تلاطمهای ارزی و گزینه‌های حفظ دارایی‌های ریالی
۱۳۹۸ دی ۲۰, جمعه
آخرین آمار بانک مرکزی نشان می‌دهد که میزان خروج سرمایه از کشور در بهار سال ۹۷ حدود ۵.۲ میلیارد دلار بیشتر از میزان ورود سرمایه به ایران بوده است. فرار سرمایه برای کل سال ۹۶ حدود ۱۹.۳ میلیارد دلار بود. بانک مرکزی از بهار پارسال انتشار آمار خروج و ورود سرمایه از کشور را متوقف کرده و نمی‌توان میزان فرار سرمایه از کشور را دقیقا گفت، اما یکی از گزینه‌های خروج سرمایه، خرید مسکن ایرانیها در ترکیه بوده که آمارهای رسمی ۱۱ ماهه سال جاری میلادی ترکیه نشان می‌دهد ایرانیها چهار هزار و ۶۶۰ واحد مسکن در ترکیه خریده‌اند که نسبت به دور مشابه پارسال ۴۵ درصد افزایش نشان می‌دهد.
ایرانیها کلا در سال گذشته ۵ میلیارد دلار در بازار مسکن ترکیه سرمایه‌گذاری کرده بودند.
در بازار داخلی، هر سه گزینه یاد شده برای سرمایه‌گذاری مشکلات خاص خود را دارند که عمده‌ترین آن غیرقابل پیش‌بینی بودن آینده و چشم‌انداز این بخشها هست.
بازار مسکن و ارز
آمارهای رسمی بانک مرکزی نشان می‌دهد تعداد معاملات مسکن در تهران طی آذرماه نسبت به ماه مشابه پارسال ۴۰ درصد افزایش نشان می‌دهد، اما در مهرماه نسبت به مهر پارسال ۴۰ درصد کاهش نشان می‌داد. متوسط تعداد معاملات مسکن در نه‌ماهه امسال نسبت به دور مشابه پارسال نزدیک ۵۰ درصد افت نشان می‌دهد و معلوم نیست در ماههای آینده چه اتفاقی خواهد افتاد.
به عبارتی ساده‌تر، تقاضا برای مسکن با اوج‌گیری‌ها و سقوط‌های ناگهانی، چشمگیر و پیاپی مواجه است و تنها می‌توان به امید بخت و با دیدی دراز مدت وارد سرمایه‌گذاری در این بخش شد.
از طرفی بنابر آمارهای رسمی هم اکنون ۲.۵ میلیون مسکن خالی در کشور وجود دارد که اتخاذ هرگونه سیاست جدید دولتی در رابطه با مسکن از جمله مالیات بستن بر منازل خالی می‌تواند موجی از عرضه مسکن در بازار را دامن بزند و کلا معاملات این بازار دستخوش تغییرات گسترده و اساسی شود.
در خصوص ارز خانگی نیز گفته می‌شود مردم حدود ۲۰ تا ۳۰ میلیارد دلار در خانه‌ها نگه می‌دارند که نه تنها این میزان از نقدینگی را از چرخه اقتصاد کشور بیرون آورده، بلکه امنیت نگهداری آن نیز مشکلات خاص خود را دارد.
ارزش ریال در مقابل دلار از دی‌ماه سال ۹۶ تاکنون به کمتر از یک سوم سقوط کرده و طی ماههای گذشته نیز تلاطمهای چشمگیری داشته؛ لذا طبیعی است که مردم برای حفظ ارزش دارایی‌های ریالی خود دنبال چاره باشند.
بازار طلا
شورای جهانی طلا در آخرین گزارش از وضعیت بازارهای جهان اشاره‌ای به آمارهای ایران نیز کرده است.
جزئیات آمارهای این نهاد بین‌المللی نشان می‌دهد، در حالی که متوسط تقاضای سکه و شمش طلا در بازارهای ایران طی سال ۱۳۹۶ حدود یک تن در هر فصل بوده، با اوج‌گیری قیمت دلار در مقابل ریال، به شدت افزایش یافته و در فصل پاییز پارسال که قیمت دلار به حدود ۱۹ هزار تومان رسیده بود، تقاضا برای شمش و سکه نیز به بالای ۲۱ تن صعود کرد، اما با فروکش کردن قیمت دلار در تابستان سال جاری، تقاضای طلا نیز به حدود ۱۰ تن در همین فصل کاهش یافت.
آخرین آمار شورای جهانی طلا پاییز امسال را پوشش می‌دهد که تقاضا برای شمش و سکه طلا دوباره مقداری افزایش یافته و به ۱۲.۶ تن رسیده است.
نکته مهم اینکه رو آوردن به بازار شمش و سکه طلا تنها برای حفظ دارایی‌های مردم بوده و هرگز جنبه تجملاتی ندارد، چرا که اگر به آمارهای همین نهاد در رابطه با بازار جواهرات ایران نگاه کنیم، تقاضا به شدت کاهش نشان می‌دهد.
بر پایه آمارهای شورای جهانی طلا، تقاضای جواهرات طلا در ایران طی پاییز پارسال که دلار در بازار آزاد در اوج قیمت بود، به ۴.۶ تن رسید که کمترین میزان طی تاریخ آمارگیری این نهاد بین‌المللی بوده، در حالی که این رقم در پاییز ۹۶ حدود ۱۱.۵ تن بود. پاییز امسال نیز به ۶.۱ تن رسیده است.
بسیاری از مردم که برای کوتاه مدت و با شتاب مجبور به تبدیل دارایی‌های ریالی خود به سکه یا طلا شده‌اند، در دوره‌هایی با زیان نیز مواجه شده‌اند، چون قیمت‌ها در برخی دوره‌ها مقداری سقوط می‌کند و دوباره با شتاب بیشتری اوج می‌گیرد.
قیمت سکه امامی از زیر ۱.۵ میلیون تومان در پاییز ۹۶ به نزدیک ۵.۵ میلیون تومان در مهرماه پارسال رسید و دوباره در آذرماه پارسال به ۳.۴ میلیون تومان سقوط کرد و نهایتا با افت و خیرهایی، این روزها به ۴.۷ میلیون تومان رسیده است.
بورس
البته راه‌حل چهارمی نیز برای حفظ سرمایه وجود دارد و آن سرمایه‌گذاری در بازار بورس است، اما بازار بورس ایران تابع هیچ اصول معمول که بر بازارهای جهانی بورس حاکم است، نمی‌باشد. برای نمونه، شاخص کل بورس تهران از ۱۶۱ هزار واحد در پاییز پارسال به بالای ۳۷۷ هزار واحد در پاییز سال جاری اوج گرفت و با توجه به رشد منفی ۹.۵ درصدی اقتصاد ایران، معلوم نیست چرا شاخص بورس بیش از دو برابر شده است؟
به هر حال، آنچه مشخص است، شرکتهای تاثیرگذار در بورس تهران عمدتا دولتی و شبه دولتی هستند و برای دولتی که بنابر ارزیابی مرکز پژوهش‌های مجلس یک سوم بودجه‌اش روی هوا بسته شده و کسری هنگفت به بار خواهد آورد، چه تضمینی وجود دارد که دست به ایجاد حباب در بازار بورس و فروش سهام شرکتها با قیمت بالاتر نزند؟
شکستن حباب بورس می‌تواند برای سرمایه‌گذاران بسیار دردناک باشد و زیان بسیاری متحمل شوند، کما اینکه در روزهای گذشته و با اوج‌گیری تنشها با آمریکا شاخص بورس بصورت ناگهانی سقوط کرد و به ۳۵۳ هزار واحد افتاد.