سرزمین ما ایران، عکسهای ماندگار نصرالله کسرائیان
نصرالله کسرائیان عکاس شناخته شده ایران در سطح بینالمللی است. او با حضور در استودیوی دویچه وله میگوید: «امکان نشان دادن آنچه زیرپوست تهران میگذرد، وجود ندارد».
از نصرالله کسرائیان با عنوان "پدر عکاسی قومشناسی و مردمنگاری ایران" نام میبرند. او در سال ۱۳۲۲ در شهر خرمآباد به دنیا آمد و از سال ۱۳۴۵ عکاسی را آغاز کرد.
حاصل سفرهای نصرالله کسرائیان در طول دههها به مناطق مختلف ایران چندین کتاب است. از کتابهای تصویری مهم او میتوان از سرزمین ما ایران، کردهای ایران، ترکمن های ایران، بلوچستان، عشایر ایران، تهران، تخت جمشید، اصفهان، دماوند، درنگ و زندگی، ماسوله، ابیانه، اصفهان و ... نام برد.
نصرالله کسرائیان در پاسخ به این سوال که چهطور شد زندگی عشایر و اقوام مختلف ایران را برای عکاسی انتخاب کرد، پاسخ میدهد: «راستش را بخواهید اولش موضوع خیلی عامتر بود. علاقهای بود که به آدمها داشتم. بعدا این شکلهای خیلی مشخص را پیدا کرد. وقتی شما در زمینهای کار میکنید، کار کردن به شما این امکان را میدهد که عمیقتر و دقیقتر ببینید و منسجمتر کار کنید».
بعد از دههها عکاسی از عشایر و ایلهای مختلف، فکر میکنید در قرن ۲۱، چیزی به نام کوچنشینی باقی میماند؟ نصرالله کسرائیان پاسخ میدهد: «به نظر من نه. چیزی از کوچنشینی، دستکم به شکلی که تا بهحال شاهد آن بودهایم نخواهد ماند».
نصرالله کسرائیان درباره دلیل باقی نماندن کوچنشینی توضیح میدهد: دلایل زیادی دارد. یکی مثلا پاسخگو نبودن خود این شکل از معشیت. خود کوچروها علاقمندی بیشتری نشان میدهند به اینکه از مواهب زندگی شهری استفاده کنند.
بین تمام عکسهایی که گرفتهاید، خاطره یا داستان کدام یک پررنگتر باقی مانده است؟ نصرالله کسرائیان: مواردی بوده بهخاطر عکس، درگیریهایی پیدا کردم. گرچه همواره سعیام بر این بوده که کسی را آزرده نکنم، اما گاه شده است که کسی را آزرده باشم، بیآنکه خواسته باشم».
نصرالله کسرائیان ادامه میدهد: «مثلا یادم هست در بلوچستان از چند خانم که از برکهای برمیگشتند و ظرف آب روی سرشان حمل میکردند، از دور عکس گرفتم. بعد متوجه شدم عدهای از مردان همان ده در حالی که فریاد میزدند و اعتراض میکردند، به طرف ما هجوم میآورند که شما برای چه عکس میگیرید. اما اگر فکر میکردم که ممکن است آنها را آزرده کنم، همان عکس را هم نمیگرفتم».
نصرالله کسرائیان: آزرده نکردن سوژهها، برایم یک پرنسیپ است.
نمونه دیگری از خاطرات نصرالله کسرائیان هنگام عکاسی به روایت او: «برای عکاسی از ترکمنها سالها به آن منطقه سفر کردم و با آنها نشست و برخاست داشتم و مشکلی پیش نیامد جز یکی، دو مورد که باز جوانهای روستا کمی برافروخته و عصبی شده بودند».
نصرالله کسرائیان: با توضیحاتی که یکی از ریشسفیدان همان روستا داد، آنها هم از ناراحتیای که نشان داده بودند احساس پشیمانی کردند. برایشان توضیح داد و گفت اگر کسی مثلا ۵۰ سال پیش آمده بود و از اجداد ما عکس گرفته بود، ما الان میتوانستیم بفهمیم کی بودیم، چه کار میکردیم، از کجا آمدهایم و اینجا چه کار میکنیم.
نمایی از کوه دماوند از عکسهای نصرالله کسرائیان.
نصرالله کسرائیان عکاسی را با دوربین آنالوگ شروع کرده و هنوز هم از دوربین آنالوگ استفاده میکند.
کسرائیان: استقاده از دوربین آنالوگ برای من چیزی است شبیه استفاده از قاشق و چنگال. یعنی واقعا خیلی راحت است و سریع فوکوس میکنم و سرعت شاتر و این موارد را خیلی راحت با دست تنظیم میکنم. یعنی فقط با دست حس میکنم. به همین راحتی.
نصرالله کسرائیان: بعضی جوانها فکر میکنند که ما فسیل شدهایم و این پیشرفتها و این چیزها برایمان جذاب نیست. نه، اینطور نیست. دختران من دوربین دیجیتال دارند. به نظر من هم کاملا درست است که آنها از دوربین دیجیتال استفاده کنند. اما همانقدر که درست است آنها از دوربین دیجیتال استفاده کنند، همانقدر هم درست است که من از دوربین آنالوگ استفاده کنم.
نصرالله کسرائیان میگوید به پروسه ظاهر کردن فیلم، چاپ کردن عکس علاقه دارد.
نصرالله کسرائیان میگوید در تهران یکی از سختترین کارها این است که شما چه عکسهایی بگیرید که بشود چاپش کرد. اینکه فقط بروم از برج میلاد، آسمان خراشها، اتوبانها و ... عکسی بگیرم به نظر من کار شهرداری است. اتفاقا آنها دارند این کار را میکنند. اما آیا این تهران است؟ آن تهرانی که من میبینم این نیست. تهران اینهاست به اضافه خیلی چیزهای دیگر. علاقه من به نشان دادن آن چیزهای دیگر بیشتر است.
نصرالله کسرائیان: آن تهرانی که در ذهن من است، نه میتوانم عکاسیاش کنم و نه میتوانم نشانش بدهم. این به آن معنا نیست که من علاقه ندارم. من دقیقا میدانم به قول جوانها زیرپوست شهر چه میگذرد. اگر چیزی برای من جالب باشد که از تهران نشان بدهم، چیزی است که زیر پوست شهر میگذرد. وقتی نمیتوانم نشان بدهم، شما کتاب را میبینید و میگویید این دهات را دوست دارد. در حالی که چنین نیست.
گفتوگو کامل با نصرالله کسرائیان به زودی در دویچه وله منتشر خواهد شد.
نصرالله کسرائیان در استودیوی دویچه وله.