نمایشگاه «دیوان شرقیغربی» در ونیز، دریچهای به هنر شرق
۱۳۸۸ تیر ۹, سهشنبهبه موازات دوسالانهی هنری ونیز در سال ۲۰۰۹، نمایشگاهی در این شهر در جریان است که در آن آثار ده هنرمند معاصر ایران، افغانستان و پاکستان به نمایش گذاشته شدهاند. این نمایشگاه که در روز پنجم ژوئن در Scuola Grande della Misericordia افتتاح شد، تا تاریخ چهارم اکتبر ادامه دارد.
عنوان این نمایشگاه از آخرین مجموعه شعر یوهان ولفگانگ گوته «دیوان شرقیغربی» (به انگلیسی: East West Divan) اقتباس شده که در آن گوته به ستایش حافظ پرداخته و ازاشعار او الهام گرفته است. گٰوته در این دیوان مینویسد: «کسی که خویش و بیگانه را بشناسد، میداند که شرق و غرب از یکدیگر جدائی پذیر نیستند.»
واژهی دیوان همچنین فضائی را به یاد میآورد که در فرهنگ شرق محل گردهم آمدن، آشنائی و تبادل نظر است. عنوان این نمایشگاه نشاندهندهی کوشش برگزارکنندکان آن برای ایجاد ارتباط فرهنگی بین جهان شرق و غرب، بخصوص با کشورهای ایران، پاکستان و افغانستان است که نام آنها بیش از همه در ارتباط با بحرانهای جهانی، تروریسم و افراطگرایی مذهبی در جهان غرب بیان شده و به فرهنگ غنی و هنرزنده و پویای این کشورها توجهی نمیشود.
از نظر برگزارکنندگان این نمایشگاه شهر ونیز به دلیل ارتباطات تاریخی و فرهنگیاش با جهان شرق و به ویژه ایران قدیم، از مناسبترین مکانها برای برگزاری این نمایشگاه و باز کردن دریچه ای به هنر شرق است.
گفتوگوی هنری بین شرق و غرب
آثار ارائه شده در نمایشگاه «دیوان شرقیغربی» ترکیبی از هنر سنتی و صنایع دستی ایران، افغانستان و پاکستان وسبکهای مختلف هنر معاصر غرب بهخصوص سبک تجریدی است. این هنرمندان از نقاشی سنتی، خطاطی و اشکال هندسی معماری اسلامی الهام گرفته و آن را با سبکهای مختلف هنر معاصر هماهنگ میسازند. هدف این هنرمندان یافتن راهی برای آشتی دادن و نزدیک کردن هنر سنتی شرق، که ریشه های خود را در آن میدانند، با هنر مدرن است که امروزه جنبه جهانی دارد.
منیر شاهرودی فرمانفرمایان، خسرو حسنزاده و بهمن جلالی سه هنرمند ایرانی هستند که آثارشان در نمایشگاه «دیوان شرقیغربی» در ونیز به نمایش گذاشته شده است.
ترکیبی از پاپ آرت (Pop Art) و آیینهکاری سنتی
منیر شاهرودی فرمانفرمائیان یکی از نوآوران هنر معاصر ایران محسوب میشود. او در دهه پنجاه میلادی قرن بیستم در مدرسه هنر و طراحی نیویورک Parsons School of Art and Design تحصیل کرده و پس از آن حدود دوازده سال با مجلهی معروف ووگ همکاری داشته است. او در دوران اقامت خود در نیویورک جزو گروه هنرمندان اکسپرسیونیست تجریدی بوده که هنرمندانی چون ویلم د کونینگ Kooning Willem de و مارک روتکو Marc Rothko در آن فعالیت داشتهاند.
خانم شاهرودی فرمانفرمائیان پس از بازگشت به ایران در دهه هفتاد میلادی سبک هنری خود را پرورش داده بطوریکه این دوره را میتوان بارآورترین دورهی کاری او دانست. منیر شاهرودی فرمانفرمایان پس از سی سال دوری از ایران در سال ۲۰۰۶ مجددا به ایران برگشت. با وجودیکه این هنرمند ایرانی مرز هشتاد سالگی را پشت سر گذاشته، آثار جدید او گویای بارآوری و پیشرفت هنری او هستند.
