Mariza بانوى جادويى موسيقى فادو

ريشه هاى موسيقى فادو تا به امروز نامشخص است. عقيده موسيقى شناسها دراينباره نظرات متفاوتى دارند و اصل فادو را عربى، آفريقائى و يا برزيلى ميدانند. بعضى از آنها هم متعقدند كه ميان فادو و ترانه هائى كه دريانوردها ميخوانده و ميخوانند، رابطه ى مستقيمى وجود دارد. در هر حال، فادو زائيده دل مردم است و معمولا در قديميترين و فقيرترين محله هاست كه ترانه هاى فادو خوانده ميشوند.

فادو هم چون ساير سبكهاى موسيقى دچار تغيير و تحول شده است. از دهه نود تا به حال نسلى جديد از خوانندگانى توانا، موفق شده است به اين موسيقى سنتى، رنگ و شكلى تازه ببخشد. ترانه هاى جديد فادو نسبت به گذشته يكدست تر و سبكبالترند، بى آنكه اصالت خود را از دست داده باشند.

يكى از اين چهره هاى جديد Mariza است كه در سال ۱۹۷۷ در موزامبيك به دنيا آمده، در همان دوران كودكى به همراهى خانواده اش راهى پرتغال گشته و در ليسبون هم بزرگ شده است. Mariza در كنار ديگر خوانندگان نوآور فادو، چون Misia Christina Branco توانسته است موسيقى اصيل پرتغال را بار ديگر در دنيا، سر زبانها بياندازد.

اگرچه چند سالى بيش نيست كه از فعاليتهاى جدى Mariza ميگذرد، اما بايد گفت كه اين هنرمند جوان، بسرعت توانست دوستداران و منتقدان اين موسيقى را مجذوب خود كند. در سال ۲۰۰۰ Mariza به عنوان بهترين خواننده زن فادو در خود پرتغال انتخاب شد. در سالهاى ۲۰۰۱ و ۲۰۰۳ جايزه منتقدان موسيقى آلمان را دريافت كرد و در فوريه سال ۲۰۰۳ هم از طرف راديو ۳ بى بى سى، جايزه بهترين هنرمند اروپايى در بخش موسيقى جهان به وى اعطا شد.

اولين و دومين آلبوم Mariza، يعنى Fado em mim (فادو در درون من) و Fado curvo (فادوى پرفراز و نشيب) كه به ترتيب در سالهاى ۲۰۰۱ و ۲۰۰۳ منتشر شدند، با استقبال غيرمنتظره اى روبرو شدند و چنان فروشى داشتند كه جوايز صفحه پلاتين را براى او به ارمغان آوردند.

ناگفته نموند كه آلبوم دوم Mariza «فادوى پر فراز و نشيب» سر و صداى زيادى به پا كرد. او هم مانند Misia ، يكى ديگر از بانوان نوآور موسيقى فادو، در تلاش سنت شكنى بوده و هست.

Misia با استفاده از اشعار نويسندگان و شاعران صاحبنام پرتغالى چون خوزه سارماگو و فرناندو پسوآ سعى داشته و دارد كه حال و هوايى روشنفكرانه به فادو ببخشد و هم چنين در كنار سازهاى سنتى موسيقى فادو، يعنى گيتار پرتغالى كه ۶ جفت سيم دارد، گيتار كلاسيك و سازهاى كوبه اى، سازهايى ديگر از جمله پيانو و ويلون در تنظيم قطعات وارد كند.

Mariza هم در آلبوم دومش، يك گام فراتر رفته و در يكى از ترانه ها حتى از ساز ترمپت استفاده كرده، قطعه اى به اسم O Deserto (بيابان) كه در آن حال و هواى موسيقى Jazz محسوس است.

سومين آلبوم Mariza به اسم Transparente (شفاف) دربرگيرنده قطعاتى ظريف و در عين حال روان هستند و در برخى از اين ترانه هم از ريتمهاى برزيلى و آفريقايى استفاده شده است. او در سومين آلبومش كوشيده است كه روح فادو را حفظ كند و در عين حال مرزهاى اين موسيقى اصيل را با صداى كمنظيرش وسعت ببخشد.

بد نيست به اين هم اشاره كنيم كه تمامى مردم پرتغال و بسيارى از موسيقى شناسهاى پرتغال، آماليا رودريگش را بزرگ بانوى يا چهره جاودانى موسيقى فادو ميدانند. او آينه روح بسيارى و پرتغاليها بود و زندگى هنرى پرفراز و نشيبى داشت. اين خواننده محبوب در روز ششم ماه اكتبر سال ۱۹۹۹ درگذشت، اما هنوز هم در دل مردم پرتغال زنده است و سمبل پايدار ترانه اى مشهور به نام «ليسبون، سرنوشت تو چيست؟»

جالب توجه اينكه بسيارى از منتقدان بر اين باورند كه خوانندگى و جنس صداى Mariza شباهت زيادى به صداى آماليا رودريگش دارد. البته خود Mariza اين مسئله را اتفاقى ميداند و بر داشتن ويژگى و هوييت خاص خود تاكيد دارد.

فعاليتهاى مريزا تنها به موسيقى فادو محدود نميشود و او همواره در تلاش بوده و هست كه از طريق همكارى با هنرمندان سبكهاى ديگر، تجربيات تازه اى بدست بياورد. يكى از اين هنرمندان Sting است كه با همراهى Mariza ترانهA Thousand Years را با حال و هوايى تازه و متفاوت اجرا كرده است.

شهرام احدى