تهران در حسرت هوای تازه
۱۳۸۵ آذر ۱۶, پنجشنبه
بار دیگر آلودگی هوا در بسیاری از مناطق تهران از حد مجاز گذشت و بار دیگر تهران در وضعیت هشدار قرار گرفت. این وضع در سالهای گذشته نه تنها مدام تکرار شده که هر روز بدتر و بحرانی‌تر می‌شود. در دو روز گذشته آلودگی هوای تهران در نیمه‌های شب کاهش یافته، و بعدازظهر و غروب به اوج می‌رسد. تغییر دما، که باعث بروز پدیده‌ی وارونگی می‌شود، و تردد خودروها در طول روز هوای تهران را در بسیاری از مناطق سنگین و غیرقابل تحمل کرده است.
روز گذشته روابط عمومی وزارت بهداشت با ناسالم خواندن هوای پایتخت به مبتلایان به بیماریهای قلبی، ریوی و آسم با تاکید توصیه کرده که از فعالیت و حضور در فضای باز پرهیز کنند. در این اطلاعیه همچنین از خانواده‌ها خواسته شده «از حضور اطفال، نوزادان، و افراد سالمند در فضاهاى باز شهرى و نقاط آلوده جلوگيرى كنند.»
بنابر اطلاعات شرکت کنترل کیفیت هوا، طی دو روز گذشته هوای تهران در بخشهایی از اغلب مناطق ۲۲ گانه در شرایط «ناسالم» و «خیلی ناسالم» قرار داشته و در مناطق پرتردد حتا به مرز «خطرناک» رسیده است. تازه‌ترین اخبار هواشناسی حکایت از پایداری وضعیت جوی دارد و آخرین اطلاعاتی نیز که ظهر امروز از سوی شرکت کنترل کیفیت هوا منتشر شده، حاکی از افزایش آلودگی است.
در حالی که دود آلودگی هوا در وحله‌ی نخست در چشم و حلق شهروندان فرو می‌رود تدبیرهای مسئولان اغلب مقطعی هستند و موجب ایجاد محدودیت برای مردم می‌شود. مسئولان به جای گسترش ناوگان حمل و نقل عمومی، توسعه‌ی شبکه ی قطارهای شهری و مترو، از رده خارج کردن خودروهای فرسوده و بهبود کیفیت خودروهای تولیدی، محدودیتهایی در تردد شهروندان ایجاد می‌کنند و در مواقع بحرانی نیز به آنها توصیه می‌شود تا جایی که ممکن است از خانه خارج نشوند. این توصیه شامل ۵۰ درصد از روزهای سال می‌شود.
۸۸ درصد از آلودگی هوا را خودروها باعث می‌شوند که سالانه حدود ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار تن منوکسیدکربن، ذرات معلق و دیگر آلاینده‌ها را تولید می‌کنند. رشیدی مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوا معتقد است كه «آلودگی هوا در تهران از اوایل مهر تا اواخر بهار ادامه دارد، و در اين مدت توليد آلودگى در تهران در حد اشباع است.»
در سالهای گذشته، مانند امسال، شهریور ماه نیز به این دوران افزوده شده است. مشکل اینجاست در معدود روزهایی که به دلیل بارندگی یا وزش باد هوای تهران به وضعیت سالم و پاک نزدیک می‌شود حدود ۷ ساعت کافی است تا تردد خودروها هوا از وضعیت استاندارد خارج کند.
حجم بسیار زیاد خودرو در تهران و فرسوده و غیراستاندارد بودن بسیاری از آنها باعث شده که تمام تدبیرهایی که به شکل منع تردد در روزهای زوج یا فرد یا در مناطق پر ازدحام اجرا می‌شود تاثیر چندانی در بهبود وضعیت هوا نداشته باشد. در تهران ۲ میلیون و ۶۰۰ هزار خودرو وجود دارد. با توجه به سرانه‌ی سوخت بنزین در ایران که ۱۴ لیتر است حضور نیمی از این خودروها نیز کافی است تا ترافیک و آلودگی هوا همچنان بزرگترین مشکل این شهر باقی بماند.
با این‌حال روند کند گسترش ناوگان حمل و نقل عمومی، و سیاستهای دولت در حمایت از خودروسازان و پرداخت یارانه‌های کلان برای واردات بنزین، چشم‌انداز وضعیت هوا را در سالهای آینده همچنان دودآلود و تاریک نگه می‌دارد. در ایران روزی بیش از ۷۰ میلیون لیتر بنزین مصرف می‌شود که حدود ۳۰ میلیون لیتر آن از طریق واردات تامین می‌شود.
دولت تنها در چهارماهه‌ی نخست سال جاری یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار از ذخیره‌ی ارزی کشور را صرف واردات بنزین کرده است. چندی پیش شهردارتهران با اشاره به مصرف سوخت سالانه گفته است «هزینه‌ای که طی یکسال صرف مصرف سوخت می‌شود بیش از اعتبار مورد نیاز برای اتمام همه خط‌های متروی تهران و حمل و نقل عمومی است.» [مهر، ۲۲ آبان]
در همین ارتباط محسن هاشمی مدیر عامل شرکت مترو، ۱۷ ابان‌ماه، عدم تخصیص اعتبار كافى براى اجراى پروژه‌هاى قطار شهرى از سوی دولت را به شدت مورد انتقاد قرار داده است.
جدیدترین گزارش برنامه محیط زیست سازمان ملل نشان می‌دهد که ایران از نظر آلودگی هوا در میان ۱۳۳ کشور رتبه‌ی ۱۱۷ام را به خود اختصاص داده است. بر اساس برآوردهای بانک جهانی خسارتهای ناشی از آلودگی هوای شهری در سال جاری میلادی به یک میلیارد و ۸۱۰ میلیون دلار بالغ می‌شود. آخرین گزارش بانک جهانی در این زمینه حکایت از آن دارد که میزان خسارت سالیانه‌ی ناشی از آلودگی هوا که اکنون یک و شش دهم تولید ناخالص داخلی را تشکیل می‌دهد در ده سال آینده دو برابر خواهد شد.
ذرات معلقی که وارد ریه‌ی هر شهروند تهران می‌شود بیش از دو برابر میزانی است که بدن قادر به خودپالایی آن است. فتح‌الله امى مجرى طرح جامع كاهش آلودگى هواى تهران ضمن اشاره به این که «ذرات معلق يكى از مضرترين آلاينده‌هاست» می‌افزاید «اين آلاينده در ايجاد بيماري‌هايى مانند آسم و برونشيت، سل و ساير بيماري‌هاى ريوى و انواع سكته و سرطان نقش مهمى دارد.»
فتح‌الله امی اعلام کرده که سرطان خون در میان کودکان طی ۱۰ سال گذشته ۷ برابر شده است و میزان مراجعه بیماران قلبی به درمانگاهها در حالت اضطرار ۳ برابر افزایش یافته است. آلودگی هوا سال گذشته لااقل باعث مرگ ۹۹۰۰ شهروند تهرانی شده است.
بهزاد کشمیری‌پور، گزارشگر صدای آلمان در تهران