آیا ترکیه در پرتگاه دیکتاتوری قرار گرفته؟
۱۳۹۵ اردیبهشت ۲۲, چهارشنبهبسیاری از روزنامههای متمایل به رئیس جمهوری ترکیه یکی از دلایل اختلافات احمد داووداوغلو با اردوغان را عدمهماهنگی نخست وزیر با رئیس جمهور میدانند و به عنوان نمونه از واسطهگری آنگلا مرکل صدراعظم آلمان برای دیدار نخست وزیر ترکیه با باراک اوباما رئیس جمهور آمریکا یاد میکنند و مینویسند این قرار ملاقات بدون هماهنگی با اردوغان صورت گرفت.
بیشتر بخوانید: بحران سیاسی در ترکیه و کنارهگیری نخستوزیر
اما روزنامههای منتقد و مخالف اردوغان نظرات دیگری بیان کردند.
نورای مرت، ستوننویس روزنامه "جمهوریت" که مخالف اردوغان است در نوشتهای با عنوان "جرم داووداوغلو چیست؟" با انتقاد از حزب متبوع وی نوشته است: «چه خوب شد که داووداوغلو سکوت کرد و گرنه به او لقب برانداز میدادند. بعد از اینکه او را متهم کردند که "عنصر آلمان و آمریکاست"، معلوم نبود دیگر چه میکردند. گناه داووداوغلو این بود که به قدر کافی فرمانبر نبود و هنوز متوجه تغییر سیستم حاکمیت در ترکیه نشده بود و به همین دلیل باید کنار میرفت.»
روزنامه "آکشام" نزدیک به رئیس جمهور ترکیه مینویسد که اردوغان با داووداوغلو از همان روزهای اول پیرامون قانون اساسی جدید و سیستم نظام ریاستی اختلاف داشتند. هرچند در نهایت دو طرف به یک توافق در این زمینه رسیده بودند. داووداوغلو از ابتدا با دخالت رئیس جمهور به حیطه اختیارات نخست وزیر مخالف بود و اردوغان هم هیچگاه این موضوع را دخالت در حیطه اختیارات نخست وزیری نمیدید و اعتقاد داشت که داووداوغلو با او به عنوان رهبر جنبش و نیز رئیس جمهور منتخب هماهنگ نیست.
قورولموش تاییز، نویسده روزنامۀ "آکشام"، در تحلیلی نوشته است: «داووداوغلو دست به اقداماتی زده که رجب طیب اردوغان از آن بیاطلاع بوده است. یکی از آنها لیست افرادی بود که قرار بود (برای دیدار با عبدالله اوجالان) به جزیره ایمرالی بروند. اردوغان گفته بود که از این لیست از طریق رسانهها خبردار شده است و او مخالف دیدار عالیترین مقام دولت (نخست وزیر) با هیئتی از "حزب دموکراتیک خلقها" و قرائت متن بیانیه تنظیم شده از سوی عبدالله اوجالان بعد از آن نشست در هنگام پخش زنده بوده است.»
بیشتر بخوانید: اردوغان: اصلاح سریع قانون اساسی اولویت مجلس باشد
تاییز در ادامه تاکید میکند، قبل از انتخابات ۷ ژوئن و اول نوامبر ۲۰۱۵ برخی از افراد نزدیک به کابینه به اردوغان گفته بودند که دیگر در امور حزب عدالت و توسعه دخالت نکند. این هم یکی از نقاط گسل بین اردوغان و داووداوغلو بوده است.
آکشام همچنین درخواست داووداوغلو برای باز کردن پرونده قضائی علیه برخی از وزرای کابینه در زمینه اتهام رشوهخواری را از دیگر اختلافات بین رئیس جمهور و نخست وزیر ترکیه دانسته و نوشته است: «بعد از انتخابات ۷ ژوئن داووداوغلو به دنبال تشکیل دولت ائتلافی با حزب جمهوری خلق بود و این در حالی بود که در صورت تشکیل دولت ائتلافی، اردوغان خواهان ائتلاف با حزب (ملیگرای) حرکت ملی بوده است. علت این امر نیز این بود که حزب حرکت ملی حزب کوچکتری بود و در درون حزب عدالت و توسعه ذوب می شد. در آخرین لحظات با فشارهای ارکان حزب، گروه داووداوغلو از ائتلاف دست کشیدند و حزب عدالت و توسعه در انتخابات اول نوامبر پیروز شد.»
