مراسم تقدير از شهلا لاهيجى در تهران

بعد از گذشت بيش از يكماه از دريافت جايزه اتحاديه بين‌المللى ناشران گوتنبرگ در سوئد، عصر ديروز، پانزدهم آبان ماه، به همت مركز فرهنگى زنان ايران و كتابخانه صديقه دولت آبادى مراسمى براى بزرگداشت از خانم شهلا لاهيجى در محل كتابفروشى و نشر پكا در تهران برگزار شد. سابقه كار و آثار خانم لاهيجى به عنوان نويسنده، مترجم و ناشر براى اهل قلم در ايران، شناخته شده است. او به عنوان ميهمان افتخارى در نمايشگاه كتاب گوتنبرگ سوئد، يكى از بزرگترين نمايشگاه‌هاى كتاب جهان، حضور يافت و در همانجا با اعلام نامش به عنوان برنده جايزه اصلى غافلگير شد:

”من بهیچوجه از انتخاب‌شدنم اطلاع نداشتم. چون اینجور که اساسنامه‌شان، که بعدا آن را به من دادند، نشان می‌دهد،‌ سه ماه قبل از اعطاء جایزه، اینها برندگان را مشخص می‌کنند و اینکه چه کسانی می‌توانند اینها را معرفی بکنند یا چه کسی من را معرفی کرده،‌ من هیچ اطلاع ندارم. همین قدر می‌دانم که ۵نفر کاندید بودند و من به اتفاق آراء، یعنی تمام کسانیکه بنا بوده رای بدهند،‌ به من رای دادند. اینکه معیار برای انتخاب من چه بوده، آنچیزی که در کاغذهایی که نوشته شده و به من داده‌اند همین است که شما می‌فرمایید: ۲۳سال تلاش برای پیشبرد نشر و همینطور ارتقاء‌ نشر مسایل مربوط به زنان.

خانم لاهيجى در گفتگويى كوتاه با راديوى دويچه وله در مورد مراسم ديروز شركت كرد:

خانم لاهيجى مراسم ديروز براى قدردانى از شما چگونه برگزار شد؟

شهلا لاهیجی: ”دیروز ساعت ۵ بعدازظهر در بخش نشر بین‌المللی «پكا»، که یک سالن اجتماعات خیلی خوب دارد، در آنجا برگزار شد. احاطه بودن میهمانان با کتاب یک مفهوم خاصی به مراسمی که بهرحال برای قدردانی از یک ناشر برپا شده بود، می‌داد. بسیار مراسم جالبی بود. سخنرانان لطف کردند به من. البته دیگر آنقدر زیاد لطف کردند که من آخر سر فکر می‌کنم خیس عرق بودم.

خانم لاهیجی چه كسانى سخنرانى كردند و مراسم در چه فضايى برگزار شد؟

شهلا لاهیجی: سخنرانان، راستش الان اسامی‌شان خاطرم نیست، آنهایی که خاطرم هست خانم صنیعی، خانم صابر و خانم لیلی فرهادپور روزنامه‌نگار که اینها هرکدام در ارتباطشان با من صحبت کردند و شناختی که از من داشتند. همینطور خانم سارا که از مرکز فرهنگی زنان و دو نفر دیگر هم بودند و دو شاعر هم شعرهایشان را که به این مناسبت گفته بودند خواندند. البته سفیر کشور سوئد و همسرشان هم به این مراسم آمده بودند و در آنجا چند کلمه‌ای صحبت کردند. مراسم تا ساعت هفت و نیم ـ یکربع به هشت طول کشید و بعد هدایایی را که به اين مناسبت تهیه کرده بودند به من دادند.

