آیا فرهنگ غربی عامل افزایش طلاق در شمال شهر تهران است؟
۱۳۹۷ دی ۲۷, پنجشنبه
علی مطهری نایب رییس مجلس شورای اسلامی در یک سخنرانی با موضوع حجاب در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی که خبرگزاری خانه ملت آن را ۱۷ دی ماه ۹۷ گزارش کرده، مدعی شده که آمار طلاق در شمال تهران بیشتر از دیگر مناطق این شهر است و نتیجه‌گیری کرده که طلاق بیش از آنکه مرتبط با مسايل اقتصادی باشد ریشه فرهنگی دارد.
علی مطهری در این سخنرانی گفته: «غرب دچار بیماری برهنگی است. تا ۶۰ - ۷۰ سال پیش چنین چیزی وجود نداشت، اما الان غربیان به این سمت متمایل شدند. در کشور ما هم آنجا که گرایش به فرهنگ غربی دارند دچار همین آسیب ها هستند. به عنوان مثال آمار طلاق در شمال تهران و مناطق مرفه بیشتر است و همین نشان میدهد ریشه اصلی طلاق مسائل فرهنگی است نه مسائل اقتصادی. ما باید سبک زندگی اسلامی را ترویج کنیم که رکن مهم آن اهمیت دادن به نهاد خانواده است.»
آمار طلاق در ایران
طلاق در ایران همچون همه جای دنیا جاری است و طی سال‌های گذشته آمار آن رو به افزایش بوده است. طلاق در ایران محدود به کلان‌شهرها یا استان‌های بیشتر توسعه یافته نیست، بلکه آمار نشان میدهد که طلاق در تمام استان‌ها با رتبه‌های متفاوت و نزدیک به هم، رخ میدهد و فقیر و غنی، سنتی و مدرن، همه را دربر گرفته است و از این حیث تفاوتی معنادار دیده نمی‌شود.
طبق گزارش سازمان ثبت احوال ایران شاخص طلاق به نسبت ازدواج در کشور طی سال‌های گذشته روندی افزایشی داشته است که از افزایش تعداد طلاق و یا عدم افزایش تعداد ازدواج در جامعه حکایت می‌کند. در سال ۹۰ تقریبا ۱۶ طلاق در برابر ۱۰۰ ازدواج ثبت شده، در حالی‌که در سال ۹۴ در برابر هر ۱۰۰ ازدواج ۲۴ طلاق ثبت شده است. از این حیث دو استان البرز و تهران بالاترین نسبت طلاق به ازدواج و استان‌های سیستان و بلوچستان و ایلام کمترین را به نام خود ثبت کرده‌اند.
آمار طلاق در استان تهران
براساس آمار سازمان ثبت احوال استان تهران، تعداد کل طلاق‌های ثبت شده در سال ۱۳۹۵ معادل ۳۹۲۸۲ مورد است که در قیاس با سال ۱۳۹۴ که ۳۰۵۷۵ مورد رخ داده بود، رشدی۲۲ درصدی را نشان میدهد. میانگین سن مردان در هنگام طلاق ۳۸ و در زنان ۳۳ سال بوده است.
اگر نسبت ازدواج به طلاق را به عنوان یک شاخص برای ارزیابی میزان طلاق در شهرستان‌های استان تهران در نظر بگیریم، تفاوت معناداری بین شمال و جنوب قابل مشاهده است به‌طوری‌که شمیرانات به‌عنوان شهر شمال تهران و منطقه مرفه نشین این استان، با اختلاف نسبت به بقیه شهرستان‌های این استان در صدر است.
آمار طلاق در استان تهران در سال ۹۵ به نسبت سال ۹۴ با رشدی ۲۲ درصدی مواجه بوده است. براساس آمار اداره ثبت احوال استان تهران، میزان ناخالص طلاق ثبت شده در استان تهران برابر با ۲.۹ در هزار است. این میزان در سال ۹۴، ۲.۴ در هزار بوده است.
بیشترین طلاق‌های ثبت شده هم مربوط به شهرستان تهران با ۲۶ هزار و ۳۸۱ مورد است. شهرستان‌های شهریار و ری با دو هزار و ۴۴۰ و دو هزار و ۴۳۷ مورد در رده‌های بعدی قرار دارند.
پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در مقاله‌ای تحت عنوان فقر و جغرافیای طلاق در شهر تهران به بررسی رابطه فقر و طلاق در مناطق ۲۲ گانه تهران پرداخته است.
این مقاله که براساس اطلاعات و آمار سازمان ثبت احوال شهر تهران تهیه و تدوین شده، نشان میدهد بین سال‌های ۱۳۷۱ تا ۱۳۸۰ نسبت طلاق به ازدواج روند صعودی داشته است. در سال ۱۳۷۱ در شهر تهران به ازای هر ۱۰۰ ازدواج ۱۴ طلاق ثبت شده است. تا سال ۱۳۸۰ با یک شیب ملایم سالی یک درصد به نسبت طلاق بر ازدواج افزوده شده، به‌طوری‌که در سال ۱۳۸۰ به ازای هر ۱۰۰ ازدواج ۱۹ طلاق ثبت شده است.
