وقتی فتوشاپ جای واژه دروغ مینشیند
نرمافزار فتوشاپ معمولا برای تصحیح رنگ و نور یا اصلاح کاستیهای عکسها به کار میرود، وقتی امکان عکاسی دوباره وجود نداشته باشد. در برخی از کشورها از جمله ایران اما استفادههای دیگری نیز از این نرمافزار میشود.
احمدینژاد در ونزوئلا
با انتشار خبر درگذشت هوگو چاوز، رئیس جمهوری ونزوئلا، هیئت دولت جمهوری اسلامی در ایران عزای عمومی اعلام کرد. محمود احمدینژاد نیز به همراه هیئتی برای شرکت در مراسم خاکسپاری چاوز راهی ونزوئلا شد. انتشار عکس همدردی رئیس جمهوری اسلامی با مادر هوگو چاوز فقید واکنشهای تندی علیه محمود احمدینژاد در پی داشت.
"عکس فتوشاپی است"
پایگاه خبری "انتخاب" ساعتی پس از انتشار عکس یادشده، نسخه جدیدی از تصویر منتشر کرد که در آن با مقایسه جزء به جزء تصاویر ادعا میشد تصویر رئیس دولت دهم و مادر هوگو چاوز عکس مونتاژی است. این پایگاه خبری البته در ادامه "کشف مهم" خبرنگار خود را نادرست خواند و بر صحت عکس نخست تأکید کرد.
پرواز "قاهر ۳۱۳"
رسانههای ایران در بهمنماه ۱۳۹۱ تصاویر "قاهر ۳۱۳" را منتشر کردند؛ "جنگنده جدید ایرانی" که ادعا شد از نظر فنی با جنگندههای "F/A-18" ایالات متحده آمریکا برابری میکند. پایگاه اینترنتی اشپیگل آلمان چند روز بعد نوشت که تصویر پرواز این جنگنده فتوشاپی و ویدئوی پرواز آن هم، مربوط به هواپیمایی کوچک با قابلیت کنترل از راه دور است.
۵+۱ در استانبول
مذاکرهکنندگان ارشد جمهوری اسلامی در پرونده هستهای و نمایندگان گروه موسوم به ۵+۱ در بهمنماه ۱۳۸۹ در استانبول گرد هم آمدند.
۵+۱ در تهران
برخی از روزنامههای ایران در آن زمان لباس کاترین اشتون را "فتوشاپی" کردند.
میشل اوباما در نسخه ایرانی اسکار
فیلم "آرگو" در بخش بهترین فیلم اسکار ۲۰۱۳ را به خود اختصاص داد. این فیلم با پیام تصویری همسر رئیس جمهوری آمریکا معرفی شد. برخی از رسانههای داخلی ایران هنگام پوشش خبری این رویداد، لباس میشل اوباما را عوض کردند.
"موشکهای فتوشاپی"
تصاویر منتشرشده از شلیک یک موشک در مانور نظامی جمهوری اسلامی در سال ۱۳۹۰ هم خبرساز شدند. برخی از منابع مدعی شدند که در تصویر منتشرشده تنها ۳ موشک به درستی عمل کردهاند و شلیک چهارم یک کپی فتوشاپی بوده است. (این تصویر تزئینی است)
در این تصویر هم که مربوط به آزمایش موشک "قیام یک" است، ادعا میشود که جهت حرکت پرچمها تناسبی با فشار هوای حاصل از استارت موشک ندارد.
میرحسین موسوی و کتاب تعلیمات اجتماعی
پایگاه اینترنتی کلمه نزدیک به میرحسین موسوی در شهریورماه ۱۳۹۱ عکسی را منتشر کرد که در دو زمان مختلف در کتاب تعلیمات اجتماعی مقطع سوم راهنمایی چاپ شده بودند. در تصویر بالا که مربوط به چاپ ۱۳۸۸ کتاب است، میرحسین موسوی در کابینه علی رجایی دیده میشود.
وبسایت کلمه با انتشار تصویر دوم از نسخه سال ۱۳۹۰ کتاب مدعی شد که نامزد انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۸۸ از تصویر به "روش استالینی" حذف شده است.
نمونههای بینالمللی
"استفاده خاص" از فتوشاپ البته تنها در ایران به چشم نمیخورد. این تصاویر مربوط به مراسم تشییع جنازه کیم جونگ ایل، رهبر پیشین کره شمالی است که در دسامبر ۲۰۱۱ درگذشت. به تیم تصویربرداری در گوشه سمت چپ این تصویر توجه کنید.
در تصویر منتشرشده در رسانههای کره شمالی خبری از تیم تصویربرداری نیست. این لکه سیاه در گوشه تصویر ظاهرا با چینش منظم دیگر اجزای عکس همخوانی نداشته است.
بشار اسد و استاندار حماة
عکس خبرگزاری رسمی سوریه (سانا) از دیدار استاندار جدید حماة (چپ) با بشار اسد، رئیسجمهوری سوریه؛ دیداری در ژوئیه ۲۰۱۱ (چند ماه پس از آغاز ناآرامیها در سوریه) در دمشق. کمی دقت در عکس اما نشان میدهد که نه تنها بشار اسد روی فرش نایستاده، بلکه حاشیههای لباس او هم بر پسزمینه منطبق نیستند.
حسنی مبارک یا باراک اوباما؟
(از راست) ملک عبدالله، پادشاه اردن، محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین، باراک اوباما، رئیس جمهوری آمریکا، بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل و حسنی مبارک، دیکتاتور سابق مصر در سپتامبر ۲۰۱۰ در کاخ سفید. رسانههای مصری با فتوشاپ حسنی مبارک را با لبخند و قامتی افراشته جلوتر از باراک اوباما آوردند تا القا کنند رئیس جمهوری مصر گفتوگوهای صلح خاورمیانه را به پیش میبرد.
برج میلاد و فتوشاپ
فتوشاپ گاهی هم ابزار دست طنزپردازان میشود. روزنامه "شرق" در سال ۱۳۸۴ تصویر فتوشاپی برج میلاد در تهران را منتشر کرد. در این تصویر ادعا شده بود که برج میلاد کج شده است. کمتر کسی به بالای صفحه دقت کرد که با فونت ریز نوشته شده بود: «کلیه محتویات این صفحه دروغ ۱۳ است».
میمون فضانورد
البته همیشه فتوشاپی کردن تصاویر سبب شهرت آنها نمیشود. انتشار تصاویر نخستین میمون فضانورد ایرانی هم سروصدای فراوانی به پا کرد. میمونی که با خال به فضا رفته بود، بدون خال به زمین برگشت. مقامات ایرانی مدعی شدند که خبرگزاریها با انتشار تصاویر آرشیوی و نادرست، مخاطبان را به گمراهی کشاندهاند.
"فتوشاپ" مترادف "دروغ"
تکرار اتفاقات مشابهِ آنچه در پیش آمد، پای واژهای و فعلی جدید را به زبان فارسی باز کرده است: "فتوشاپیه/ فتوشاپی شده". از این اصطلاح برای نشاندادن "دروغ بودن" یا "نادرست بودن" یک تصویر یا به صورت استعاری دروغ بودن یک ادعا استفاده میشود.