روایت تصویری درهم‌تنیدگی فوتبال و سیاست در خیزش ۱۴۰۱ ایران

اگرچه تا قبل از مسابقات جام جهانی ۲۰۲۲ قطر سیاسی‌ترین دیدار ایران در این مسابقات مربوط به رویارویی با آمریکا در جام جهانی ۱۹۹۸ فرانسه بود، اما حواشی و در نهایت نتیجه رقم‌خورده دیدار ایران و انگلیس باعث شد تا حال این مسابقه عنوان "سیاسی‌ترین" دیدار ایران در این مسابقات را به خود اختصاص دهد. در قطر برخلاف شعار فیفا "فوتبال و سیاست" از هم جدا نیستند.

سردار آزمون نخستین ملی‌پوشی بود که نسبت به جنبش اعتراضی مردم در ایران واکنش نشان داد و نوشت: «شرم بر شماها که آدم‌ها رو به راحتی می‌کشید. زنده‌باد زنان ایرانی». در آن زمان حسین ماهینی به دلیل واکنش نشان دادن به مرگ مهسا امینی و تجمعات مردمی، از سوی وزارت اطلاعات بازداشت شده بود. عارف غلامی هم که برای او نوشته بود "سلامتی دفاع راستی که نتوانست وسط بازی کند"، از سوی باشگاهش جریمه شد.

دیدار کاروان ایران با ابراهیم رئیسی جرقه بزرگی بود برای اعتراض عمومی نسبت به تیمی که زمزمه حذف شدنش از مسابقات به دلیل سرکوب وحشیانه مردم در ایران توسط حکومت، پیش از این شنیده می‌شد. رئیسی در آن دیدار از بازیکنان خواست، اجازه ندهند هیچ جریانی تمرکز آنها را به هم بریزد. مردم اما در شبکه‌های اجتماعی شدیدترین انتقادات را متوجه بازیکنانی کردند که مقابل "قاتلان جوانان ایران" سر خم کرده‌اند.

علی دایی، کاپیتان و سرمربی اسبق تیم ملی ایران که پیش از این هم با پست‌های اینستاگرامی از اعتراضات سراسری مردم ایران حمایت کرده بود و اظهارنظر تندی نیز خطاب به یکی از نمایندگان مجلس در پی مرگ اسرا پناهی دختر دانش‌آموز اردبیلی داشت، در پستی اینستاگرامی اعلام کرد که دعوت فیفا را رد کرده و در شرایط فعلی ایران به قطر نمی‌رود و در کنار مردم می‌ماند.

فوتوشوت‌های بازیکنان ایران پیش از شروع مسابقات، در روزهایی که مردم ایران سوگوار کشتار معترضان در شهرهای مختلف توسط جمهوری اسلامی بودند، بار دیگر خشم مردم معترض را برانگیخت. در شبکه‌های مجازی تصاویر متعددی با عنوان "این تیم ملی را حمایت نمی‌کنیم" منتشر شد. بازیکنان ایران هیچ واکنشی به این اعتراضات نشان ندادند.

علی کریمی که بعد از مرگ مهسا امینی یکی از حامیان فعال خیزش مردمی ایران بوده، در فاصله کوتاه باقی‌مانده تا شروع مسابقات جام جهانی با "تگ کردن" بازیکنان، از آنها خواست به خاطر یک بازی ملی و پاداش، هموطنان‌شان را نفروشند. با این حال پاسخ ندادن بازیکنان به او با پست دیگری از سوی کریمی همراه شد. او نوشت: «فکر می‌کردم بویی از انسانیت برده باشید، اما خدا رو شکر هیچ‌وقت با شما همبازی نبودم».

کریم باقری، بازیکن پیشین تیم ملی ایران، در حمایت از مردم پست‌های متعددی را در اینستاگرامش منتشر کرد. او ابتدا با حمایت از علی کریمی در مقابل سخنان حسن عباسی نوشت: «علی کریمی یک میهن‌پرست باشرف است». او به دلیل فعالیتش در فضای مجازی، به کسر ۲۰ درصد قراردادش با باشگاه پرسپولیس جریمه شد، اما در پستی دیگر نوشت: «در این روزهای سخت من و امثال من وظیفه داریم کنار مردم باشیم چون از خود مردم هستیم».

