مناقشه آمریکا و ترکیه بر سر تصمیم آنکارا برای خرید "اس ۴۰۰"
۱۳۹۸ خرداد ۳, جمعه
تعیین ضرب‌الاجل میان اعضای ناتو امری کم‌سابقه است. آمریکا اما دیروز پنجشنبه دوم خرداد (۲۳ ماه مه) در ارتباط با شریک خود در ناتو دست به چنین اقدامی زد. آنکارا در صورت خرید سامانه دفاع موشکی "اس ۴۰۰" از روسیه با تحریم‌هایی از سوی واشنگتن روبه‌رو می‌شود.
مناقشه بر سر چیست؟
ترکیه در نظر دارد از حریم هوایی خود با استفاده از سامانه دفاع موشکی "اس ۴۰۰" حفاظت کند. آمریکا اما می‌خواهد که این کشور عضو ناتو سامانه آمریکایی پاتریوت را بخرد. به گزارش فرستنده تلویزیونی آمریکایی "سی‌ان‌بی‌سی"، دولت آمریکا در همین رابطه برای ترکیه ضرب‌الاجل تعیین کرده است. طبق این اولتیماتوم چنانچه آنکارا تا دو هفته از خرید این سیستم دفاع هوایی صرف‌نظر نکند، با تحریمهای آمریکا مواجه خواهد شد.
واشنگتن هم‌زمان تهدید کرده است که در صورت خریداری سامانه روسی از سوی ترکیه، آمریکا ارسال جنگنده‌های فوق‌پیشرفته "اف ۳۵" به این کشور را متوقف خواهد کرد.
مناقشه چگونه آغاز شد؟
دولت آمریکا از ماه‌ها پیش فشار بر ترکیه را آغاز کرده است. دونالد ترامپ، رئیس جمهوری ایالات متحده، بارها خرید سامانه دفاع موشکی "اس ۴۰۰" را مورد انتقاد قرار داده است. حتی مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا، تهدید به اعمال تحریم کرده است. آنکارا اما خود را بی‌اعتنا نشان می‌دهد.
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
خلوصی آکار، وزیر دفاع ترکیه، همین هفته اعلام کرد که سربازان این کشور آموزش استفاده از سامانه "اس ۴۰۰" را در روسیه آغاز کرده‌اند. این سامانه قرار است در ماه ژوئن یا ژوییه به ترکیه ارسال و در پاییز سال جاری (۲۰۱۹) نصب شود.
ترامپ نگران چیست؟
موضع تند دولت ترامپ علیه معامله مسکوآنکارا هم دلایل اقتصادی و هم نظامی دارد. واشنگتن در فروش سیستم پاتریوت به آنکارا به جای سامانه روسی، طبعا منافع اقتصادی دارد. افزون بر این اما آمریکا و دیگر اعضای ناتو نگرانی‌های جدی امنیتی هم دارند. فناوری‌های نظامی روسی با سیستم‌های ناتو همخوان نیست.
علاوه بر این، این نگرانی هم وجود دارد که مسکو بتواند از طریق فناوری راداری "اس ۴۰۰" به اطلاعات محرمانه جنگنده‌های "اف ۳۵" که به "نامرئی" و رادارگریز بودن شهرت دارند دست یابد. زیرا در هر حال قرار است ارتش ترکیه از سامانه روسی در هماهنگی با این جنگنده‌های آمریکایی استفاده کند.
از سوی دیگر این نگرانی هم هست که همکاری نظامی با روسیه، دور شدن ترکیه از متحدان غربی‌اش را تسریع کند. به گفته کارشناسان، ترکیه به شکل فزاینده‌ای، نه تنها در عرصه همکاری‌های نظامی، در حال نزدیک شدن به دولت‌هایی نظیر چین، روسیه و ایران است.
