ترجمه در خدمت تفاهم و غنای فرهنگ
۱۳۸۷ آذر ۳, یکشنبهاتحادیهی اروپا از روز ۲۰ نوامبر دستاندرکار بررسی طرحی برای تقویت کیفی و کمی ترجمه میان زبانهای مختلف رایج در ۲۷ کشور عضو این اتحادیه است. همزمان با این بررسی، شماری از نویسندگان و چهرههای فرهنگی اروپا با انتشار بیانیهای بر دیدگاههای خود در بارهی لزوم توجه به همهی زبانهای اروپا و ارتباط ترجمهای فعال میان آنها از یک سو و با سایر زبانهای جهان از سوی دیگر، تاکید کردهاند. متن این بیانیه که در تعدادی از نشریات اروپایی به چاپ رسیده است از این قرار است:
اگر اروپا در ادامهی روند اتحاد و همگرایی، به مسئلهی تنوع زبانی خود بیاعتنا بماند، در حقیقت خود را انکار کرده است. در این رابطه دو گزینه وجود دارد: هم میتوان تحت عنوان تسریع و تسهیل در ارتباطات، به کاربرد یک زبان و لحن واحد روی آورد، که در عمل خطر فقر و برهوت در زمینهی تنوع فرهنگی را در پی دارد، و هم میتوان با ابراز خشنودی از وجود تنوع زبانی، آن را در جهت تفاهم بهتر و یک دیالوگ واقعی مورد حمایت قرار داد.
اتحادیهی اروپا دستکم در قلمرو درونی خود جریان آزاد سرمایه، کالا و رفتوآمدهای انسانی را تضمین کرده است. اینک اما وقت آن است که تلاش کند تا راه برای حرکت و پویایی دانش، آثار فرهنگی و ایدههای هنری هموار شود و از این طریق خود را به نقاط و برآمدهای تاریخی اروپا ملحق کند. حالا دیگر زمان آن است که اروپاییها بیاموزند با زبانهای یکدیگر با هم گفتوگو کنند. برکشیدن زبانهای اروپایی و ارجنهادن به آنها به سود آشتی و تفاهم میان شهروندان این قاره خواهد بود. ترجمه در این زمینه نقش سیاسی مهمی ایفا میکند.
زبان نه تنها، وسیلهای برای ارتباط است و نه صرفاَ کارکردی خدماتی برای بشر دارد. اهمیتش به این هم خلاصه نمیشود که میراث فرهنگی انسانها است و هویتی قابل حفظ و نگهداری را میسازد. هر زبان برای خود شبکهای است که در جهان خود را میگسترد و وارد مناسباتی از تعامل و درونکنش با سایر زبانها میشود. در همین راستا، انسان با ترجمه، هم ویژگیهای زبان خود و هم شاخصها و ممیزههای زبانهای دیگر را ژرفش و عمق میبخشد. به عبارتی، انسان باید دو زبان را بفهمد تا به وجود و معنای زبان
خود پی ببرد.
از آنجایی که ترجمه فراتررفتن از هویتها و نیز تجربه و درک تفاوتها را به نمایش میگذارد، لذا باید در کانون گسترهی عمومی اروپا قرار گیرد، همان گسترهای که ایجاد و شکلدادن به ابعاد مدنی و نهادیاش و نیز به مولفههای فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادیاش، وظیفهی مشترک همهی کشورهای اروپایی است.
از این رو ما به اجرای یک سیاست ترجمهای واقعی در مقیاس اروپا فرامیخوانیم، سیاستی که باید بر دو مبنا استوار باشد: ۱- همهی فعالان و بخشهای زندگی فرهنگی (آموزش، پژوهش، انتشارات، هنر، رسانهها) را بسیج کند، ۲- دینامیزم و پویایی درونی اتحادیه اروپا در گسترهی زبان و هم تعاملات و اقدامات خارجی آن در این زمینه، باید ساختارمند و برنامهریزی شده باشند، تا درک و پذیرش زبانهای غیراروپایی در اتحادیه را آسان کنند و از سوی دیگر، به گسترش زبانهای اروپایی در نقاط دیگر جهان یاری رسانند.
ترجمه به پروژهی اروپا تحرک و انرژی تازهای خواهد بخشید.
امضاکنندگان: آدونیس، واسیلیس آلکساکیس، طاهر بن جلون، اتینه بالیبار، باربارا کاسین، کلود دوراند، امبرتو اکو، پائلو فابری، فرانسوا ژولین، یولیا کریستوا، ادواردو لورنسو، امین مالوف، روبرت ماگیوری، مانوئل د الیوریا، آنتونیو تابوکی، یورگن ترابانت، ...