برلیناله ۲۰۰۹:<br>رقابت تنگاتنگ برجستهترین نمایندگان سینمای جهان
۱۳۸۷ دی ۳۰, دوشنبهبرلیناله یک بار دیگر در راه است: پنجاه و نهمین دورهی این جشنوارهی بینالمللی فیلم از روز پنجم فوریه آغاز میشود و تا پانزدهم آن ادامه دارد. اگر سال پیش مارتین اسکورسیزی با فیلم جنجالیاش Shine a light که دربارهی تور سال ۲۰۰۶ گروه رولینگ استونز تهیه شده بود، تماشاگران برنامهی افتتاحیهی برلیناله را به وجد آورد، امسال فیلم هیجانانگیز و پرتحرک کارگردان مشهور آلمانی، تام تیکور(Tom Tykwer) به نام "بینالملل" نفس میهمانان را درسینه حبس میکند.
این فیلم هولیوودی، فعالیتهای پلیس بینالمللی را در مبارزه علیه یکی از بانفوذترین بانکهای جهانی بهتصویر میکشد. این که جشن آغازین برلیناله با فیلم "بینالملل" شروع شود، پیش از ساختن آن مشخص بود: "صندوق حمایت از فیلم آلمان"، از جمله به این شرط حدود ۸/ ۵ میلیون یورو برای تهیهی آن در اختیار تیم تام تیکور گذاشت. از آن گذشته میبایست دو سوم فیلم در برلین و در استودیوهای بابلزبرگ ساخته شود، که چنین هم شد.
فیلمی از ایران در بخش مسابقه
تا بهحال ۲۵ عنوان از ۲۶ فیلمی که در بخش مسابقه شرکت میکنند، اعلام شدهاند. از ایران فیلم سینمایی "درباره الی"، به کارگردانی اصغر فرهادی به قسمت مسابقهی بینالمللی راه یافته است.
"درباره الی"، چهارمین فیلم بلند اصغر فرهادی است که در آن ترانه علیدوستی، گلشیفته فراهانی، شهاب حسینی، مریلا زارعی و مانی حقیقی ایفای نقش میکنند. دربارهی داستان فیلم روایتهای زیادی وجود دارد. سیاست "اعمال سکوت" شرکت تولیدکنندهی فیلم نیز که به منظور جلب توجهبیشتر دنبال میشود، تا بهحال به روشن شدن قصهی فیلم کمکی نکرده است. تنها اصغر فرهادی این چند جمله را دربارهی اثرش توضیح داده است: سه روز تعطیل در پیشاست و چند خانواده برای تفریح راهی شمال میشوند، ولی محل مناسبی برای اسکان پیدا نمیکنند. همین امر سبب بروز یک سری رویدادها و درگیریهای گوناگون میان "مسافران عزیز شمال" میشود...
اصغر فرهادی در صحنهی بینالمللی فیلم، نام ناآشنایی نیست. کارهای دیگر او چون "رقص در غبار"، "شهر زیبا" و "چهارشنبهسوری" در سالهای پیش چند جایزهی بینالمللی را به خود اختصاص دادهاند، از جمله جایزهی ویژه هیئت داوران مسکو ، جایزهی "بهترین فیلم" جشنوارهی شیکاگو و ...
حضور ایران در بخش "نسل" جشنواره
نام دو فیلم دیگر که با همکاری ایران ساخته شدهاند، نیز در فهرست فیلمهای بخش "نسل" این دوره از برلیناله به چشم میخورند: "نیلوفر" از سابین ژامیل و "برف" به کارگردانی آیدا بگیج. در فیلم "نیلوفر" که محصول مشترک ایران، لبنان و فرانسه است، هنرپیشههای مشهوری چون رویا نونهالی و فاطمه معتمد آریا بازی میکنند. این فیلم داستان دختر بچهی عراقیای را به تصویر میکشد که آرزو دارد، در لباس پزشکی به مردم خدمت کند. رابطهی این دختر رویازده با افراد خانوادهو بهویژه عموی چوپانش، محور رویدادهای اصلی این فیلم را میسازد. فیلم "برف" محصول مشترک ایران، فرانسه، آلمان و بوسنی هرزگوین است.
