روز چهارم نمایشگاه کتاب فرانکفورت<br>روز اعتراض، روز نمایش

از صبح شنبه، هفدهم اکتبر، درهای نمایشگاه به روی عموم باز شد. چهره نمایشگاه کتاب با روزهای گذشته به کلی فرق می­کند. برخی از غرفه­داران با گشاده‌دستی هدیه­هایی به مردم می­دهند، عده‌ای از این فرصت استفاده می­کنند تا اعتقادات و نظرات خود را به دیگران معرفی کنند، عده­ای هم با لباس­ها و آرایش عجیب و غریب سعی در جلب نظر دیگران دارند.

کیف­ها و ساک­های بزرگی را که ناشران به مردم هدیه کرده‌اند، بر دوش بسیاری می­توان دید. تقریبا به هر گوشه­ای هم نگاه کنی، یکی را می­بینی که به نظر می­رسد از صحنه تئاتر پایین آمده یا در راه رفتن به کارناوال است.

اعتراض به سانسور در چین و تبت

در محوطه باز وسط نمایشگاه دو چادر کنار هم برپا شده که به حامیان استقلال تبت و معترضان به دخالت چین در این کشور تعلق دارد. تبت از حدود شصت سال پیش توسط نظامیان چینی اشغال شده است.

در این مدت جنبش­های اعتراضی فراوانی در تبت شکل گرفته؛ بزرگترین آنها پنجاه سال پیش اتفاق افتاد که به وسیله نظامیان و پلیس سرکوب شد و بنا به برخی گزارش­ها، نزدیک به ۸۰ هزار کشته برجا گذاشت.

نزدیک­ترین جنبش اعتراضی وسیع نیز به بهار سال گذشته مربوط است. چینی­ها متهم هستند که در شش دهه­ی گذشته بسیاری از معبدهای تبت را غارت، و محدودیت­های فراوانی را به بوداییان این کشور تحمیل کرده­اند. تبعید دالایی لاما در پی ناآرامی­های وسیع نیم قرن پیش صورت گرفته است.

دو تشکلی که چادرهای خود را در نمایشگاه برپا کرده­اند در طبقه اول سالن شماره سه غرفه دارند و به انتشار مجله و کتاب­هایی می‌پردازند که چاپ آنها در تبت ممنوع است. این دو تشکل در چهار روز گذشته چند میزگرد و داستان­خوانی نیز برگزار کرده­اند و به محدودیت­های نشر و سانسور در تبت و چین معترض­اند. نمایش ویدیویی در مورد وضعیت زندانیان سیاسی و اجرای رقص سنتی تبت از برنامه­هایی است که این تشکل­ها برای جلب افکار عمومی در دستور کار خود داشته­اند.

معترضان ایرانی همه جا حضور دارند

در تمام چهار روز گذشته مسئله آزادی بیان و فعالیت سیاسی در چین و وضعیت تبت موضوع نشست‌ها و برنامه­های فراوانی بوده است. این برنامه­ها مانند دیگر نشست­های نمایشگاه معمولا مخاطبان خاص خود را دارند.

برنامه­ها در کاتالوگ­های نمایشگاه یا در سالن­های محل برگزاری معرفی می­شوند و هر کس خواست در آنها شرکت می­کند. فعالیت اعتراضی ایرانیان روز شنبه شکلی کاملا متفاوت داشت. آنها برخلاف روزهای قبل که جلو چادر یا میزی که برپا شده می‌ایستادند و به پخش اعلامیه یا گفتگو با مردم می‌پرداختند، امروز با تی­شرت­های سبز و سیاهی که بر آنها شعار نوشته شده همه جا می­گشتند.

اعتراض به نتایج اعلام شده­ی انتخابات دهمین دوره ریاست جمهوری یکی از مضمون­های اصلی اعتراض­هاست. روی بعضی از تی­شرت­ها نوشته­اند: «احمدی­نژاد رئیس جمهور من نیست».  معترضان برای جلب توجه بیشتر به خواسته­ها و شعارهای خود، در مکان­هایی که فرستنده­های تلویزیونی و رادیویی از آنجا به صورت زنده نشست­های ادبی و میزگردها را گزارش می­کنند، حضور پیدا می­کردند و در سکوت شعارهای خود را جلوی دوربین­ها می­گرفتند.

تجمع مقابل غرفه ناشران دولتی

اصلی­ترین غرفه ناشران دولتی یا مورد حمایت دولت جمهوری اسلامی در طبقه همکف سالن پنج قرار دارد. معترضان روز شنبه چند بار جلوی این غرفه تجمع کردند. عده­ای لباس سیاه به تن داشتند و روی دهان خود را چسب زده بودند و جمعی با لباس یا مچ‌بند سبز در آنجا حضور داشتند.

