آلایندههای محیط زیست و سلامت کودک
۱۳۸۶ مرداد ۵, جمعه
تحقیقات اخیر محققان آلمانی نشان داده که میزان سلامت کودکان و نوجوانان این کشور در طول بیست سال گذاشته کاهش یافته است. از عواملی که موجب افزایش بیماری‌ها در سالهای گذشته بوده، شدت یافتن آلودگی‌هایی است که در محیط اطراف وجود دارد.
از تبعات آلودگی شهری، ایجاد و اشاعه‌ی بیماری‌های مختلف در کودکان است. آسم، آلرژی، بیماری‌های حاد و مزمن، سرطان و بیماری‌های گردش خون از جمله بیماری‌هایی است که در طول سالهای گذشته در کودکان آلمانی افزایش یافته است.
دکتر جواد غروبی، فوق تخصص طب کودکان و نوزادان و رییس بیمارستان کودکان مفید تهران، در خصوص مهم‌ترین عوامل ایجاد محیط آلوده در شهرها می‌گوید: «شاید در شهرها مهم‌ترین عامل ایجاد محیط زیست آلوده، آلودگی هوا باشد، ناشی از کارخانه‌های موجود در شهرها و حومه، ترافیک شهری، آلودگی‌های صنعتی و آلودگی‌های مراکزی مثل بیمارستان‌ها. در بیمارستان‌ها بیماری‌های مختلف عفونی بستری می‌شود، بیماری‌های جراحی و بیماری‌های متنوع دیگری بستری می‌شود که آلودگی‌های ناشی از آنها می‌توانند، وارد سیستم فاضلاب شهری بشود و تبعاتی را برای کودکان داشته باشد.»
او در خصوص بیماری‌های شایعی که محیط آلوده برای کودکان ایجاد می‌کند می‌افزاید: «شایع‌ترین بیماری که در شهرهای بزرگ و آلوده بچه‌ها را مبتلا می‌کند، بیماری‌های تنفسی و در رأس آنها آسم است. الان آسم و آلرژی تنفسی یکی از بیماری‌های شایعی است که واقعا در تهران وجود دارد که دلیلش هم وجود آلودگی در این شهر است. از دیگر بیماری‌ها می‌توان آلرژی پوستی و سرطان را نام برد. بچه‌هایی که در مناطق آلوده زندگی می‌کنند، احتمال سرطان در آنها بیشتر است، بعد سوزش چشم و پوست و کمبود اکسیژن خون است که خودش می‌تواند سبب بی‌قراری بشود. آلودگی‌هایی که در آب وجود دارد یا آلودگی‌های ناشی از سوخت مواد پلاستیکی می‌تواند حاوی میکرب‌های هوازی یا بی‌هوازی باشد که وجود این میکرب‌ها در هوا می‌تواند بصورت معلق بوده و سبب عفونت‌های تنفسی و گاهی گوارشی در کودکان بشود و کودکان هم نوعا به این عفونت‌ها بیشتر از بزرگسالان حساسند.»
به بیان دکتر غروبی آلودگی موجود در محیط زیست نه تنها بیماری‌های جسمی بلکه بیماری‌های روحی و روانی را نیز موجب می‌شود: «الان ثابت شده، حتی در یکسری از بیماری‌های روحی ـ روانی مثل افسردگی یا اسکیزوفرنی‌ها، آلودگی هوا فرد را مستعد به این بیماری‌ها می‌کند. یا اینکه این آلودگی‌ها می‌تواند علت بیماری بچه‌هایی باشد که هایپر اکتیو هستند یا هایپوکسیا و یا کم‌خونی دارند. حتی در مواردی سرطان هم گزارش شده. آلودگی هوا می‌تواند از لحاظ روانی تأثیر بگذارد، روی بهره‌ی هوشی یا IQ بچه اثر بگذارد، حتی می‌تواند بر روی جنین در خانم‌های باردار نیز تأثیر منفی داشته باشد.»
دکتر غروبی در پاسخ به این سئوال که به چه دلیل آسیب‌پذیری کودکان نسبت به عوامل مضر موجود در محیط بیشتر از بزرگسالان است، خاطرنشان می‌سازد: «آسیب‌پذیری کودکان به دلیل حساسیت ویژه‌ای که خصوصا در مخاط اینها وجود دارد بیشتر است. منظور از مخاط، مخاط بینی، حنجره، نای و برنش و مخاط روده‌ی کوچک و بزرگ است. به طوری که الان یکسری از کودکان در تهران هستند که به دنبال یک سرما‌خوردگی کوچک و مختصر دچار سرفه‌های طولانی می‌شوند. این به علت آلودگی و حساسیت بیش از حدی است که دستگاه‌های تنفسی کودکان دارد که گاهی حتی اینها تبدیل به آسم یا آمفیزم یا همان تراکم هوا در ریه‌ی کودکان می‌شود.»
