مناقشه شدید در ترکیه بر سر اسلامی کردن نظام آموزشی

هزاران نفر از نیروهای اپوزیسیون سکولار ترکیه روز سه‌شنبه (۲۷ مارس) در آنکارا علیه طرح اسلامی کردن نظام آموزشی دست به تظاهرات زدند. در این میان حتی میان نمایندگان پارلمانی جمهوریخواه و طرفدار دولت درگیری فیزیکی رخ داده است.

طرح اصلاح نظام آموزشی در مدارس ترکیه که توسط حزب محافظه‌کار حاکم "عدالت و توسعه" به پارلمان ارائه شده به بحث گسترده‌ای در افکار عمومی ترکیه دامن زده است.

در حالی‌که در پارلمان این کشور مناقشه‌ی شدیدی پیرامون اصلاحات مورد نظر دولت در راستای تقویت مدارس مذهبی درگرفته است، اتحادیه‌های کارگری، سندیکاها و احزاب اپوزیسیون قصد دارند در دفاع از نظام آموزشی سکولار در کشور به خیابان‌ها بیایند.

سندیکای معلمان برای روزهای چهارشنبه و پنجشنبه (۲۸ و ۲۹ مارس/۹ و ۱۰ فروردین) فراخوان به اعتصاب آموزشی و تظاهرات در آنکارا داده است.

روز سه‌شنبه نمایندگان حزب کمالیست ‌"جمهوری‌خواه خلق ترکیه" جلسه‌ی فراکسیون خود را در یکی از میدان‌های پایتخت برگزار کرد تا علیه "دیکتاتوری حزب عدالت و توسعه" حاکم دست به تظاهرات بزند.

در کمیسیون آموزش پارلمان کمالیست‌ها حدود دو هفته‌ی پیش کوشیدند با تقاضای ۱۳۰ مورد سخنرانی اعتراضی، لایحه‌ی دولت در زمینه‌ی اصلاح نظام آموزشی را عقیم بگذارند.

به هنگام تصویب ۶ ماده از این لایحه یک نماینده‌ی حزب جمهوریخواه فقط در یک نوبت ۱۲ ساعت ممتد علیه این لایحه سخنرانی کرد. در پی آن نمایندگان حزب "عدالت و توسعه‌" که در اکثریت هستند زمان سخنرانی‌ها را به ۳۰ دقیقه محدود کردند.

"زدو خورد" نمایندگان در کمیسیون آموزش

چندی بعد هنگامی که ۵۰ نماینده‌ی حزب سکولار جمهوریخواه خلق قصد ورود به سالن کمیسیون آموزش را داشتند، خود را با صندلی‌های اشغال شده توسط ۱۰۰ نماینده‌ی حزب حاکم "عدالت و توسعه" روبه‌رو دیدند، به‌طوری که جایی برای ورود اپوزیسیون باقی نمانده بود. در حالی که نمایندگان حزب حاکم مانع از ورود نمایندگان اپوزیسیون به این سالن می‌شدند، درگیری فیزیکی میان آن‌ها رخ داد و شعار "مرگ بر دیکتاتوری حزب عدالت و توسعه" در فضا حاکم شد.

در وضعیتی که درگیری در بیرون سالن در جریان بود، نبی اوچی، نماینده حزب عدالت و توسعه و رئیس کمیسیون آموزش به‌سرعت ماده ۷ از لایحه‌ی قانون اصلاح نظام آموزشی را قرائت کرد تا آن را به تصویب نمایندگان حاضر در سالن که همگی از حزب حاکم بودند برساند.

شش ماده‌ی پیشین در روزها و هفته‌‌های پیشین با سخنرانی‌های طولانی و سنگ‌اندازی‌های اپوزیسیون توأم بود. حزب سکولار جمهوریخواه سوگند یاد کرده مانع از تصویب این لایحه شود.