خانم لاهیجی، شما به عنوان اولین زن ایرانی و اولین ناشر ایرانی به دریافت چنین جايزه‌اى نائل شديد. شركت كنندگان در اين مراسم بويژه خانم‌هایی که در کار نشر و چاپ كتاب هستند و یا بنوعی در این زمینه‌ها فعالیت می‌کنند، چگونه خرسندى خود را نسبت به اين مسئله نشان دادند؟

شهلا لاهیجی: بحثها همه بر سر همین بود که این یک رویداد برای نشر ایران است. شاید آنقدر که برای نشر ایران چنین اتفاقی مهم است، حالا ممکن است که نام شهلا لاهیجی فراموش بشود، ولی در اینکه اولین بار این جایزه به یک ناشر ایرانی داده شد، به یک زن ناشر داده شد، اين فراموش نمى‌شود، مثل برنده شدن نوبل صلح. خیلی‌ها این دو را با هم مقایسه کرده‌اند که بهرحال همان اهمیتی را داشت که برای اولین بار یک زن ایرانی جایزه نوبل گرفت و اولین بار یک زن ایرانی ناشر جایزه ناشر سال را دريافت كرد. اعطاء این جایزه از امسال برقرار شده است. ”اتحاديه بين‌المللى ناشران“ (آی.پی.ام) از سال ۱۹۹۸ تاسیس شده و اعطاء این جایزه از سال ۲۰۰۶ گذاشته شده است. در حقیقت کسانی كه کاندید دريافت آن مى‌شوند، از سوی یک نهاد یا یک انتشارات و یا یک کشور، یعنی ناشران یک کشور که این سابقه را در راه ارتقاء نشر یا مبارزه در راه آزادی نشر در کارنامه کاری‌شان داشته باشند، معرفى مى‌گردند. برنده هم می‌تواند یا ناشر باشد، یا یک موسسه انتشاراتی و یا یک نهاد فرهنگی انتشاراتی، همه‌ی اینها می‌توانند باشند، ولی کسی خودش نمی‌تواند خودش را کاندید کند. حداقل ۴۰ رای برای پذیرفته شدن لازم است و آنجا به من گفتند، تو بیش از ۸۰ رای آوردی، همه اکثریت آرا را آورده بودی. نمایندگان این جمع از ۸۶ کشورند از ۵ قاره و نمایندگانی هستند که از هر کشور اتحادیه‌های ناشران بعنوان نماینده‌ی اتحادیه‌شان به این جمع معرفی کرده است. این جمع مشاور فرهنگی سازمان ملل و جزو گروه کمیسیون شورای حقوق بشر و مقر دائمی‌اش در ژنو است. و رئيس دوره‌ای‌اش از بین اعضای آی.پی.ام هر۴ـ ۳ سال یکبار انتخاب می‌شود. جایزه بعدی اين نمايشگاه با توجه به استقبال و موفقیتی که امسال داشته، در ماه ژوئن سال آينده داده می‌شود.

خانم لاهیجی شما علاوه بر نشر كتاب، به کار نگارش هم اشتغال دارید. چه كتابى را هم اكنون براى چاپ آماده مى‌كنيد؟

شهلا لاهیجی: بله اين درست است، منتها گاهی شده که در انتشارات خودم، نوبت به من نمی‌رسد. من الان کتابهای زیادی آماده‌ی چاپ دارم، ولی خب دیگران اولویت دارند. من از این حق تقدم شخصی سوءاستفاده نمی‌کنم.

ممکن است بفرمایید الان چه کتابی را در دست نگارش دارید و چه کتابی در آینده از شما منتشر خواهد شد؟