تحقیقات بر روی تأثیرات محیط زیست آلوده بر کودکان و نوجوانان، یکی از ارکان سیاست‌گذاری آلمان است. این تحقیقات به این دلیل انجام میگیرد که بتوان با تکیه بر اطلاعات به دست آمده، اقداماتی انجام داد تا آسیب‌پذیری در برابر عوامل زیانبار محیط را به حداقل رساند و سلامت جسم و جان نسل آینده را افزون‌تر از امروز کرد.
رییس بیمارستان کودکان مفید تهران در پاسخ به این پرسش که آیا در ایران نیز محیط زیست و تبعات ناشی از آلودگی آن جدی گرفته می‌شود می‌گوید: «از یک دهه‌ی قبل محیط زیست و سازمان محیط زیست در تهران خیلی جدی گرفته شده. از زمان دولت آقای خاتمی و بعد با پیگیری دولت محمود احمد‌‌ی‌نژاد موضوع جدی گرفته شده و الان من به عنوان رییس بیمارستان مفید، سازمان محیط زیست به عنوان یک سازمان موازی می‌آید و اگر من از کارم تخطی بکنم، جریمه‌ام می‌کند. اخیرا ما دو دستگاه در بیمارستان نصب کردیم که زباله‌های عفونی ما را تبدیل به زباله‌های غیر عفونی می‌کند. در واقع پساب که خروجی فاضلاب محسوب می‌شود، تبدیل به غیر عفونی می‌شود. یا این سوزن‌ها و مواد مصرفی که در بیمارستان استفاده می‌کنیم، در مورد دفع اینها کاملا از نظر بهداشتی انجام می‌شود و دیگر اینگونه نیست که اینها در دسترس کودکان و یا مردم تهران قرار بگیرد.»
سال‌هاست که توجه مجامع بین‌المللی به لزوم حفاظت از محیط زیست جلب شده است. اتحادیه‌ی اروپا، سازمان بهداشت جهانی، گروه هشت و سازمان ملل متحد نشست‌هایی در این زمینه ترتیب می‌دهند و سعی بر این است که مصوبات نشست‌ها، راه را برای ایجاد محیطی بهتر فراهم کند. سازمان‌های دولتی و غیر دولتی و رسانه‌های ارتباط جمعی اروپایی با این روند همراهی کرده و فرهنگ‌سازی‌های لازم انجام میگیرد.
د کتر جواد غروبی عقیده دارد، با اینکه ایران در این زمینه هنوز با کشورهای پیشرفته فاصله دارد، اما مسیری مناسب را طی کرده و می‌توان به بهبود اوضاع امیدوار بود.
او در مورد اینکه آیا در ایران به اندازه‌ی کافی در این زمینه فرهنگ‌سازی می‌شود، می‌گوید: «البته برای پاسخ به این سئوال که آیا به اندازه‌ی کافی در این زمینه تبلیغات می‌شود، ما باید یک شاخص داشته باشیم و بر اساس آن شاخص آن اندازه را بسنجیم. من خودم مدتی در انگلیس بودم، آنها وضعیتشان خیلی مطلوب‌تر از ما هست. ولی در ایران هم اراده بر این هست که به آن سمت و سو برویم و دارد فرهنگ‌سازی می‌شود، هم در رسانه‌های ملی ما، تلویزیون و رادیو، هم با افزایش مطبوعات و رسانه‌های علمی و اطلاع‌رسانی و آنچه انفجار اطلاعاتی گفته می‌شود. وضعیت رو به بهبود و مطلوب هست، بخصوص در تهران و شهرهای بزرگ. فرهنگ‌سازی انجام میگیرد و شرایط روز به روز از لحاظ نظارت بر محیط زیست دارد بهتر می‌شود. الان سازمان محیط زیست در کشور ما یک نهاد مقفول و محسور نیست، نهادی است جدی که پشتوانه‌ی قانونی دارد و اعمال نظر می‌کند. دقیقا سعی می‌کند، شاخص‌‌ها و استانداردهای تعریف شده را در واحدهای تابعه اعمال بکند.»
ایجاد محیطی مطمئن حق کودکان است. کاهش خطرات زیست‌محیطی از بین‌برنده‌ی سلامت کودکان نه تنها وظیفه‌ی کلیدی امروز است، بلکه وظیفه‌ی خطیر آیندگان خواهد بود.
فریبا والیات