هنر منیر شاهرودی فرمانفرمائیان از نظر فرم و محتوا ریشه بسیار عمیقی در فرهنگ و هنر سنتی ایران دارد. تاثیر معماری سنتی ایران و طرحهای هندسی هنر اسلامی در آثار او کاملا آشکار بوده و او همچنین از آیینهکاری، خاتمکاری و کاشیکاری سنتی استفاده میکند.
آیینه کاری بعنوان یکی از مهمترین فرم های تزئینی ایران برای شاهرودی معنای سمبولیک دارد. او خود در این رابطه می گوید: «در آئینه میتوان واقعیت خود را دید، چرا که آئینه بی آلایش است».
«تروریست»های تابلوهای حسن زاده
خسرو حسنزاده یکی از هنرمندان برجستهی ایرانی است که در غرب به شهرت رسیده و این شهرت را بهخصوص مدیون نمایشگاهاش در لندن در Diorama Arts Center در سال ۱۹۹۹ است. او در این نمایشگاه تحت عنوان جنگ (WAR) تجارب روزمره و تلخ جنگ ایران و عراق را در کارهائی خود به نمایش گذاشت.
حسنزاده در جدیدترین کارهای خود اسلام را بهعنوان پدیدهی مرکزی در مجادلات دنیای غرب با کشورهای خاورمیانه و ایران، موضوع قرار داده است. کارهای تازهی او عنوان «تروریست» را دارند و او در این آثار با دید غرب به کشورهای اسلامی برخوردی انتقادی میکند.
او در باره کارهای تازهاش که مجموعهای از نقاشی، عکاسی، خطاطی و کولاژ است، چنین میگوید: «این کارها نتیجه دو سال تحقیق، تفکر و سفرهای گوناگون در ایران و کشورهای مختلف هستند. این سری نقاشی به دنیائی برخورد میکنند که در آن با کلمه تروریست بدون تفکر بازی میشود. تروریست چه معنائی دارد و چگونه میتوان کلمه ترور در مفهوم بیناللملی را تجزیه و تحلیل کرد.»
حسنزاده برای اینکه به این سئوالات پاسخ بدهد، چهره انسانهائی را در کارهایش نشان میدهد که به آنها اعتماد عمیق دارد، مانند چهره مادر و خواهرش را. او در پشت این چهره ها خصوصیات شخصی، زندگی روزمره و عقاید مذهبی این افراد را به نمایش گذاشته و تماشاگران غربی را مورد خطاب قرار میدهد. ویژگی هنر حسنزاده نشان دادن ریشههای فرهنگی و مذهبی جامعه ایران و استقلال هنری او است.
یکی از جالبترین کارهای حسنزاده مجموعهای به نام «فاحشهگری» است که در آن چهره ۱۶ زن فاحشه در مشهد را نشان می دهد که توسط یکی از متعصبان مذهبی این شهر کشته شدهاند.
«تخیل» ترکیبی از موتیفهای سنتی و هنر معاصر
بهمن جلالی نیز یکی از مشهورترین هنرمندان عکاس معاصر ایران است. عکسهای او از صحنههای مختلف در دوران انقلاب اسلامی مشهور بوده و اسناد تاریخی محسوب میشوند.
جدیدترین کارهای او ترکیبی از عکاسی، خطاطی و نقاشی تجریدی است که در آن زندگی روزمره و موتیفهای سنتی ایرانی را نشان میدهند. جلالی در این آثار از کارهای عکاسان گمنامی از گوشه و کنار ایران استفاده کرده است. به گفته خود او این عکاسیها که به آن نام «تخیل» داده است، دید هنری او را تغییرداده ودر سبک کار او تاثیر بسیار عمیقی گذاشتهاند.
EV/SA