آیا مرگ چنگیز خان واقعا "مرگی قهرمانانه" بود؟
روایتها در مورد چگونگی مرگ چنگیز خان زیاد است. نقطه مشترکشان این است که همه از مرگی قهرمانانه برای این فرمانروا حکایت میکنند. تحقیقی جدید اما نشان میدهد علت مرگ او احتمالا ابتلا به طاعون بوده است.
در بستر مرگ
نقاشی از چنگیز خان در بستر مرگ - پسرانش، اوگتای، جغتای، تولی و جوجی در کنار او. چنگیز خان با نام اصلی تموچین، خان مغول و سردار جنگی بود که در ۱۸ اوت سال ۱۲۲۷ میلادی مرد. او با فتح بخش عظیمی از آسیا شامل چین، روسیه، ایران و خاورمیانه و همچنین اروپای شرقی، امپراتوری مغول را پایه نهاد. چنگیز خان پدربزرگ قوبلای خان اولین امپراتور از سلسله یوان در چین و همچنین هولاکو خان، نخستین ایلخان ایران، بود.
کشورگشایی که بر بیماری غلبه نکرد
۸۰۰ سال پس از مرگ او علت مرگش هنوز به یقین مشخص نیست. روایتهای متعددی برای مرگ او ساختهاند؛ از مردن از زخم خنجر گرفته تا فروافتادن از اسب در میدان نبرد. اما محققان استرالیایی میگویند نشانههای تاریخی حکایت از مرگ او بر اثر ابتلا به طاعون میکنند. با استناد به این گزارش یعنی چنگیز خان هم همانند مردم عادی بر اثر بیماریای که آن روزها شماری سربازانش را از پای درآورد، مرده است.
مصیبتی به نام مغول برای ایران
چنگیز مغول بر پهنه وسیعی از آسیا فرمانروایی کرد. حمله مغول يکی از مصيبتهاى هولناک تاريخ ايران است. آثار کشتار و ويرانی و صدمات بزرگ معنوی و فرهنگی اين تهاجم پس از قرن ها هنوز در جامعه ايرانی محسوس است. او در پاییز ۱۲۱۹ به ایران لشکر کشید و شهرهای بخارا، سمرقند، خوارزم، مرو، بلخ، هرات، طوس، نيشابور، خجند و ری که همگی شهرهايی آباد و پرجمعيت بودند در کمتر از پنج سال به ويرانه هايی متروک تبديل شدند.
هدیه مغول برای ایران ویرانی و کشتار
حمله مغول به ايران با کشتار عظيم مردم و دانشمندان و هنرمندان همراه بود. شيخ عطار نيشابوری یکی از کسانی بود که در حمله مغول به نیشابور به قتل رسيد. اما حاكمان مغول كه در ابتدا با ويرانى و نابودى فرهنگ ايران قدم به اين سرزمين گذاشتند، پس از چندى دريافتند كه به تنهايى قادر به هدايت ايران نيستند. به همين جهت به تدريج از دانشمندان و هنرمندان ايرانى بهره بردند.
مغولان با خود خرافهپرستی و غیبگویی آوردند
خرافات در میان مغولان نقش بسیار مهمی داشت و آنها زندگی خود را با باورهای خرافی سپری میکردند. آنها خرافات و جادوگری را به مثابه ابزاری برای مصون ماندن از بلایای طبیعی و بیماریها میدانستند. مغولان از سحر و جادو میترسیدند و یکی از مشغولیاتشان مراجعه به باطلکنندگان سحر و جادو بود.
خرافات یکی از یادگارهای مغولان برای ایرانیان
روحيه انزوا و بی اعتمادی و خرافه پرستی یادگار مغولان برای ایران بود که تا مدت ها بعد ايرانيان را در خود فرو برد و اعتقاد به بلاهای آسمانی را در آنها افزايش داد.
اختفای محل دفن این کشورگشا
تاریخپژوهان زیادی بر این باورند که چنگیزخان جایی در نزدیکی زادگاهش در استان خنتی در شمال شرق مغولستان دفن شده، جایی که جانشینانش او هم در آن مکان به خاک سپرده شدهاند. اطلاع بیشتری اما در این باره در دست نیست.
گور چنگیزخان ناپیداست
بر پایه یک روایت چنگیز خان از نزدیکانش خواسته است که او را بدون هیچ علامت نشانه مشخصی از محل دفن، به خاک بسپارند. به این ترتیب بردگانی که آرامگاه او را ساخته بودند و سربازان همراه همگی به قتل رسیدند و تنها شمار کمی از نزدیکان باقی ماندند که محل دقیق دفن را میدانستند. احتمالا آنها هم این راز را با خود به گور بردند.
۸۰۰ سال پس از چنگیز و مرگی عبرتآموز برای رهبران کنونی
پژوهشگران تأکید میکنند، سرگذشت و چگونگی مرگ چنگیز خان شاید درسی باشد برای زمان حال. النا واروتو، مردمشناس و باستانشناس دانشگاه کاتانیا در ایتالیا میگوید: «پاندمی اخیر یکبار دیگر نشان داد که رهبران ملتها میتوانند به بیماریهای واگیر دچار شوند و علیرغم قدرتشان نمیتوانند در برابر پدیدههای طبیعی مانند این بیماریهای واگیردار محافظت شوند.»