به گزارش خبرگزاری رویترز، اردوغان توپراک، از رهبران حزب جمهوریخواه می‌گوید: «بر اساس کدام قانون اساسی می‌توان در عرض ۲۰ دقیقه ۱۹ ماده قانونی را به تصویب رساند.»

اسلامی کردن مدارس زیر پوشش "مدرنیزه کردن" نظام آموزشی

نمایندگان حزب حاکم مدعی هستند با این لایحه اصلاحی قصد دارند نظام آموزشی را "مدرنیزه" کنند. یک ماده‌ی این قانون مربوط به آموزش اجباری از ۸ سال به ۱۲ سال است. آنچه که در نظر اول یک پیشرفت به نظر می‌رسد، ولی از نظر اپوزیسیون یک پس‌گرد به‌ویژه برای دختران دانش‌آموز است.

فرمولی که حزب محافظه‌کار اسلامی "عدالت و توسعه" در این رابطه ارائه می‌دهد، طرح "۴+۴+۴" است. این بدان معناست که خانواده‌ها می‌توانند پس از ۴ سال آموزش ابتدایی، فرزندان خود را از مدرسه‌ی دولتی سکولار خارج کرده و به مدرسه‌های مکتبی اسلامی انتقال دهند که در ترکیه به مدرسه‌های "امام خطیب" مشهور هستند.

نظام کنونی آموزشی ترکیه مدرسه‌های "امام خطیب" را در سطح دبیرستان‌های دولتی ارزش‌یابی نمی‌کند و دانشگاه‌ها نیز مدرک فارغ‌التحصیلی این مدرسه‌ی مذهبی را هم‌‌طراز با مدرک دیپلم دبیرستان به‌رسمیت نمی‌شناسند.

تدریس در مدرسه‌های "امام خطیب" بر روی قرآن و زبان عربی متمرکز است. رجب طیب اردوغان، نخست‌وزیر قدرتمند ترکیه خود از فارغ‌التحصیلان یکی از این مدرسه‌هاست.

دختران در انقیاد نظام پدرسالار مذهبی

بر اساس طرح اصلاحی دولت، خانواده‌ها می‌توانند پس از دوره‌ی ۴ ساله‌ی دوم در مدرسه‌های "امام خطیب"، فرزند خود را از مدرسه خارج کرده و برای ۴ سال آخر به شیوه‌ی "راه‌دور" به آن‌ها آموزش دهند.

از نظر اپوزیسیون سکولار ترکیه این طرح بدان معناست که خانواده‌های محافظه‌کار اسلامی قادر خواهند بود دختران خود را در خانه‌ها حبس کرده و "تحت انقیاد خودکامگی مذهبی پدرسالار خود" درآورند.

پس از آن‌که نظامیان قدرتمند ترکیه در سال ۱۹۹۷ دولت اسلام‌گرای نخست‌وزیر نجم‌الدین اربکان را مجبور به استعفا کردند، ورود دانش‌آموزان به مدرسه‌های مذهبی نظیر "امام خطیب" به ۹ سال ارتقا یافت و دانش‌آموز پس از ۹ سال مدرسه می‌توانست به این مدرسه‌های مذهبی انتقال یابد. اپوزیسیون می‌گوید که اردوغان هم‌اکنون "انتقام" این دوره را می‌گیرد.

حال بر اساس طرح اصلاحی دولت قرار است مدرک فارغ‌التحصیلی مدرسه‌های "امام خطیب"، که در آن‌ها تفکیک جنسیتی و حجاب اجباری حاکم است، هم‌سطح دبیرستان‌های سکولار دولتی قرار گیرد و امکان ورود فارغ‌التحصیلان آن‌ها به دانشگاه‌ها فراهم آید.

رجب طیب اردوغان در اوایل ماه گفته بود که دولت او در صدد "پرورش یک نسل مذهبی" است. وی گفته است از کابینه‌ی او نمی‌توان انتظار داشت که "یک نسل خدانشناس" را تحمل کند.

DK/SJ