درخشش کارگردانان اروپایی در برلیناله
فیلمهای دیگری که در بخش مسابقهی امسال شرکت میکنند، نام برجستهترین نمایندگان سینمای اروپا و جهان را یدک میکشند: امسال فیلمسازان صاحبنامی با جدیدترین آثار خود در رقابت جشنواره برلین حضور دارند؛ استیفن فریرز با فیلم "چری ـ Cheri " که بر اساس رمانی از نویسندهی سرشناس فرانسوی "کولت" به همین نام ساخته شده است و داستان عشق زمینی یک پسر جوان و زنی جاافتاده را بازگو میکند؛ برتران تاورنیه با "در مه برقی" که فیلمی پلیسی ـ جنایی است؛ کارگردان لهستاتی، آندری وایدا با جدیدترین فیلم خودSweet Rush ؛ کارگردان فرانسوی فیلم مشهور "۸ زن"، فرانسوا ازون با فیلم افسانهای ـ تخیلی خود "ریکی"، کارگردان بنام یونانی، تئو آنجلوپلوس با فیلم "غبار زمان"، و یکی از مشهورترین کارگردانان زن دانمارک، آنت اولسن، با فیلم "سرباز کوچک".
کوستا گاوراس و درام زندگی مهاجران
کوستا گاوراس که سال پیش ریاست هیئت داوران برلیناله را بهعهده داشت، امسال تازهترین فیلم خود را به نام "بهشت، غرب است" خارج از بخش مسابقه به نمایش میگذارد. این کار در یونان فیلمبرداری شده و دربارهی دشواریهای زندگی مهاجران است. یولیانه کوهلر و اولریش توکور، از هنرپیشگان توانای سینمای آلمان، نقشهای اصلی این فیلم را بازی میکنند.
حضور چشمگیر سینمای آلمان
اصولاً سینمای آلمان، در برلینالهی امسال حضور چشمگیری دارد. حداقل آثار ۱۵ کارگردان آلمانی در بخشهای گوناگون جشنواره به نمایش گذاشته میشوند: از جمله فیلم "افتخار" از هانس کریستیان اشمید (Hans- Christian Schmid) که درامی سیاسی دربارهی محاکمات چند متهم به جنایتجنگی است. و فیلم "دیگران" از مارن آده (Maren Ade) که به رابطهی یک زوج بهظاهر خوشبخت در مسافرتی تفریحی میپردازد. هر دوی این کارها در بخش مسابقهی برلیناله شرکت میکنند.
بخشی از فیلمکارگردان سرشناس آلمانی دنی لوی ( Dani-Levy) با عنوان "یوشا"، همچنین در اثری به نام "آلمان سال ۲۰۰۹" به نمایش در میآید. این فیلم که کولاژی از برشهایی از آثار ۱۳ کارگردان مطرح آلمانی است، نگاه و برداشت اینان را در بارهی آلمان بازمیتاباند. دیدگاههای توم تیکور، فاتح آکین (Fatih Akin)، ولفگانگ بکر (Wolfgang Becker)، سیلکه اندرز (Sylke Enders)، دومینیک گراف (Dominik Graf)، ایزابل اشتیفر (Isabelle Stever) و چند تن دیگر به این فیلم جلوهی خاصی میبخشند.
اولین بار در سال ۱۹۷۸ بود که سه کارگردان برجستهی سینمای آلمان دست به چنین ابتکاری زدند: فولکر شلندورف، راینر ورنر فاسبیندر و الکساندر کلوگه با کولاژ برشهای فیلمهای مختلف، کوشیدند ناتوانی جامعهی آلمان را در برابر ترورهای گروه "ارتش سرخ ـ راف" به نمایش درآورند. این فیلم با عنوان "پائیز آلمان" اکنون یکی از فیلمهای کلاسیک سینمای آلمان است.
تیلدا اسوینتن، رئیس هیئت داوران جشنواره
ریاست هیئت داوران این دورهی برلیناله را هنرپیشهی مشهور اسکاتلندی، تیلدا اسوینتن (Tilda Swinton) به عهده دارد. او تا بهحال جوایز بینالمللی بسیاری را به خود اختصاص داده است. تازهترین آنها جایزهی اسکار برای نقش جنبی در فیلم "مایکل کلینتون" به کارگردانیتونی جیلوری آمریکایی در سال ۲۰۰۸ بود. در این سال تیلدا اسوینتن با فیلم "جولیا" در برلیناله هم حضور داشت. اسوینتن در این فیلم، نقش یک زن الکلی را بازی میکند که در جریان گروگانگیریای ناخواسته مجبور میشود با چندین گروه مافیایی قاچاق انسان مبارزه کند.
تیلدا اسوینتن در سال ۱۹۹۲ با بازی در فیلم "اورلاندو" که بر اساس رمانی به همین نام نوشتهی ویرجینیا ولف ساخته شده بود، شهرت جهانی یافت. او یکی از اولین ستارههایی است که بر فرش قرمز جشن بزرگ افتتاحیهی برلیناله گام میگذارد. این که حدود ۳۰۰۰ روزنامهنگار و خبرنگاری که در این جشنواره شرکت میکنند، فرصت عکس و فیلمگرفتن از کدام ستارهی جهانی دیگر را مییابند، هنوز فاش نشده است.