تاریخچه سانسور فیلم‌های جنجال‌برانگیز در اروپا

یکی از اولین نمونه‌های سانسور در فیلم اکستازی در سال ۱۹۳۳ بود. کارگردان فیلم، در یک نمای نزدیک در این فیلم "هدی لامار" را در حالت ارگاسم به تصویر کشید و همچنین صحنه هایی از او که کاملا برهنه بود نیز در فیلم وجود داشت که این موضوع برای جامعه سنتی آن زمان غیر معمول بود. این فیلم از نخستین فیلم‌هایی بود که به شدت خشم کلیسا را برانگیخت.

فیلم "اکستازی" تنها یک نمونه از فیلم‌های "ممنوعه" در این نمایشگاه است. در خانه فیلم آلمان در ویسبادن که تاکنون نمایشگاه‌های بسیاری برگزار کرده است، تا چهارم ماه می، ۴۰ فیلم که با سانسور روبه‌رو شده‌اند، نشان داده می‌شوند. مهم‌ترین دلایل سانسور فیلم در گذشته مسائل سیاسی و اخلاقی بود.

زمان فیلم‌های صامت هم سانسور وجود داشت. "رزمناو پوتمتکین" از پر آوازه ترین فیلم‌های سینما نیز از سانسور بی نصیب نماند. موضوع این فیلم در مورد شورش ملوانان "رزمناو پوتمتکین" علیه افسران تزار ما فوق خود در جریان انقلاب ۱۹۰۵ روسیه است. در آلمان به خاطر "به خطر افتادن امنیت عمومی" صحنه‌‌‌هایی که در آن، ملوانان شوروشی افسران خود را به دریا پرتاب می‌کردند حذف شد که یکی از سانسورهای سیاسی زمان خود بود.

در دوره نازی‌ها سانسور بسیار سختی بر فیلم‌ها اعمال می‌شد. به‌‌خاطر محدودیت‌ها بسیاری از فیلم‌ها با دلایل سیاسی به لیست "ممنوعه‌ها" منتقل می‌شدند. "روز طلسم‌شده" که در سال ۱۹۴۳ تولید شد، نمونه یکی از این سانسورها در آلمان نازی است. فیلم در مورد زن جوانی است که در کیوسکی در ایستگاه قطار کار می‌کند. این فیلم به خاطر نشان دادن نقش رهایی‌بخش زنان در لیست "ممنوعه" قرار گرفته بود.

فیلم "آزادی بزرگ شماره ۷" که یک درام موزیکال است و در سال ۱۹۴۴ در آلمان ساخته شده هم یکی از آن "ممنوعه‌ها" بود. فیلم در مورد یک ملوان سابق است که رویای آزادی و دریا را دارد و در عین‌حال انتقاذات بسیاری را از نیروی دریایی مطرح می‌کند. این فیلم به خاطر آنچه در آن زمان "فردگرایی" خوانده می‌شد، وارد لیست "ممنوعه‌ها" شد و تنها برای گروه اندکی در پراگ به نمایش درآمد.

فیلم "گناهکار" در سال ۱۹۵۱ در آلمان ساخته شد. این فیلم داستان "مارینا" زن تن‌فروشی است که عاشق مردی می‌شود که دچار یک بیماری لاعلاج است. "مارینا" که به خاطر عشقش به این مرد تحمل درد کشیدن او را ندارد، در ابتدا اقدام به کشتن او می‌کند. پس از آن خودش هم خودکشی می‌کند. این فیلم در آن سال‌ها به اتهام "کمک برای مرگ بیماران ناعلاج و تجلیل از خودکشی یک تن‌فروش" به لیست "ممنوعه‌ها" راه یافت.

با اکران فیلم "گناهکار" و اعتراض کلیسا و سیاستمداران به این فیلم، بسیاری از مردم هم اعتراضات خود را اعلام کردند. درگیری‌های خیابانی بسیاری رخ داد. در بسیاری از سینماها هم برای ایجاد هرج و مرج موش رها کردند.