چه پیامدهایی در انتظار ترکیه است؟
تحریمهای اقتصادی آمریکا می‌توانند به شدت به ترکیه ضربه بزنند. این کشور از سال گذشته در بحران جدی ارزی و اقتصادی به سر می‌برد. تورم و بیکاری روزگار شهروندان ترکیه را به شدت سخت کرده است.
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
پس از آنکه دادگاهی در ترکیه در اوت سال گذشته میلادی با آزادی کشیش آمریکایی اندرو برانسون (که هنوز در این کشور در حبس بود) مخالفت کرد و دولت ترامپ تعرفه گمرکی واردات فولاد و آلومینیوم از این کشور را افزایش داد، میزان تأثیر تحریمهای واشنگتن بر اقتصاد لرزان آنکارا مشخص شد.
ارزیابی کارشناسان این بود که تحریمهای آمریکا، به‌خصوص به دلیل نگرانی سرمایه‌گذاران از به کار انداختن سرمایه خود در ترکیه، بحران اقتصادی این کشور را عمیق‌تر کرده است.
شانس رفع مناقشه چقدر است؟
نشانه‌هایی از نرمش دولت اردوغان دیده نمی‌شود. البته به گفته وزیر دفاع ترکیه، مذاکرات با آمریکا بر سر خرید سامانه دفاع موشکی پاتریوت ادامه دارد و حتی پیشنهادی مقرون‌به‌صرفه‌تر از سوی واشنگتن ارائه شده است. اما رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه، همواره بر تصمیم خود مبنی بر خرید "اس ۴۰۰" تأکید می‌کند. خلوصی آکار سه‌شنبه گذشته نیز گفته بود که ترکیه آمادگی روبه‌رو شدن با تحریمهای آمریکا دارد. یکی از دلایل سرسختی ترکیه در تصمیم خود این است که خرید سامانه روسی مزبور با دو باتری با قیمت دو و نیم میلیارد دلار به مراتب به صرفه‌تر از سیستم آمریکایی است. با وجود این، سامانه "اس ۴۰۰" فوق‌پیشرفته و کارآ است. گفته می‌شود که این سیستم پدافند هوایی توانایی درگیر شدن هم‌زمان با ۱۲ هدف در محدوده ۴۰۰ کیلومتری را دارد و می‌تواند اهداف خود، از جمله جنگنده‌ها و موشک‌های کروز یا بالستیک را تا ۶۰ کیلومتری سطح زمین هدف قرار دهد.
چرا شرکای ناتو به توافق نمی‌رسند؟
از جمله دلایل پیچیده شدن موضوع خرید سامانه "اس ۴۰۰" تیرگی کم‌سابقه کنونی مناسبات آمریکا و ترکیه است. تنش بر سر کشیش برانسون که ۲۱ مهرماه سال گذشته (۱۳ اکتبر) آزاده شد، تنها حاشیه‌ای کم‌رنگ در این مناقشه به حساب می‌آید. جنگ سوریه یکی از چالش‌های موجود بر سر راه مناسبات این دو شریک ناتو محسوب می‌شود. آمریکایی‌ها در این جنگ برای مبارزه با گروه تروریستی "دولت اسلامی (داعش سابق) با یگان‌های مدافع خلق (YPG) متحد شده‌اند، در حالی که آنکارا این شبه‌نظامیان کرد را شاخه حزب ممنوعه کارگران کردستان (پ‌ک‌ک) در سوریه می‌دانند و این آنها را تهدیدی علیه خود تلقی می‌کنند.
یکی دیگر از دلایل تیرگی روابط آنکارا و واشنگتن، سیاست آمریکا در قبال ایران است. دولت ترامپ اخیرا تحریم‌ها علیه جمهوری اسلامی را تشدید کرد. از حدود سه هفته پیش بدین‌سو تمام کشورهایی نیز که اقدام به خرید نفت ایران شوند، با تحریمهای آمریکا مواجه خواهند شد. تا پیش از این هشت کشور، از جمله ترکیه، از این قاعده مستثنا بودند.
نویسنده: Daniel Derya Bellut از تحریریه ترکیه دویچه‌وله