"آخرین امیر ایزدی‌ها" در تبعید در آلمان درگذشت
۱۳۹۷ بهمن ۱۰, چهارشنبه
هنگامی که یکی از تاریک‌ترین دوره‌های حیات ایزدی‌ها فرا رسید، هفتاد سال بود که "تحسین سعید علی بک" رهبری سیاسی این اقلیت قومی – دینی را بر عهده داشت. شبه نظامیان "دولت اسلامی" (داعش) در سال ۲۰۱۴ هزاران زن و مرد ایزدی را در شمال عراق به بردگی گرفتند، به آنها تجاوز کردند و به قتل رساندند.
تحسین سعید علی بک که در تبعید به سر می‌برد و بیش از هر جا در آلمان زندگی می‌کرد، کوشید تا به عنوان رهبری سیاسی به قومش کمک کند. او جامعه جهانی را فراخواند تا به ایزدی‌ها یاری برساند و نیروهای حفاظتی به منطقه اعزام دارد. اما حتی تحسین سعید علی بک هم نتوانست جلوی فاجعه را بگیرد.
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
شورای مرکزی ایزدی‌ها در آلمان به مناسبت درگذشت تحسین سعید علی بک اعلام کرد: «هیچ حادثه‌ای به اندازه نسل‌کشی ایزدی‌ها توسط داعش در اوت ۲۰۱۴ در منطقه سنجار برای او تکان‌دهنده نبود.»
او در روز دوشنبه ۲۸ ژانویه پس از تحمل دوره بیماری‌ای طولانی در سن ۸۵ سالگی در بیمارستان سیلوآه در شهر هانوفر درگذشت. او تا پایان مرگش در تلاش بود تا امکان بازگشت را برای ایزدی‌هایی که از وطن‌شان فرار کرده بودند فراهم آورد. اما به گفته شورای مرکزی ایزدی‌ها در آلمان، «او نتوانست به هدفی که با نیروی تمام دنبال می‌کرد برسد».
نادیا مراد، فعال حقوق بشر ایزدی، در توییتر نوشت که تحسین سعید علی بک "رهبری دانا بود که به صلح اعتقاد کامل داشت و قوم خود را با شرافت و متانت در دورانی سخت رهبری کرد". خود نادیا مراد به دست داعش به بردگی گرفته شده بود. او ماه گذشته به پاس مبارزه‌اش علیه خشونت جنسی به دریافت جایزه نوبل صلح نائل آمد.
تولد دوباره به جای جهنم
تحسین سعید علی بک در سال ۱۹۳۳ در شمال عراق به دنیا آمد. زمانی که پدرش سعید بک در سال ۱۹۴۴ چشم از دنیا فرو بست، او که تنها ۱۱ سال سن داشت به عنوان جانشین او "امیر" یا "شاهزاده ایزدی‌ها" شد. بدین ترتیب او باید اقلیت کردزبان ایزدی را نمایندگی می‌کرد و وظیفه حفاظت از آنها و تضمین بقای‌شان را بر عهده می‌گرفت، زیرا ایزدی‌ها در طول تاریخ‌شان که به عهد عتیق می‌رسد، همیشه زیر پیگرد بوده‌اند.
دین آنها با اسلام، مسیحیت و یهودیت خویشاوندی دارد، اما شیطان و جهنم در آن نیست. این دین همچنین کتاب آسمانی مثل قرآن یا انجیل ندارد که در آن آموزه‌هایی درج شده باشند. ایزدی‌ها متکی به روایت‌های شفاهی هستند و طبق آن به زاییده شدن دوباره پس از مرگ (تناسخ) معتقدند. از این رو داعش ایزدی‌ها را که شمارشان به یک میلیون نفر می‌رسد، "کافر" می‌داند. اما ایزدی‌ها پیش از قدرت‌گیری داعش هم به عنوان اقلیت کرد تحت تعقیب بودند.
فرار به ایران
جان ایلخان قزل‌خان، روانشناس و خاورشناسی که خود به جامعه ایزدی‌های آلمان تعلق دارد، در گفت‌وگو با دویچه وله می‌گوید: «"تحسین سعید علی بک" در دهه ۱۹۷۰ در کنار پیشمرگه‌های کرد و مخالف صدام حسین بود.»
به گفته این خاورشناس، تحسین سعید علی بک مجبور شد به ایران فرار کند، بعدا هدف سوء قصد قرار گرفت و پس از آن به انگلیس رفت. آخرین منزلگاه او آلمان بود که حدود ۱۵۰ هزار ایزدی دیگر هم در آن زندگی می‌کنند.
قزل‌خان می‌گوید که تحسین سعید علی بک در برابر نسل‌کشی‌ای که از سال ۲۰۱۴ شروع شده بود، "بسیار درمانده و عاجز شده بود". او به دلیل بیماری نه در جریان نسل‌کشی و نه پس از آن قادر به رهبری قوم خود نبود.
به گفته قزل‌خان، «او ممکن است آخرین امیر ایزدی‌ها باشد، چون جانشینان او، به دلیل نسل‌کشی‌ای که به دست داعش صورت گرفته، مشکلات زیادی برای جمع کردن مجدد این قوم و امید بخشیدن به آن خواهند داشت».
جانشین دست به اصلاحات می‌زند؟
بخش بزرگی از ایزدی‌ها هنوز بسیار سنتی و با حفظ ساختارهای مردسالار زندگی می‌کنند. قزل‌خان خاورشناس می‌گوید که جامعه ایزدی‌ها باید با چالش‌هایی جدید و جهانی درگیر شود، بخصوص درباره نظام کاستی و قواعد ازدواج باید بازاندیشی صورت گیرد، چون این سنت‌ها باعث منزوی شدن ایزدی‌ها می‌شود.
ازدواج با کسی که به کاستی دیگر تعلق دارد یا با یک غیر ایزدی برای ایزدی‌ها تابو است. قزل‌خان می‌گوید: «امیر جدید باید قواعد و ساختارها را اصلاح کند و این چالش بزرگی است.»
به گزارش رسانه‌ها، تحسین سعید علی بک پسر بزرگش را به عنوان جانشین تعیین کرده است. به گفته قزل‌خان، "شورای عالی ایزدی‌ها" با خانواده امیر فقید رایزنی خواهد کرد تا در روزها یا هفته‌های آتی امیری جدید را تعیین کند. ایزدی‌ها در کنار رهبر سیاسی‌شان، رهبری دینی نیز دارند که همچنان "بابا شیخ" است.
خاکسپاری در وطن
قرار است که "بابا شیخ" در مراسم خاکسپاری تحسین سعید علی بک شرکت کند و دعا بخواند. این مراسم تا دو سه روز دیگر در "باعدره" در نزدیکی شهر دهوک در شمال عراق برگزار خواهد شد.
قزل‌خان خاورشناس در گفت‌وگو با دویچه وله گفت که انتظار می‌رود هزاران نفر یا شاید صدها هزار نفر در این مراسم شرکت کنند. خود قزل‌خان هم به شمال عراق سفر خواهد کرد تا با رهبر سیاسی قومش وداع گوید.