توسعه نیافتگی فرهنگی و حیوان‌آزاری
۱۳۹۵ خرداد ۱۱, سه‌شنبه
کشتن توله خرس، پرتاب الاغ از کوه، بریدن آلت تناسلی کفتار، سلاخی گرگ، رنگ کردن سگ، دار زدن بزمجه یا سوزاندن روباه نمونه‌هایی از نوع رفتار با حیوانات وحشی و اهلی در ایران هستند. طرفه آن که عاملان این رفتارها، از کرده خود عکس و فیلم هم می‌گیرند و در شبکه‌های اجتماعی توزیع می‌کنند.
عمومی‌ترین رفتار که از نظر عرفی آزار تلقی نمی‌شود، متوجه سگ‌ها و گربه‌هاست. سنگ زدن به آنها صحنه‌ای آشناست که چاشنی تشر و فحاشی هم دارد و ظاهرا از ترس یا پرهیز از آلودگی ناشی می‌شود.
حیوانات وسیله‌ای برای امرار معاش هم بوده و هستند. زمانی خروس‌های جنگی را به جان هم می‌انداختند و دورانی نیز، کاسبی لوطی با انترش رونق داشت. این‌ها مربوط به وقتی هستند که پدیده سیرک در ایران شناخته شده نبود. انتر خرج صاحبش را در می‌آورد اما گرسنه و کثیف بود. برای تکه نانی پشتک می‌زد و جای دوست و دشمن را نشان می‌داد.
زمانی بستن قوطی حلبی به دم سگ و یا ریختن نفت روی موش و آتش زدن‌اش، سرگرمی شرورانه پسربچه‌ها در کوچه بود. این رفتارها اینک جای خود را به خشونت‌های جدی‌تری داده‌اند که زنگ خطر را برای جامعه‌شناسان و روانشناسان به صدا در می‌آورد.
رفتار با حیوانات؛ توسعه اجتماعی
رفتار با حیوانات، امری اکتسابی است و جلوه‌ای از توسعه یافتگی اجتماعی و فرهنگی نیز هست. مهاتما گاندی می‌گوید: «نگاه انسان‌ها به حیوانات و چگونگی برخورد با آنها، یک راه سنجش تعالی و پیشرفت یک ملت است.»
کودک از خردسالی الگوهای رفتاری را می‌آموزد. به گفته جامعه‌شناسان، ارتباط معناداری میان سوءرفتار در اجتماع با حیوان‌آزاری وجود دارد.
خشونت مفرط علیه جانوران به zoo sadism موسوم است و کارشناسان علوم رفتاری و روانشناسان معتقدند که این می‌تواند نشانه‌ای از رویکردهای جنون‌آمیز دگرآزاری یا سادیسم در آینده رفتاری افراد باشد.
دکتر فربد فدایی، روانپزشک می‌گوید افراد مجرم و جنایتکار که شخصیت ضد اجتماعی دارند، عموما سابقه آزار جانوران را دارند.
مدیر گروه روانپزشکی دانشگاه توانبخشی علوم بهزیستی اعتقاد دارد: «آموختن مهربانی با حیوانات وحشی و اهلی سبب تقویت رابطه شایسته‌تر در کل جامعه می‌شود و در کاهش جرم و جنایت تاثیرگذار است. همچنین نمایش افراد شاخص که نسبت به جانوران عطوفت نشان می‌دهند و آوردن نمونه‌هایی از این قبیل در رسانه‌های گروهی و حتی کتاب‌های درسی می‌تواند سهمی در کاهش آسیب‌های اجتماعی داشته باشد.»
یک عامل آزار حیوانات، خرافات است. در بخش‌هایی از ایران باور دارند که خون خرس ماده شفابخش است یا این که نگاهداری عضو تناسلی کفتار ماده شانس می‌آورد یا خوردن جگر خرس توان جنسی را بالا می‌برد.
واقعیتی قدیمی و رو به رشد
حیوان‌آزاری در ایران پدیده ناشناخته‌ای نیست اما گسترش شبکه‌های مجازی نمایش عکس و فیلم آزار حیوانات که در اغلب موارد دلخراش و بهت‌آورند، شواهد چنین رویکردی را بیش از پیش مستند می‌کند.
در آخرین مورد دو جوان به نام‌های "مهران چیلی"و "مهران ویتنام" تصاویری از سلاخی کردن و پوست کندن چند گونه از سگ‌سانان را در فضای مجازی منتشر کردند. آنها دستگیر شده‌اند و دومی ادعا کرده که اولی قصد اخاذی ده میلیون تومانی از او را با انتشار عکس‌ها داشت.
