"زندگی سوسیالیستی" روی بورس
۱۳۹۰ مرداد ۲۹, شنبه
شش سال است که "اتحادیه‌ی ناشران آلمان" به بهترین رمان منتشرشده در این کشور جایزه‌ی "کتاب آلمان" را اهدا می‌کند. جایزه‌ی "کتاب آلمان"، چون جوایز "کنکورد" فرانسه و "من بوکر" بریتانیا، هدفی جز شناسایی ادبیات مدرن آلمان به جهانیان ندارد. "جمهوری دموکراتیک آلمان" و زندگی نسل‌ها زیر سایه‌ی "رژیمی سوسیالیستی" هنوز از مهمترین و جذاب‌ترین دستما‌یه‌های ادبیات مدرن آلمان در سال جاری است. هیئت داوران منتخب "اتحادیه‌ی ناشران آلمان" از میان بیش از ۲۰۰ اثری که برای دریافت این جایزه نامزد شده بودند، بیست رمان را برگزیده که اغلب به این مضمون پرداخته‌اند. به باور مایکه آلبات (Maike Albath)، رئیس این هیئت، موضوع "زندگی در آلمان شرقی" در ادبیات، "مغناطیسی" است که کنجکاوی و علاقه‌ی کتاب‌خوانان جهان را به خود جلب می‌کند. آلبات در این راستا می‌گوید: «تجربه‌ی من در خارج از آلمان نشان می‌دهد که خواننده‌ی بین‌المللی علاقه‌ی زیادی به تاریخ معاصر آلمان دارد؛ این که زندگی در آلمان شرقی چگونه روایت می‌شود، این که با این رژیم چگونه برخورد می‌شده و این مسئله چه تأثیری بر سرنوشت انسان‌ها داشته است...»
دوران کودکی در شرق
مایکه آلبات و همکارانش، فهرست این رمان‌ها را که به "لانگ لیست" معروف است، روز ۱۷ اوت (۲۶ مرداد) اعلام کردند. دستمایه‌ی بخش بزرگی از رمان‌های این فهرست، "دوران کودکی در آلمان شرقی" است. اووه تلکمپ (Uwe Tellkamp) سه سال پیش به‌خاطر پرداختن به همین موضوع در کتاب هزار صفحه‌ای خود با عنوان "برج"، جایزه‌ی "کتاب آلمان" را دریافت کرد. با این‌حال شیوه‌ی روایت و نگاه نویسندگان مطرح در "لانگ لیست"، به گفته‌ی مایکه آلبات، در مقایسه با دیگر آثار منتشرشده از این دست، متفاوت است: آنگلیکا کلوسندورف (Angelika Klüssendorf) در رمان خود با عنوان "دخترک"، این زندگی را با نثری موجز و بی‌آلایش از نگاه دختربچه‌ی بی‌پناه و منزوی‌ای که به‌حال خود رها شده و مجبور به تحمل شرایط دشوار و پدر و مادری سهل‌انگار است، بازگو می‌کند. "دخترک"، هفتمین رمان این نویسنده‌ی ۵۳ ساله‌ی لایپزیگی است.
یکی دیگر از این رمان‌ها "در زمانه‌ی نوری کم‌سو" اثر اویگن روگه (Eugen Ruge) است. این اولین رمان کارگردان آلمانی روسی‌تبار است که داستان سه نسل از قشر "برگزیدگان" جامعه‌ی "سوسیالیستی آلمان شرقی" را بازگو می‌کند. قهرمانان این رمان، همگی پس از جنگ جهانی دوم از مهاجرت مکزیک بازگشته‌اند و در صدر امور به "فعالیت در ابقای سوسیالیسم" مشغولند. یکی از این مهاجران، تاریخ‌نگاری است که به "عقاید سوسیالیستی ایمان راسخ دارد. پسر این تاریخ‌نگار، ولی پس از دیدن واقعیت‌های جامعه، پیمان‌‌شکنی می‌کند و به غرب پناه می‌برد.
نام یودیت شالانسکی و رمانش با عنوان "گردن زرافه" نیز در این "لانگ لیست" قرار دارد. شالانسکی در این رمان، داستان معلم علوم طبیعی را بازگو می‌کند که پس از فروپاشی دیوار هنوز به باورهای سوسیالیستی خود اعتقاد دارد و می‌کوشد به آن‌ها پایبند بماند.
همکار پتسدامی شالانسکی، آنتژه راویک اشتروبل (Antje Rávic Strubel)، در رمان "سقوط روز در شب" به عشق می‌پردازد؛ عشقی "پاک" که در اثر روابط سیاسی غیرانسانی ناکام می‌ماند. "سقوط روز در شب" هشتمین اثر این نویسنده است که در سال ۲۰۰۷ به‌خاطر رمان "لایه‌های سردتر هوا" جایزه‌ی هرمان هسه را دریافت کرد. شالانسکی و اشتروبل در رمان‌های "گردن زرافه" و "سقوط روز در شب"، به ویژه از تجربه‌های شخصی خود سود برده‌اند و کوشیده‌اند پیامدهای تباه‌کننده‌ی برنامه‌ها و روابط سیاسی حاکم بر زندگی انسان‌های عادی را به تصویر بکشند.
نگاهی به جامعه‌ی آلمان غربی
به گفته‌ی مایکه آلبات که خود نویسنده و منقد ادبی است، ناشران بین‌المللی هم‌چنین به تاریخ معاصر آلمان در غرب این سرزمین علاقمندند. از این‌رو چند رمان از نویسندگان "ایالات قدیمی" آلمان نیز در "لانگ لیست" هیئت داوران منتخب "اتحادیه‌ی ناشران آلمان" جا گرفته‌اند؛ رمان‌هایی که به وضعیت اجتماعی ـ سیاسی کنونی جمهوری فدرال آلمان می‌پردازند: رمان "علیه تمام جهان"، از یان براندت (Jan Brandt) که داستان زندگی یک خانواده‌ی بازرگان ساکن شمال آلمان را دستمایه قرار داده، از جمله‌ی این آثار است. هم‌چنین قهرمان رمان "Sickster "، از نویسنده‌ی ۳۶ ساله‌ی اهل شهر بن، توماس مله (Thomas Melle)، ناهنجاری‌ها و نابسامانی‌های اجتماعی سال‌های دهه‌ی ۱۹۹۰ آلمان فدرال را از نگاه یک جوان دیپلمه که در جستجوی جایگاه خود در این جامعه است، به تصویر می‌کشد. اغلب آثار مندرج در "لانگ لیست"، در بنگاه‌های انتشاراتی بزرگ که خود از بنیان‌گذاران جایزه‌ی "کتاب آلمان" نیز هستند، انتشار یافته‌اند: روولت، زورکمپ، فیشر، کیپن‌هویر و ویچ... از جمله‌ی این ناشران‌اند.
مراسم اهدای جایزه‌ی "کتاب آلمان" روز ۱۰ اکتبر(۱۲ مهر)، هنگام گشایش نمایشگاه بین‌المللی کتاب فرانکفورت در این شهر برپا می‌شود.
FF/KG