این آمار در دهه ۹۰ رشد بیشتری یافته است. محمد علی محزون مدیرکل آمار ثبت احوال کشور در سال ۹۴اعلام کرد که تفاوت بین آمار طلاق در شمال و جنوب تهران چشمگیر است؛ به‌طوری‌که در شمیرانات از هر ۱۰۰ ازدواج ۵۷ مورد طلاق ثبت می‌شود. در حالی‌که در جنوب و در شهرری در ازای هر ۱۰۰ ازدواج ۲۳ مورد طلاق ثبت می‌شود. او آمار طلاق در ایران در سال ۹۴ را به این شرح اعلام کرده است:
دلایل طلاق
نتایج تحقیقات انجام شده در ایران، مهم‌ترین عوامل طلاق را چنین برمی‌شمرند: مشکلات اقتصادی، بیکاری، اعتیاد، اختلافات مذهبی، اختلافات اخلاقی، اختلاف سنی، اختلاف تحصیلی و به‌ویژه برتری تحصیلات زن نسبت به شوهر، سن ازدواج، بی اعتمادی و فقدان عشق، و دخالت والدین.
جمع‌بندی
۱- آمار طلاق در شمال شهر تهران به نسبت مناطق جنوبی این شهر بیشتر است.
۲- ربط دادن بالاتر بودن آمار طلاق در شمال شهر تهران به فرهنگ غربی و بیماری برهنگی، برآمده از نگاه یک سویه به آسیبی اجتماعی است که ریشه در دلایل مختلف دارد. برعکس ادعای علی مطهری مبنی بر دخیل نبودن مسائل اقتصادی در طلاق، اکثر تحقیقات انجام شده از وجود رابطه مستقیم بین طلاق و مسائل اقتصادی حکایت می‌کنند.
یکی از دلایل مهمی که باعث کمتر بودن طلاق در مناطق فقیرتر تهران به نسبت شمال شهر شده، مشکلات اقتصادی زنان این مناطق است که به دلیل نداشتن استقلال مالی و حمایت اقتصادی، زندگی در هر شرایطی را بر طلاق ترجیح می دهند.
معصومه نصیری محقق پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در مقاله‌ای تحت عنوان «فقر و جغرافیای طلاق در شهر تهران» در این خصوص می‌نویسد: « در چهار منطقه ۱۷ ، ۱۸، ۱۹ و ۲۰ طلاق کم‌تراکم است. اصولاً این مناطق جزء مناطق کم درآمد شهر به‌شمار می‌آیند و سطح سواد و اشتغال زنان نیز در این مناطق، بسیار پایین است، در نتیجه ابزارهای لازم برای کسب درآمد قانونی و خروج از دایره فقر برای زنان این مناطق به حداقل می‌رسد. از سوی دیگر هراس از پیامدهای اقتصادی منفی طلاق و بدتر شدن وضعیت اقتصادی زنان موجب می‌گردد که میزان طلاق در این‌گونه مناطق کاهش یابد. معمولا زنان خانه‌دار از نظر مالی به همسران خود وابسته هستند و در صورت فقدان همسر به‌ویژه بر اثر طلاق با فقر اقتصادی بسیاری روبه‌رو خواهند شد. چنانچه زنان مطلّقه خانه‌دار از درآمد خاصی برخوردار نباشند، به طور طبیعی به پدر، برادر یا فرزندان خود وابسته خواهند بود. بنابراین ابعاد فقر اقتصادی و محرومیت اجتماعی آنان بسیار بیشتر از سایر زنان است.»
نصیری در این مقاله می‌افزاید: «از سوی دیگر بی‌سوادی و عدم اشتغال موجب عدم دسترسی آنها به کسب درآمد گردیده و فقر آنان را افزایش میدهد. از این رو در مناطق شمال و مرکز تهران که زنان از سطح سواد و اشتغال بیشتری برخوردارند، واهمه کم‌تری از طلاق وجود دارد. لیکن در مناطق حاشیه جنوب تهران به سبب عدم دسترسی به سواد و اشتغال و هراس از فقر مضاعف ناشی از طلاق، نرخ طلاق کمتر می‌باشد.»
در واقع آنچه باعث شده که طلاق در شمال شهر تهران افزایش یابد غلبه فرهنگ غربی نیست یا این تنها دلیل اصلی نیست. بلکه استقلال مالی زن، بالاتر بودن سطح سواد و آشنایی با حق و حقوق خود است که سبب شده تا طلاق را بر شرایط نامطلوب ترجیح دهند. حال آنکه در جنوب شهر به دلیل وضعیت نامناسب اقتصادی، نداشتن استقلال مالی، کمتر بودن سطح سواد و پایین‌تر بودن نرخ اشتغال زنان، نرخ طلاق پایین‌تر است.