پیش‌تر فیلمی در شبکه تلگرام و برخی سایت‌های اینترنتی منتشر شده بود که در آن مرد میان‌سالی در حال آزار یک سگ، و دو مرد ظاهرا شکارچی در حال تماشای این صحنه دلخراش و قهقهه زدن دیده می‌شدند. سگ‌آزاری فجیع در استان گلستان نیز توجه افکار عمومی را جلب کرد.
دکتر هومن ملک‌پور، دامپزشک در مقاله‌ای یادآوری می‌کند که اکثر قاتلان و خلافکاران در سنین کودکی حیوان‌آزار یا حیوان‌کش بوده‌‌اند. او می‌پرسد: «فکر کرده‌اید فرزندان حیوان‌آزار ما وقتی بزرگ شدند، در سنین بزرگسالی "چه آزار" خواهند شد؟»
جرم‌انگاری حیوان‌آزاری
در کشورهای غربی بی‌توجهی و غفلت در برابر حیوانات و یا شکنجه و آزار آگاهانه آنها جرم محسوب می‌شود. پلیس فدرال آمریکا به تازگی اعلام کرد که از این پس جرم حیوان‌آزاری در رده "جرایم مهم" قرار می‌گیرد و به آن هم‌تراز جرایمی چون آتش‌زدن عمدی و بزهکاری رسیدگی خواهد شد.
فصل بیست‌وششم بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی تحت عنوان «احراق و تخریب و اتلاف اموال و حیوانات» به تعیین مجازات در مبحث شکار پرداخته است. در ماده ٦٧٩ این قانون می‌خوانیم: «هرکس به عمد و بدون ضرورت حیوان حلال‌گوشت متعلق به دیگری یا حیوانی که شکار آنها توسط دولت ممنوع اعلام شده است را بکشد یا مسموم یا تلف یا ناقص کند، به حبس از نودویک روز تا شش‌ماه یا جزای نقدی از یک میلیون‌و‌پانصدهزار ریال تا سه میلیون ریال محکوم خواهد شد.
اما حیوان آزاری به معنای اعم آن، در ایران جرم انگاری نشده است و برای برخورد با افراد خاطی خلاء قانونی وجود دارد. آن گونه که سارا امینی، عضو تشکل "دیده‌بان حقوق حیوانات" می‌گوید تنها قانونی که در این زمینه وجود دارد به دهه ۱۳۴۰ مربوط است که دو ریال جریمه برای آویزان کردن مرغ از یک پا مقرر کرده است.
فرهاد دبیری - معاون سازمان محیط زیست - درباره حیوان‌آزاری‌های اخیر گفته است: این سازمان با وجود اینکه مسئولیت قانونی درخصوص حیوانات بی‌سرپرست یا ولگرد به‌ویژه در شهرها ندارد ولی به دلیل حساسیت‌ها و مطالبه عمومی، یک ماده واحده قانونی را به منظور سامان‌دادن وضعیت این حیوانات و جلوگیری از آزار و اذیت آنها، تدوین و به هیات دولت ارائه کرده است.
برخورد‌های تنبیهی؛ لازم ولی ناکافی
آزار حیوانات در ماه‌های گذشته با واکنش افکار عمومی، کنشگران حقوق حیوانات و فعالان محیط زیست همراه بود و موجب اقدام مقامات ذیربط شد.
عامل شکنجه سگی در استان گلستان به ۷۴ ضربه شلاق و ۲۷۰ ساعت کار "افتخاری" در محیط زیست محکوم شد و متهم حیوان آزاری در آستارا نیز بر اساس ماده ۶۳۸ قانون مجازات اسلامی در ارتباط با تظاهر به عمل حرام در انظار عمومی حکم گرفت. این نشان می‌دهد که هیچ قانون ولایحه مستقلی برای برخورد با پدیده حیوان آزاری و تعیین حیطه آن وجود ندارد.
این در حالی است که سه نفر از منتخبان راه یافته به مجلس دهم، دامپزشک هستند و جاوید آل داود، مدیر انجمن حمایت از حیوانات می‌گوید انتظار می‌رود این سه تلاشی در این راستا از خود نشان دهند.
فعالان محیط زیست و مدافعان حقوق حیوانات کوشیده‌اند ضوابطی نیز بر نوع نگاهداری و تغذیه و بهداشت حیوانات در باغ وحش‌ها یا سیرک‌ها اعمال شود. این تلاش ناکام مانده زیرا به گفته آنها، سودجویی و تجارت، در این بحث حرف اول را می‌زند.