شهلا لاهیجی: دو کتاب مهم در مورد مسایل زنان بزودى منتشر می‌شود، یکی تاریخ فمینیسم و دیگری چیستی فمینستی که فکر می‌کنم هردو آنها بسیار بسیار جایشان در مطالعات زنان ایران خالی‌ست. برای اینکه علاوه بر اینکه ممکن است خیلی از ما حتا دقیقا ندانیم این فرایندی که طی شده، چگونه بوده، خيلى از آقایان بیرونی‌ها هم حتما آن را نمی‌دادند. چون گاهی وقتها صفاتی را به فمینیسم نسبت می‌دهند که آدم خنده‌اش می‌گیرد. مثلا می‌گویند، فمینیست‌ها می‌‌خواهند رییس دنیا شوند و بعدهم لخت بروند بیرون. من نمی‌دانم این تعریف از فمینیسم را از کجا پیدا کرده‌اند! بهرحال این کتابها مرجع هستند و به تعاریف معينى از مسئله می‌پردازند، اینکه چرا اين موضوع شروع می‌شود و براساس چه ضرورتی بوجود آمده و چه مسیری را طی کرده و در حال حاضر در کدام وضعیت است. در کتاب چیستی فمینیستی تفاوتهای نگرشها در دوره‌های مختلف و یا حتا امروز مورد بررسى قرار گرفته است و اینکه در حال حاضر چه گرایشهای مختلفی در این مورد وجود دارد. براى چاپ اين دو كتاب ما اجازه گرفته ايم. چون وقتی هنوز اجازه کتابی گرفته نشده باشد، عملا اعلام نام آن فایده‌ای ندارد.

من اين را گفته‌ام ، و دیشب هم به نقل از من گفتند كه ناشری مثل عاشقی می‌ماند. شما نمی‌دانید کی عاشق شدید. حالا شما نمی‌دانید کی ناشر شدید، یعنی نمی دانید چرا این شغل چنین پردردسرى را برای خودتان انتخاب کرده‌اید. منتها برای ما هم عشق بود، هم آرمان و هم ایده‌ال و هم هزار اندیشه‌ی نیک دیگر پشت‌اش بوده. حالا به بعضی‌هایش رسیده‌ایم و به بعضی‌هایش هم شاید هرگز نرسیم و یا حداقل عمر من کفاف ندهد، ولی در هرحال این جرقه‌هایی که می‌زنیم، امیدواریم گیرانه‌ای باشد برای آتش دانش عمومی که آنوقت شاید همراه خودش آزادی و آزادگی و عدالت و دمکراسی را هم برای ما به ارمغان بیاورد.

مركز فرهنگی زنان و کتابخانه صدیقه دولت‌آبادی در هر صورت کسانی بودند که همت کردند و دیشب این مراسم را برگزار کردند. برخورد همکاران ناشر مرد شما با این مسئله چطور بود، اینکه شما در هر صورت شما اولین ناشرى بودید که توانستید این جایزه را دریافت بکنید؟

شهلا لاهيجی: ناشرانی که دیشب آمده بودند،‌ منظورم ناشران مرد است، کسانی بودند که بهرحال با من آشنا بودند و کمی فعالیت‌هایم را می‌شناختند، کمی من را در مجامع بین‌المللی قبلا دیده بودند. بعضی‌هاشان به‌شدت از من جانبداری و حمایت می‌کنند. خب، ممکن هست که بعضی‌هاشان هم از من خوششان نیاید، ولی بهرحال شاید کاری که دیشب این جمع کرد می‌باید اتحادیه ناشران می‌کرد، اما شاید در سیاست‌های کاری‌شان نمی‌گنجید، نمی‌دانم. من ازشان نپرسیدم. ولی اگر من در اتحادیه ناشران بودم و یک زن یا مرد ناشر برنده این جایزه شده بود، حتما فکر می‌کردم که این مراسم را اتحادیه، یعنی من بعنوان عضو اتحادیه، برگزار کنم، چون در حقیقت این یک افتخار و یک امتیازی برای نشر ایران است. اصلا مهم نیست که شهلا لاهیجی کی هست، اما یک ناشر ایرانی اولین چیزی‌ست که گفته می‌شود. بخصوص در این دوران بسیار بحرانی می‌توانست خیلی جلوه کند، ولی لابد ملاحظاتی در سیاست اعضای اتحادیه بوده که صلاح ندانستند مطلقا دخالتی در این امر بکنند.

خانم لاهيجى با تبريك مجدد و آرزوى موفقيت براى شما، از شركتتان در اين گفتگو سپاسگزارم.