الکس فرگوسن، سرمربی همه فن حریف • گپی با مجید جلالی

برای شنیدن گفت‌وگو با مجید جلالی اینجا را کلیک کنید.

دویچه وله: بیست و پنجمین سالگرد سرمربی‌گری و مدیریت آلکس فرگوسن در تیم پرآوازه‌ی منجستر یونایتد انگلیس فرارسیده است. از دید شما چنین سابقه‌ی بی‌نظیری در عرصه‌ی مربی‌گری نمایانگر چه چیزی می‌تواند باشد؟

مجید جلالی: یک چنین سابقه‌ای نه تنها در فوتبال امروز خیلی عجیب و جالب و رویایی‌است، بلکه در تاریخ فوتبال هم می‌تواند به‌عنوان یک واقعه‌ی ثبت‌شده برای همیشه بماند. یک مربی که در یکی از پنج تیم برتر دنیا می‌تواند ۲۵ سال بماند، البته با عزت، و همچنین صاحب عناوین زیادی شود و در کنار این که به تیم خودش خدمت می‌کند به فوتبال هم خدمت می‌کند. در واقع رفتار وی یک الگوی رفتاری می‌شود برای خیل عظیمی از مربیان جوان که در سراسر دنیا کار می‌کنند. او الگوهای تمرینی ارائه می‌هد، توانایی دارد که بازیکن بسازد و هم در ساخت تیم تبحرش خود را نشان می‌دهد و هم در ساخت نتیجه. به ندرت می‌توان همه این تخصص‌ها را یکجا در یک نفر پیدا کرد. در عالم مربی‌گری خیلی‌ها هستند که می‌توانند بازیکن‌ساز باشند، ولی نمی‌توانند نتیجه‌ساز باشند. یا برعکس. کسانی هستند که می‌توانند نتیجه‌سازی کنند، ولی هیچ وقت نمی‌توانند تیم‌سازی یا بازیکن‌سازی کنند. جمع شدن تمام این خصوصیات در وجود یک نفر، باید بگوییم که اتفاقی‌است که همیشه نمی‌‌افتد و ما باید در این مورد بیشتر گفت‌وگو کنیم، چون به نظر من این یک اتفاق تاریخی است.

ببینید: الکس فرگوسن و ۲۵ سال سلطنت بر تخت منچستر یونایتد

در دنیای فوتبال حرفه‌ای همیشه کوتاه مدت مراحل و مقطع‌های بحرانی وجود دارد و الکس فرگوسن نیز از این قاعده هیچ وقت مستثنی نبود. چه طور شد که او با وجود این توانست بر تمامی بحران‌های مقطعی غلبه کند؟

به نظر من سه عامل نقش داشته‌اند: یکی شخصیت و منش رفتاری و آن خصوصیات فردیش و آن دانشی که داشته است. یعنی مجموعه این‌ها به او کمک کرده که از درون آن مقاطعی که بحران بوده، بتواند با آرامش و سربلندی بیرون آید. دوم اعتمادی که مجموعه‌ی باشگاه به او داشته است. به‌هرحال آن‌ها یک چنین تخصص و تبحری در او می‌دیدند که از درون هر بحرانی بتواند در زمان خودش بیرون آید و چگونگی بیرون آمدنش را نیز پیدا کند. سوم مجموعه‌ی هواداران آن تیم. کسانی که به نحوی نسبت به آن تیم احساس تعلق داشتند، آن‌ها هم این حس اعتماد را نسبت به او داشته‌اند و در این مقطع همیشه از او حمایت می‌کردند. به نظر من این سه عامل باعث شده است که او در طول این ۲۵ سال بتواند دوام بیاورد. یادمان نیز هست که وقتی او کارش را شروع کرد، تا سه سال اول موفقیت چندانی به دست نیآورد، جامی به دست نیآورد. ولی به طور حتم در همان سال‌های اول آن نوع رفتار، سبک کاریش و چگونگی پیشرفت دادن تیمش را آن قدر خوب طراحی کرده بود که هر کسی می‌دید، می‌دانست که این تیم منچستر یونایتد می‌تواند آینده‌ی خوبی داشته باشد.

آیا در اجلاس و کورس‌های مربی‌گری که شما مرتب در آن حضور دارید، سبک و شیوه‌ی عملکرد آلکس فرگوسن مورد الگوبرداری قرار می‌گیرد؟

تقریباً در تمامی اجلاس‌ها، نشست‌ها و کنفرانس‌هایی که من بودم، من به نوعی اثر آقای فرگوسن را آنجا دیده‌ام. حتی مدرس‌هایی که می‌آمدند، وقتی موضوعی را تدریس می‌کردند و زمانی که برای آن موضوع خودشان الگوهای مشخصی می‌خواستند ارائه کنند، از مربیانی در درجه‌ی اول مثل آقای فرگوسن و بعد مثل آقای آرسن ونگر، سرمربی آرسنال استفاده کرده‌اند. ولی وجود آقای فرگوسن همیشه خیلی نمایان بوده.