روزنامه چپگرای "سوزجو" هم مصاحبه با آیتون چیرای نماینده حزب جمهوری خلق از ازمیر را به چاپ رسانده که گفته است: «هنگامی که اردوغان اعلام کرد نظام پارلمانی را به اتاق انتظار فرستاده است کودتا صورت گرفته بود».
استعفای داووداوغلو "برکناری توافقی" است
اما استعفای داووداوغلو چه پیامدی خواهد داشت؟ با توجه به اوضاع فعلی ترکیه این پرسش مهم مطرح میشود که آیا این کشور به سمت دیکتاتوری سوق داده میشود و در منطقه یک دیکتاوری نوین در حال شکلگیری است؟
دکتر افشار سلیمانی، سفیر سابق ایران در باکو و کیف به این پرسش دویچه وله چنین پاسخ میدهد: «استعفای داووداوغلو "برکناری توافقی" است. این موضوع مربوط است به دوره دو سال اخیر گذشته یعنی بعد از اینکه آقای اردوغان نخست وزیر، رهبر حزب و رئیس جمهور شد. وی در حوزههای داخلی و خارجی یک سری درخواستهایی داشت و با توجه به رویکردهای آکادمیک خود داووداوغلو یک قولهایی به اردوغان داد اما روند کار به گونهای بود که خواستهای ارودغان توسط داووداوغلو محقق نشد.»
محقق نشدن آن وعدهها به گفته آقای سلیمانی با دیدگاههای تئوریک داووداوغلو که قبلا در کتاب "عمق استرتژیک" بیان کرده بود نیز همخوانی نداشت.
ترکیه دیکتاتوری نمیشود
این دیپلمات ایرانی در تحلیل خود تاکید دارد که ترکیه دیکتاتوری نمیشود. وی دراین باره چنین توضیح میدهد: «کره شمالی یک نظام دیکتاتوری است. کشوری مثل روسیه را هم میتوان دیکتاتوری دانست. چون در آنجا آقای پوتین قلع و قمع میکند، در روسیه مخالفان را به بهانههای مختلف به زندان میاندازند یا از کشور بیرون میکنند. دیکتاتوری بودن نظامها درجاتش فرق میکند.
داووداوغلو استعفا داده و اردوغان تلاش میکند نظام ریاستی برقرار کند و با مخالفینش تند برخورد میکند، شاید اینها یک علامتی برای ایجاد یک اقتدارگرایی خشکی در ترکیه باشد، اما به نظر من ترکیه به طرف دیکتاتوری نمیرود و دیکتاتوری حاکم نخواهد شد»
بیشتر بخوانید: اردوغان: عضویت در اتحادیه اروپا هدفی راهبردی برای ترکیه است
آقای سلیمانی در ادامه صحبتهای خود تاکید دارد که نهادهای مدنی و رسانههای آزاد هنوز در ترکیه فعالیت میکنند که در بسیاری از کشورهای اسلامی اصلا وجود ندارند. تلویزیونهای خصوصی فعالیت دارند، اینترنت آزاد است و احزاب فعالیت دارند. سه حزب سیاسی مخالف دیگر در پارلمان حضور دارند.
سلیمانی ادامه میدهد: «اردوغان هر کاری هم که بخواهد بکند در درون حزب خودش میتواند انجام دهد ولی او جلوی فعالیت احزاب را نگرفته است. حزب کردی را ممنوع و نمایندگانش را از پارلمان بیرون نکرده است. تلویزیونها را جمع و روزنامهها و سایتهای مجازی را تعطیل نکرده است. او این کار را نمیتواند بکند. اینها سوپاپ اطمینانی هستند که چندین سال است ترکیه به این مرحله رسیده و یک شبه اتفاق نیفتاده است. بنابراین اردوغان هر کاری را هم که میکند دوست دارد افکار عمومی را قانع کند و توسط افکار عمومی اقتدار خود را زیاد کند و ما نمیتوانیم این را دیکتاتوری بدانیم. به نظر من اردوغان دیدگاههای تندی دارد و عصبانی میشود ولی بعید میدانم که تبدیل به یک دیکتاتور شود.»