نظر می‌آید که این مسبوق به سابقه نبوده باشد».
به اعتقاد این عضو شوراى سیاستگذارى روزنامه هم‌میهن از آنجایى كه كشور عراق توسط نیروهاى خارجى اشغال شده و این كشور مرزهاى طولانى با ایران دارد و همچنین دولت ایران نقش زیادى در اوضاع داخلى عراق ایفا مىكند، بنابراین عجیب نیست اگر عده‌اى به عنوان جاسوس در مرز دو كشور فعالیت كنند: «بطور منطقی به نظر می‌آید اگر سازمانهای اطلاعاتی ایران فعالیت‌هایی در این زمینه داشته باشند و مسایل را به لحاظ برون‌مرزی دنبال بکنند، بعید به نظر نمی‌آید که آن گزارشی را که مطرح کرده‌اند از واقعیت و صحت خالی باشد. ممکن است واقعیت داشته باشد».
عبدالكریم لاهیجى، كارشناس حقوق بین‌الملل اما بر این باور است كه دولت جمهورى اسلامى تعریف درستى از واژه «جاسوس» ندارد: «تعریفی که در حقوق جزا حالا چه در عرصه‌ی ملی در قوانین کشورهایی که قانون در آنجا حکومت می‌کند و دادگستری مستقل وجود دارد، چه در عرف بین‌المللی یا حتا می‌توانم بگویم در رویه‌ی قضایی بین‌المللی، جاسوسی عبارت از این است که یک شخصی به اعتبار سمت و مقامی كه در نظام حکومتی یا دولتی یک کشوری داشته است به اسراری، حالا یا اسرار نظامی و یا اسرار سیاسی، دسترسی داشته و بعد آن را در اختیار یک کشور یا یک دولت خارجی قرار داده است. بنابراین متاسفانه می‌توانم بگویم از نخستین روزهای برقراری جمهوری اسلامی، یک تعریف غیرمعمول یعنی چیزی که هرگز در کتابهای حقوق و در قوانین کشورهایی که حکومت قانون در آنجا وجود دارد، به‌چشم نمی‌خورد، از این واژه به‌کار رفته است».
یه اعتقاد دبیر جامعه حقوق بشر ایران، اتهام جاسوسى، شمشیر داموكلس جمهورى اسلامى براى سركوب مخالفان است: «متاسفانه جاسوسی یک شمشیر داموکلسی شد که جمهوری اسلامی بالای سر هر کسی که به هر صورتی می‌خواست او را از گود فعالیت سیاسی، مبارزه، مبارزه با دیکتاتوری، مبارزه در راه برقراری دموکراسی در ایران خارج بکند به‌کار گرفته شده است. در حوزه‌ی حقوق و اصول قواعد بین‌المللی حقوقی، حالا چه حقوق بین‌الملل عمومی و چه حقوق جزا، خوشبختانه اینجور سوءاستفاده‌ها و اینجور حربه‌های ظاهرا حقوقی، ولی به‌واقع سیاسی، دیگر کارایی ندارد».
اما آیا اعلام این خبر در شرایط كنونى كه دو دولت ایران و آمریكا براى اولین بار بعد از ۲۸ سال بر سر میز مذاكره نشسته‌اند، مى‌تواند تنش‌زا بوده و بر روند این مذاكرات تأثیر بگذارد؟
محمد عطریانفر چنین پاسخ مىدهد: «در زمینه‌ی مذاکرات بین دو کشور متخاصم همیشه نمی‌شود از این اتفاقات بصورت بازدارنده نام برد. چه بسا حتا پرداختن به همین موضوعات به معنای این باشد که می‌خواهد دست طرف مقابل را پرتر بکند و برای مذاکرات امتیاز بیشتری را بگیرد. در نتیجه فعالیت‌های اطلاعاتی خودش را افزایش مىدهد تا بتواند از یک موقعیت برتری در سطح مذاکرات بین دو کشور برخوردار شود».
مدیركل اداره ضدجاسوسى وزارت اطلاعات در كنفرانس خبرى خود به پژوهشگران و اساتید دانشگاه نیز اشاره كرد و گفت: متاسفانه اساتید ما در معرض تهدیدات اطلاعاتى قرار گرفته‌اند و آنها (دولتهاى خارجى) با شیوه‌هایى كه دارند ابتدا یك ارتباط ابتدایى برقرار مىكنند اما به زودى این ارتباط علمى تبدیل به ارتباط اطلاعاتى مىشود».
این اظهارات در زمانى عنوان مىشود كه اتهام شهروندان ایرانى–آمریكایى كه در حال حاضر در ایران بازداشت هستند، اقدام علیه امنیت ملى عنوان شده‌است.
همچنین اتهام هریك از فعالان اجتماعى در حوزه‌هاى مختلف دانشجویى، زنان، كارگرى و دیگر حوزه‌ها نیز بعد از دستگیرى آنها، ارتباط با بیگانگان اعلام مىشود.
میترا شجاعى