علاوه بر این موسسات فیلم هم دست به سانسور می‌زدند. "کازابلانکا" یکی از فیلم‌های نام‌آور در تاریخ سینما از نمونه‌هایی است که با تیغ سانسور موسسات فیلم در آلمان مواجه شد. این فیلم که در سال ۱۹۴۲ ساخته شد، ماجرای عاشقانه‌ای را در گیرودار جنگ دوم جهانی به تصویر می‌کشد. اما موسسه‌ای که در آن زمان قصد اکران این فیلم را داشت، برای جلوگری از برانگیختن احساسات آلمانی‌ها تصاویر نازی‌‌‌ها را در فیلم حذف کرد.

۳۳ سال‌ پس از تولید فیلم "کازابلانکا"، در سال ۱۹۷۵ برای نخستین بار نسخه اصلی این فیلم از یکی از کانال‌های تلویزیون آلمان پخش شد. در تمام نسخه‌های پیشین این فیلم که در آلمان وجود داشت، صحنه‌های جنگ جهانی دوم حذف شده بود.

فیلم "برخلاف من و تو" در سال ۱۹۵۷ سر و صدای بسیاری به‌پا کرد. نام اصلی این فیلم "جنس سوم" بود اما برای اکران شانس زیادی نداشت. کارگردان این فیلم که از نازی‌ها بود، با حذف صحنه‌هایی از فیلم توانست اجازه اکرانش را بگیرد. این فیلم به دلیل آنچه که به تبلیغ برای همجنس‌گرایی خوانده شد، به لیست فیلم های سانسور شده در سینمای اروپا اضافه شده و پس از آن هم تنها افراد بالای ۱۸ سال اجازه تماشای آن را داشتند.

جالب است اما جای تعجب نیست که بسیاری از فیلم‌ها در دهه ۶۰ میلادی در گاوصندوق موسسات فیلم باقی می‌ماندند و هیچگاه اجازه اکران نداشتند. "کارلا" از دیگر فیلم‌هایی بود که با این سرنوشت رو برو شد. فیلم "کارلا" در مورد معلمی بود که شاگردانش را وادار به تفکر می‌کرد و از آن‌ها می‌خواست که تنها شعارهای حزب حاکم را تکرار نکنند.

پس از بهار پراگ در سال ۱۹۶۸ بسیاری از فیلم‌ها در همان مرحله تولید در چکسلواکی توقیف شدند. برای مثال فیلم" من عاشقم، تو عاشقی" به لیست "ممنوعه‌ها" فرستاده شد. این فیلم داستان زندگی افرادی است که در محیط‌های خاکستری زندگی می‌‌کنند و از ناامیدی به الکل روی می آورند. داستان فیلم با تبلیغات دولت سوسیالیستی آن زمان مغایرت داشت.

فیلم "پرتقال کوکی" که در سال ۱۹۷۱ هم ساخته شد از آنجا که از تصاویر خشن و ناراحت کننده بسیاری استفاده کرده بود، در بریتانیا و آمریکا به لیست "ممنوعه‌ها" رفت. آمریکا در اکران اصلی خود به این فیلم درجه ایکس داد. از سوی دیگر دفتر ملی کاتولیک‌ها هم مسیحیان معتقد به کلیسای کاتولیک را از دیدن فیلم منع کردند. مسئولان بریتانیایی هم شدت خشونت و تصاویر این فیلم را بیش از حد دانستند و مانع از اکران آن شدند.

نمایشگاه "ممنوع، سانسور فیلم در اروپا" از سوی بنیاد "فردریش ویلهلم مورنائو" و مرکز تحقیقات فیلم شهر هامبورگ برپا شده و تا چهارم ماه مه در ویسبادن آلمان ادامه دارد. فریدریش ویلهلم مورنائو یکی از تاثیرگذارترین کارگردان‌های سینمای صامت آلمان بود.