بحث­های زیادی میان مسئولان غرفه، تظاهرکنندگان و بازدیدکنندگان از نمایشگاه در می­گرفت. برخی از ناشران حاضر در غرفه با اشاره به کتاب­هایی از ادبیات کلاسیک که به نمایش گذاشته بودند، ادعا می­کردند که فعالیت آنها صرفا فرهنگی است و حضورشان در نمایشگاه برای تبلیغ دولت نیست.

در همان حال کسان دیگری از داخل غرفه از تک‌تک تظاهرکنندگان فیلم و عکس می­گرفتند. مسئولان نمایشگاه در مجموع محدودیتی برای معترضان ایجاد نکردند و اصرارشان بر این بود که حضور آنها مانع رفت و آمد آزاد دیگران نباشد. حرکت اعتراضی ایرانیان از سوی تعدادی آلمانی نیز همراهی می‌شد و در مجموع با استقبال بازدیدکنندگان روبرو بود.

همبستگی شادی صدر با معترضان

روز شنبه شادی صدر، از فعالان جنبش زنان که وکالت بسیاری از فعالان دستگیرشده را نیز بر عهده دارد، در نمایشگاه حضور داشت. شادی صدر در ناآرامی­های پس از انتخابات در تهران دستگیر و پس از شدت گرفتن اعتراض­های بین­المللی به بازداشت‌اش، ازاد شد.

او برای دریافت جایزه لخ والسا به لهستان سفر کرده بود و اکنون در آلمان است. شادی صدر در دومین تجمع اعتراضی مقابل غرفه ایران که حدود پنج بعداز ظهر انجام شد حاضر شد و در یک سخنرانی کوتاه به زبان فارسی همبستگی خود را با تظاهرکنندگان اعلام کرد. حضور شادی صدر با تشویق شدید حاضران روبرو شد و کنجکاوی خارجیانی را که در محل بودند بیشتر کرد. دختر جوانی از معترضان مجبور شد با برداشتن چسب از روی دهان خود سکوت را بشکند و حرف‌های صدر را به زبان آلمانی ترجمه کند.

حوادثی که پس از انتخابات در ایران رخ داد، مدت­ها در صدر اخبار آلمان و جهان قرار داشت. شاید همین مسئله و مسالمت­آمیز بودن اغلب حرکت­های اعتراضی باعث شده باشد، افکار عمومی در غرب با مسائل روز ایران بیگانه نباشد.

روز شنبه سخنان و رفتاری که نشان از حمایت و همدلی با  جنبش اعتراضی داخل و خارج از کشور داشت بسیار دیده و شنیده می­شد.

علامت پیروزی دست‌کش سفید در کنار شال سبز

ساختمان­ها و سالن­های نمایشگاه فرانکفورت به گونه­ای قرار گرفته­اند که به رغم وسعت آن، تمام بخش‌ها از طریق راهروهای سرپوشیده به یکدیگر متصل­اند. با این همه حیاط اصلی نمایشگاه پر از جمعیتی است که یا در حال رفت و آمد هستند یا به تماشای چیزی و کسی ایستاده­اند.

این حیاط مربع بزرگی است که ساختمان­های ۳،۴،۵ و مرکز فیلم و رسانه­ها در چهار ضلع آن قرار دارند. چادر و صحنه­ی بزرگی در این حیاط به شبکه اول تلویزیون آلمان، ARD تعلق دارد که نزدیک به ضلع مرکز رسانه­ها و فیلم است. داخل این مرکز نیز چند فرستنده تلویزیونی صحنه­ای درست کرده­اند که برنامه‌های اجرا شده در آن یا ضبط و یا زنده پخش می­شود.

جلو در ورودی بیشتر به بالماسکه و کارناوال شبیه است تا به نمایشگاه کتاب. دختران و پسرانی با پوشش­های غریب همه جا پرسه می­زنند. بعضی خود را به شکل قهرمان­های داستان­ها و افسانه­های تاریخی درآورده­اند و برخی انگار فقط قصد دارند غیرمعمول و نامتعارف باشند.

عده­ای به گروه و جمعی وابسته­اند، یا فکر و ایده­ای را تبلیغ می­کنند و بعضی قصد خود از این پوشش و حضور در نمایشگاه را تفریح و سرگرمی می­دانند. چند نفر از این­ها با دیدن کسانی که با مچ‌بند و شال سبز خواستار «آزادی برای ایران» هستند، دست تکان می‌دهند. دختر جوانی با کلاه‌گیس طلایی و دستکش سفید می­ایستد کنار یکی از خانم­های ایرانی و علامت پیروزی می­دهد تا از او عکس بگیرند.

بهزاد کشمیری‌پور

تحریریه: بابک بهمنش