کارلوس کی‌روش در نخستین کنفرانس خبری‌اش در دوحه گفت که بازیکنان نسبت به شرایط ایران اجازه اظهار نظر دارند، اما تا جایی که با قوانین فیفا سازگاری داشته باشد. اما علیرضا جهانبخش در آن نشست در پاسخ به خبرنگار انگلیسی گفت: چون شما از رسانه‌های انگلیس هستید از من در مورد شادی گل یا خواندن سرود ایران سوال می‌کنید، اما این تصمیم شخصی هر بازیکن است.

احسان حاج صفی در نشست خبری پیش از دیدار مقابل انگلیس، صحبت‌‎هایش را با اشاره به جمله کیان پیرفلک، نوجوان کشته‌شده در ایذه، این چنین آغاز کرد: «به نام خداوند رنگین‌کمان. تسلیت عرض می‌کنم خدمت تمام خانواده‌های داغدار ایران. باید قبول کنیم که شرایط کشورمان خوب نیست، مردم شاد نیستند و همه ناراحتند. ما اگر اینجا هستیم دلیل بر این نیست که صدای‌شان نباشیم و یا به آنها احترام نگذاریم».

بازیکنان تیم ملی سرود ایران را در آغاز مسابقه همخوانی نکردند و این در حالی بود که بنرها و پرچم‌های ایران با شعار "زن، زندگی، آزادی" در جای جای ورزشگاه در میان تماشاگران دیده می‌شد. تشویق علی کریمی، اعتراض به ملی‌پوشان و کی‌روش و "هو کردن" آنها در برخی از دقایق بازی از جمله اتفاقاتی بود که در این مسابقه روی سکوها رقم خورد. مهدی طارمی نیز پس از هر دو گل خود شادی نکرد.

وریا غفوری که همواره نسبت به موضوعات سیاسی و اجتماعی واکنش نشان داده و در طی این مدت بارها از معترضان ایران حمایت کرده، با انتشار یک استوری در زمان برگزاری بازی ایران و انگلیس که همزمان با آن خبر تشدید حملات حکومت علیه مردم جوانرود و کردستان منتشر شد، نوشت: «کشتار مردم کُرد را متوقف کنید؛ تمام اقوام خود ایران هستند، مردم را نکشید.»

کارلوس کی‌روش که در جریان بازی با انگلیس حرکات عجیبی رو به تماشاگران ایرانی داشت، بعد از شکست سنگین مقابل انگلیس در کنفرانس خبری گفت: «همه می‌دانند بازیکنان من در چه محیطی هستند، اما باید به کسانی که نمی‌خواهند تیم ملی را حمایت کنند بگویم که بهتر است در خانه بمانند، کسی به آن ها نیاز ندارد». او همچنین با انتشار ویدیویی در اینستاگرام نوشت بازیکنان دشمن شما نیستند.

مهدی مهدوی‌کیا پیش از مسابقات جام جهانی و با وجود قرارداد با فیفا برای حضور در این مسابقات به عنوان سفیر فوتبال ایران، به قطر نرفت تا در کنار مردم بماند. او که پیش از این در پستی اینستاگرامی نوشته بود "کسی که با تفنگ برای مردم رجز می‌خواند باید نگاهی به آینه بیندازد"، این بار خطاب به کی‌روش نوشت: «در مورد مردمی که صدایشان نبودی صحبت نکن، پولت را بگیر و کارت را انجام بده».

با شروع خیزش سراسری مردم ایران برخی چهره‌های فوتبالی از علی دایی گرفته تا مهرداد پولادی از جمله کسانی بودند که در کنار مردم ایستادند. یحیی گل‌محمدی، حسین ماهینی، کاوه رضایی، سروش رفیعی، مهدی قایدی و… نیز در کنار چهره‌های فوتبالی دیگر بارها در این مدت حمایت‌شان از اعتراضات مردمی را اعلام کردند. پرویز برومند نیز به دلیل حضور در تجمعات این روزها در بازداشت است.