کاهش خط فقر و عدالت مالیاتی در لایحه بودجه ۹۸ دولت روحانی

افزایش تورم در سایه افزایش نرخ برابری ریال در برابر ارزهای خارجی موضوعی نیست که از نگاه پژوهشگران اقتصادی و حتی کارشناسان مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی به دور مانده باشد. یکی از تاثیرات مستقیم افزایش نرخ ارز، بالا رفتن بهای کالاهای وارداتی است.

به‌رغم این موضوع، دولت روحانی در لایحه بودجه سال ۱۳۹۸ خط فقر را برای یک خانوار چهار نفره دو میلیون و سیصد هزار تومان پیش بینی کرده است. به سخن دیگر، خط فقر اعلام شده در لایحه بودجه سال آینده به‌رغم افزایش احتمالی بهای کالاهای اساسی مورد نیاز مردم، از خط فقر تعیین شده در بودجه سال جاری نازل‌تر است.

مرکز پژوهش‌های مجلس  شورای اسلامی خط فقر یک خانوار چهار نفره در تهران را برای تابستان سال ۹۷ حدود دو میلیون و ۷۰۰ هزار تومان محاسبه کرده بود. از این‌رو، روشن نیست که چرا خط فقر در لایحه سال آینده نازل‌تر از میزان محاسبه  شده برای سال جاری شمسی بوده است.

به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید

خبرگزاری "فارس" روز جمعه ۵ بهمن (۲۵ ژانویه) به نقل از مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی به موضوع محاسبه خط فقر و عدالت مالیاتی در لایحه بودجه سال آینده ایران پرداخته است.

رابطه خط فقر با محاسبه پلکانی نرخ مالیات

در ایران نیز همچون سایر کشورهای جهان، سیاست مالیاتی وابسته به میزان دارایی و درآمد و در تناسب با آن محاسبه می‌شود.

محاسبه پلکانی نرخ مالیات با میزان درآمد رابطه‌ای مستقیم دارد. به این ترتیب، افرادی که از درآمد بیشتری برخوردارند، بر اساس این سیستم محاسبه، باید مالیات بیشتری نسبت به افراد کم درآمد بپردازند.

به سخن دیگر، افراد کم‌درآمد و به‌ویژه تنگدست از معافیت‌های مالیاتی برخوردار می‌شوند. از این‌رو محاسبه و تعیین دقیق خط فقر برای تعیین معافیت‌های مالیاتی بسیار تعیین کننده است.

عدالت مالیاتی

عدالت مالیاتی بر دو رکن استوار است: معافیت مالیاتی برای اقشار کم‌درآمد و تعیین نرخ‌های متفاوت اخذ مالیات برای لایه‌های دیگر جمعیت شاغل.

محاسبه پلکانی نرخ مالیات ناظر بر رعایت تناسب بین درآمد یک خانوار با مالیات و هزینه‌هایی است که آن خانوار برای گذران زندگی خود متحمل می‌شود.

هر چه "پله‌"های این محاسبه پلکانی بیشتر باشد، سیستم مالیاتی پیچیده‌تر و در عین حال عادلانه‌تر می‌شود. کارشناسان اقتصادی ایران بارها از دولت خواسته‌اند تا با تعیین "پله‌"‌های بیشتر، از بی‌عدالتی ناشی از سیاست‌مالیاتی بکاهد.

به‌رغم این توصیه‌ها، دولت روحانی در لایحه بودجه سال آینده، از تعداد "پله‌"های سیاست مالیاتی کشور در قیاس با بودجه سال جاری کاسته است. در لایحه بودجه سال ۱۳۹۸ دولت تنها دو نرخ مالیاتی در نظر گرفته است.

تعیین خط فقر

یکی دیگر از عوامل مؤثر در کاهش عدالت مالیاتی در لایحه بودجه سال آینده دولت روحانی، موضوع تعیین خط فقر است.

خط فقر برای یک خانوار چهار نفره در تهران براساس محاسبات مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی دو میلیون و ۷۰۰ هزار تومان است.

این در حالیست که در لایحه بودجه سال ۹۸ میزان خط فقر دو میلیون و ۳۰۰ هزار تومان پیشبینی شده است. به این ترتیب بخش قابل ملاحظه‌ای از خانواده‌های کم‌درآمد و تنگدست نیز نمی‌توانند از معافیت مالیاتی کامل بهره ببرند.