چین، اروپا و مسئله‌ی حقوق بشر در دوران بحران مالی
۱۳۸۷ بهمن ۸, سه‌شنبه
"ون ژیابائو" روز سه‌شنبه (۲۷ ژانویه) راهی اروپا شد. وی نخست روز چهارشنبه در "مجمع جهانی اقتصاد" در داووس / سوئیس شرکت خواهد کرد و سپس رهسپار برلین، بروکسل، مادرید و لندن خواهد شد.
مسئله‌ی حقوق بشر زیر فشار بحران مالی و اقتصادی
نخست وزیر چین قرار بود حدود دو ماه پیش برای شرکت در اجلاس سران اتحادیه‌ی اروپا و چین به لیون سفر کند. ولی او اندکی پیش از تشکیل این اجلاس، سفر خود را لغو کرد.
در آن هنگام چین خشمگین بود از اینکه نیکلا سرکوزی، رئیس جمهوری فرانسه که رئیس ادواری شورای اتحادیه‌ی اروپا نیز بود، نمی‌خواست زیر فشار مقام‌های چینی از ملاقات با دالایی لاما، رهبر روحانی بودایی‌ها صرف‌نظر کند.
در آن هنگام مسئله‌ی تبت همچنان موضوعی داغ برای اروپا ماند و بدین‌سان رهبر روحانی تبتی‌ها در پارلمان اروپا در بروکسل مورد استقبالی پر شور قرار گرفت. رئیس پارلمان اروپا، هانس گرت پوترینگ گفته بود: «پارلمان اروپا تمامیت ارضی چین را به‌رسمیت می‌شناسد و تبت نیز جزئی از آن است. ولی ما همیشه از این حق مردم تبت دفاع خواهیم کرد که آنها باید بتوانند با حفظ هویت فرهنگی و دینی خود زیست کنند. ما در آینده نیز از این حق دفاع خواهیم کرد.»
در طول چند هفته پس از آن، دیگر از سیاست چین در مورد تبت و سیاست حقوق بشر چین کمتر سخنی در میان بود. مسئله‌ی بحران جهانی مالی و اقتصادی جهانی جای این موضوع را پر کرد و بیشتر بر سر بسته‌ی ۴۵۰ میلیارد یورویی چین برای رونق اقتصادی سخن می‌رفت.
امروز سفر نخست وزیر چین به کشورهای اروپایی عنوان "سفر اعتمادسازی" به خود گرفته است و لحن اتحادیه‌ی اروپا دوستانه‌تر شده است. خوزه مانوئل باروسو، رئیس کمیسیون اتحادیه‌ی اروپا در تلویزیون دولتی چین CCTV می‌گوید: «اتحادیه‌ی اروپا نسبت به همکاری با شریک چینی خود بسیار علاقمند است، تا به چالش‌های مشترک بزرگی، از وضعیت اقتصادی گرفته تا دگرگونی‌های جوی زمین، بپردازند. از این رو به‌زودی به استقبال نخست وزیر "ون" خواهیم رفت و به همراه او و دیگر مقام‌های چینی خواهیم کوشید به این شراکت راهبردی پراهمیت میان چین و اتحادیه‌ی اروپا تعمیق ببخشیم.»
اتحادیه‌ی اروپا و چین دو شریک بزرگ تجاری یکدیگر
در واقع مناسبات میان اتحادیه‌ی اروپا و چین، دست‌کم در زمینه‌ی اقتصادی، بسیار تنگاتنگ است. چین دومین شریک بزرگ تجاری اتحادیه‌ی اروپا است. در عوض اتحادیه‌ی اروپا نیز بزرگترین شریک تجاری چین می‌باشد. در طی پنج سال گذشته حجم روابط تجاری دوجانبه‌ی به سطح ۳۰۰ میلیارد یورو رسید که دو برابر رقم پیش از آن بود.
با این حال کسری تجاری اتحادیه‌ی اروپا در سال ۲۰۰۷ به ۱۶۰ میلیارد یورو رسید و این روند همچنان ادامه دارد. از این رو اتحادیه‌ی اروپا می‌کوشد با سیاست ارزان‌فروشی چین شدیدا مقابله کند.
آیا سیاست "تفرقه بیانداز و حکومت کن" راهبرد چین در قبال اروپا است؟
اتحادیه‌ی اروپا در پاییز ۲۰۰۶ یک سند راهبردی انتشار داد که در آنجا به قدرت‌گیری چین برخوردی انتقادی شده بود. ابرهارد زاندشنایدر، کارشناس مسائل چین از "بنیاد آلمانی برای سیاست خارجی"، مناسبات میان اتحادیه‌ی اروپا و چین را مسئله‌ساز می‌داند. از نظر وی این مناسبات بسیار مطلوب جلوه داده می‌شود.
ولی زاندشنایدر مسئله را از جانب اتحادیه‌ی اروپا می‌بیند و می‌گوید: «مشکل کانونی در مناسبات میان اروپا و چین به نارسایی در هماهنگی در خود اروپا بازمی‌گردد. این نارسایی به چینی‌ها امکان مانورهای ماهرانه را می‌دهد. به این صورت که یکی را تشویق کنند و دیگری را مجازات و بدین‌سان یکی را در برابر دیگری قرار دهند.»
این کارشناس مسائل چین می‌افزاید: «چینی‌ها فهمیده‌اند که اتحادیه‌ی اروپا شریک اقتصادی پراهمیت برای آنها است، ولی از نظر سیاسی این اتحادیه قادر نیست یکپارچه و هماهنگ سخن بگوید. این امر برای اروپا این دشواری را ایجاد می‌کند که قادر نیست تمامی وزنه‌ی چشمگیر خود را در جهت یک تأثیرگذاری سیاسی بکار ببندد.» از نظر وی، مسئله چین نیست، بلکه مسئله نوع کارکرد اروپایی‌هاست.
شاید که سیاست "تفرقه بیانداز و حکومت کن" در سفر کنونی نخست وزیر چین به کشورهای اروپایی بازتاب داشته باشد. به‌هر حال سفر به فرانسه از برنامه‌ی نخست وزیر چین حذف شده است. مقام‌های چینی علت حذف فرانسه را تنگی وقت اعلام کرده‌اند و نه ملاقات سرکوزی با دالایی لاما.