بخش فارسی دویچه وله، تقویت و نه تعطیل!
۱۳۹۰ اردیبهشت ۲۲, پنجشنبهآقای دکتر فاروقی، در تارنمای یکی از خبرگزاریهای نیمه رسمی ایران خبری منتشر شده در این مورد که «شبکهی دویچهوله پخش برنامههای رادیویی به زبانهای فارسی، روسی و اندونزیایی را تا پایان سال جاری متوقف خواهد کرد» و « فعالیتهای رادیویی دویچهوله دستخوش توقف یا تعدیل شدید خواهند شد و کارمندان آن باید به ایستگاه تلویزیون دویچه وله در برلین نقل مکان کنند.» آیا شما این خبر را تأیید میکنید؟
خبری که از سوی این خبرگزاری منتشر شده و نسبتا بازتاب وسیعی همداشته است، خبر دقیقی نیست. برخلاف آنچه که مطرح شده است، دویچه وله بر آن است تا حضور خود را در کشورهایی نظیر ایران و چین تقویت کند. باید بگویم که دنیای رسانهها دستخوش تغییر و تحولات بسیاری جدی است و چیزی که برای دویچهوله اهمیت دارد، در حال حاضر دقیقاً این است که بخش فارسی را تقویت کند و نه این که محدودش سازد. تصمیم مسئولان دویچه وله فاصله گرفتن از موج کوتاه است و نه بستن بخش فارسی. دویچه وله تصمیم دارد که استفاده از فایلهای تصویری و چند رسانهای را جایگزین رادیوی موج کوتاه کند. بر اساس تصمیم دویچه وله و سیاست اعلام شده این شبکه برای سالهای ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۳، بخش فارسی در شمار بخشهایی است که مورد حمایت بیشتر قرار خواهد گرفت.
تعدادی از کاربران سایت دویچهوله و همچنین شنوندگان رادیو صدای آلمان، پس از شنیدن این خبر واکنش نشان دادهاند و میخواهند بدانند که آیا مدت زمان پخش برنامههای رادیویی صدای آلمان تغییر خواهد کرد؟ آیا این برنامهها به شکل دیگری پخش خواهند شد؟
برنامههای رادیویی بخش فارسی، تا آنجایی که به موج کوتاه برمیگردد، به احتمال خیلی زیاد تا پایان امسال یعنی با شروع وقت زمستانی متوقف میشود. اما توقف پخش رادیو از طریق موج کوتاه به معنی رویآوردن به فعالیت هر چه گستردهتر و چند رسانهایتر این بخش است. همان طور که خودتان میدانید، ما اکنون در دنیایی زندگی میکنیم که بخش زیادی از کارها از طریق شبکههای ماهوارهای یا از طریق اینترنت دنبال میشود و ما از این امکانات استفاده خواهیم کرد که کماکان هم فایلهای صوتی خودمان را در اختیار شنوندگان و کاربران سایت قرار دهیم و هم بیشتر از فایلهای تصویری استفاده کنیم. یعنی یک نوع نگاه دیگری است به خبررسانی آزاد و نه متوقف کردن کار دویچه وله به زبان فارسی.
ما در آستانهی برگزاری پنجاهمین سالگرد تأسیس بخش فارسی دویچه وله هستیم. یعنی در سال دیگر، سال ۲۰۱۲، جشن پنجاه سالگی بخش فارسی برگزار خواهد شد. طبیعیست که در این پنجاه سال کار این رسانه زیروبمهای زیادی داشته است و حال مجبور است خود را با تکنیک جدید همآهنگ کند. آیا منظور شما از این که برنامهها از طریق ماهواره پخش خواهند شد و یا از طریق اینترنت در اختیار علاقمندان قرار میگیرد، بهوجود آوردن این هماهنگی است؟
دقیقاً همان طور که خودتان گفتید، دنیای رسانهها بهخصوص در سالهای گذشته دستخوش تغییر و تحول بسیار شدیدی شده است و ما باید خودمان را با این تکنیک همآهنگ کنیم و همراه باشیم، و حتی میتوانم بگویم تا آنجایی که ممکن است پیشگام باشیم. مثلاً الان تلفنهای همراه همان کاری را انجام میدهند که رادیوهای موج کوتاه در گذشته انجام میدادند. البته طبیعیست که ما از این شیوهها استفاده میکنیم، برای این که کار خبررسانی را به شکل بهتری دنبال کنیم. ولی دنیای رسانهای امروز یعنی دنیای اینترنتی، یعنی دنیای ماهوارهای و نه دنیای موج کوتاه.
در روز جهانی آزادی مطبوعات (سوم ماه مه /۱۳ اردیبهشت) آقای اریک بترمن، مدیرعامل دویچهوله، در سخنرانی خود به موضوع اینترنت اشاره کرد و امکانات سانسور در اینترنت. با توجه به محدودیتهایی که کار اینترنت به همراه میآورد، استفاده از این تکنیک جدید به جای امکانات رسانهای پیشین، تا چه حد میتواند راهگشا باشد و تا چه حد میتواند برا ی ما محدودیت ایجاد کند؟
در حال حاضر میتوان گفت که یک جنگ اطلاعاتی تمام عیار بین کشورهایی که در آنها سانسور حاکم است و جهان آزاد وجود دارد. این جنگ اطلاعاتی به این شکل است که این حکومتها، ازجمله حکومتهایی مثل چین و جمهوری اسلامی، تلاش میکنند که مانع از دادوستد آزاد اطلاعات شوند. از آن طرف هم جهان آزاد مرتب شیوههای جدیدی را پیدا میکند، برای این که بتواند خبررسانی آزاد را ممکن سازد. چون ما مطمئن هستیم که یکی از مهمترین حقوقی که یک شهروند در پهنای گیتی دارد، حق دسترسی آزاد به اطلاعات است و جهان آزاد خودش را از جمله با تامین و تضمین این حق میتواند تعریف کند.
سانسور اینترنتی اما مطابق میل و برنامه حکومتهای خودکامه پیش نرفته و موفق نبوده است. جمهوری اسلامی و حتی حکومت چین در امر اعمال این سانسور آن طور که آرزویش را داشتند، موفق نبودند. یعنی از زمانی که سایت بخش فارسی دویچه وله بلوک شده است تا امروز، ما میتوانیم بگوییم که تعداد کاربرانمان به ۱۰ برابر افزایش پیدا کرده است. پس این نشان میدهد که جمهوری اسلامی نتوانسته است مانع از اطلاعرسانی آزاد شود. مردم با بهره گرفتن از نرمافزارهای فیلترشکن اطلاعات و اخبار مورد نظرشان را کسب کردهاند.
دکتر فاروقی، پرسش پایانی من، شما به امکانات رسانهای دیگر و از جمله به رسانههای تصویری اشاره کردید. آیا فکر میکنید که این امکان هم وجود داشته باشد که تلویزیون بخش فارسی دویچه وله راهاندازی شود؟
بههرحال این احتمال بههر روی منتفی نیست و جزو یکی از مسائلیست که من فکر میکنم کشورهای دموکراتیک باید همواره به آن فکر کنند. با آغاز به کار «یورو نیوز فارسی»، برنامههای تلویزیونی «بی.بی.سی» و «صدای آمریکا» ، شبکههای دیگرهم باید به طور جدی به این امکان فکر کنند و به گمان من دیر یا زود این شبکهها نیز فعالیتهای آنلاینی خود را با فعالیتهای تصویری و تلویزیونی تکمیل خواهند کرد.
شیرین جزایری
تحریریه: فرید وحیدی