سنگ فیروزه ایران، جنگ‌های صلیبی و خطای فرانسوی‌ها

آبی، اصیل و اشرافی... این‌ها صفت‌هایی هستند که در تمام دنیا برای مرغوب‌ترین سنگ ایرانی به کار می‌رود. سنگ فیروزه‌ اما در دنیا با نام دیگری شناخته می‌شود.

نیشابور تنها یک معدن فیروزه داشت که قديمى‌ترين معدن فعال دنيا بود. با کشف جسدى در شهر قديمى تپه برج کارشناسان دریافتند که سابقه بهره‌برداری از این معدن به بيش از ۵ هزار سال می‌رسد. مرغوب‌ترین فیروزه دنیا از همین معدن به سراسر دنیا صادر می‌شود.

اخیرا دومین معدن فیروزه خراسان در ۷کیلومتری این معدن کشف شد. این معدن جدید از نظر ذخیره و ارزش سنگ استخراج شده مشابه معدن قبلی است که ذخیره‌ای ۹هزار تنی دارد و از هر تن سنگ آن ۸ تا ۱۰ کیلوگرم فیروزه تزئینی به دست می‌آید.

فيروزه سنگ ملى ايران به حساب می‌آید و اگرچه در کرمان و دامغان هم نمونه‌های آن استخراج می‌شود اما رنگ فيروزه نيشابورى به عنوان بهترين رنگ فيروزه در دنيا شناخته می‌شود.

فیروزه نیشابور در واقع از دل سنگی بیرون می‌آید که از گدازه‌های متعلق به دوران سوم ایجاد شده. با عبور آب‌هاى سطحى در شکاف‌هاى اين سنگ‌ها تغییراتی در بافت و مواد تشکیل‌دهنده گدازه اتفاق افتاده و باعث تشکيل فيروزه شده است.

فیروزه، ماده کانی کمیابی در دنیا است و در واقع سنگ زنده‌ای است که می‌تواند بعد از استخراج تغییر رنگ و خاصیت پیدا کند. به همین دلیل نسبت به روغن و مواد شیمیایی حساس است و تغییر رنگ می‌دهد.

قیمت‌گذاری فیروزه در ایران توسط بانک مرکزی صورت می‌گیرد. این سنگ قیمت مشخصی ندارد چون هيچ دو فيروزه‌ای يكسان و يک وزن نيستند.

معيار ارزش‌گذاری برای فیروزه، سنگ معدن فيروزه نيشابور است و فیروزه‌های نقاط دیگر ایران و دنیا با قیمت فیروزه نیشابور سنجیده می‌شوند.

به غیر از ایران فیروزه در شبه جزیره سینا، جنوب غربی آمریکا (آریزونا، کالیفرنیا، ال‌پازو) و چین در استان‌های هوبای و یونان یافت می‌شود.

به فیروزه در یونان باستان کالاینوس " καλάϊνος " گفته می‌شد که به زبان لاتین راه یافت و به کلاینا تبدیل شد.

در اوایل قرن سیزدهم به سنگ فیروزه در زبان فرانسوی " Turkoys" گفته شد. در آغاز قرن پانزدهم میلادی به این سنگ تزئینی " pierre turquoise" و یا "سنگ ترکی" گفته شد.

در قرن‌های گذشته تجارت فیروزه محدود بود. در دوران جنگ‌های صلیبی، سربازانی که از مناطق مختلف اروپا در این جنگ‌ها شرکت داشتند، فیروزه ایران را که در ترکیه بدست آورده بودند با خود به اروپا بردند. آن‌ها می‌پنداشتند که این سنگ تزئینی باید متعلق به مناطقی از ترکیه باشد در حالی‌ که این سنگ از ایران به ترکیه تجارت می‌شد.

فیروزه یکی از قدیمی‌ترین جواهرات تزئیتی است که اشراف و قدرتمندان بسیاری از اقوام را به خود جلب کرده است. برخی معتقدند فیروزه حافظ انسان در مقابل "قدرت‌های شیطانی" است. برخی دیگر نیز بر این باورند که رنگ سنگ فیروزه با سلامتی انسان و تغییر در آن رابطه مستقیم دارد.