آیا شما شخصاً نیز با ایشان ملاقاتی تا به‌حال داشته‌اید؟

من تنها یکبار، زمانی که برای دوره‌های حرفه‌ای در انگلستان بودم و به منچستر رفتم، ایشان را از نزدیک دیدم. به‌هرحال دوست داشتم که با ایشان همکلام شوم، ولی این فرصت نصیبم نشد. چون به‌هرحال آنجا فضای شلوغی بود و من نتوانستم با ایشان بروم صحبت کنم. ولی از دور دیدمشان و آن شخصیتی که از آن صحبت می‌کردیم و می‌کنیم، من در رفتارهای ایشان و در برخوردهایی که با مردم داشتند، می‌دیدم.

الکس فرگوسن در دوران بیماری شادروان ناصر حجازی نیز همواره جویای حال او بود و پس از فوت آقای حجازی به خانواده‌ی حجازی نیز پیام تسلیت فرستاد. این کار او چه بازتابی را در جامعه‌ی فوتبال ایران داشت؟

در هر صورت این هم نمونه‌ای از آن شخصیت و نوع رفتارهای ایشان است. برای همین است که می‌گویم رفتارهای‌ایشان می‌تواند الگوی خوبی برای خیلی از مربی‌های جوان باشد. این رفتارها را شما نمی‌توانید مثلاً ظرف یک یا دو سال به دست آورید، باید سال‌ها کار کنید. به قول دکتر شریعتی که می‌گوید آدم‌ها با آن چیزی که می‌گویند شناخته نمی‌شوند، با آن چیزی که عمل می‌کنند شناخته می‌شوند. شخصیتی مثل آقای فرگوسن با عملی که در طول این سال‌ها کرده است، حالا به‌عنوان یک مربی بزرگ و یک مربی الگو برای فوتبال دنیا پذیرفته شده است.

در طول و عرض این ۲۵ سال مدت سرمربی‌گری و مدیریت آلگس فرگوسن در منچستر یونایتد سبک و شیوه‌های فوق‌العاده زیادی در دنیای فوتبال آمده‌اند، پیشرفت داشته‌اند، دوباره از بین رفته‌اند و دوباره شیوه‌های جدیدی به‌وجود آمده‌اند. به نظر شما یک مربی که ۲۵ سال در تیمی حضور دارد و با نسل‌های فراوانی از فوتبالیست‌ها سروکار داشته است، چگونه می‌تواند در ابتکار همراهی کردن و فاصله گرفتن از تاکتیک‌های مختلف دنیای فوتبال همقدم باشد و در آن مقطعی که قرار گرفته هیچ وقت ثابت نماند؟

وقتی ما می‌خواهیم در مورد یک مربی خوب صحبت کنیم، فاکتوری داریم تحت عنوان «تحمل ابهام». ما این را به‌عنوان یکی از فاکتورهای مهم برای یک مربی خوب نام می‌بریم، مربی‌ای که خواهان پیشرفت است. یعنی این که شما وقتی دارید کار می‌کنید، همیشه با تئوری‌ها و ایده‌هایی مواجه هستید که آن‌ها برایتان مبهم‌اند و امکان دارد آن ایده‌ها از نظر شما ناچیز و کوچک و حتی از نظرتان مسخره بیآید. چون شما از آن اطلاعی ندارید، چون برایتان مبهم است. اینجا می‌گویند شما حق ندارید این ایده‌ها را رد کنید، بلکه بهتر است در موردش فکر کنید و اگر به نتیجه رسیدید که خوب نیست، می‌توانید آن موقع نپذیرید. از درون این ایده‌ها هم شما می‌توانید به ایده‌های جدید برسید. چون مسلماً هر ایده‌نو و جدیدی زمانی که ارائه شده، به‌عنوان یک عامل ابهام برای همه بوده، چون جدید بوده، چون برای اولین‌بار داشته ارائه می‌شده است. بنابراین شما مطمئن باشید که این خصلت در وجود ایشان به بهترین شکل بوده. یعنی همان زمانی که با سیستم، با ایده‌ها و با طرح‌های خودش بازی می‌کرده، به ایده‌ها و طرح‌هایی هم که برایش مبهم و ناشناخته بوده فکر می‌کرده است. و آن‌هایی را که فکر می‌کرده خوب است، بهتر است، جدیدتر است، آن‌ها را تحمل می‌کرده و می‌پذیرفته و این باعث شده است که ایشان در طول این ۲۵ سال همیشه بهترین شیوه‌ها، بهترین الگوهای تمرینی، بهترین روش‌های بازی، بهترین سیستم‌های بازی را پذیرفته و به‌کار گرفته است.

آلکس فرگوسن در روز ۳۱ دسامبر ۲۰۱۱ تولد هفتادسالگی‌اش را جشن خواهد گرفت. به نظر شما او تا چه سن و سالی می‌تواند هنوز در عرصه‌ی مربی‌گری فعال باشد؟

ببینید، آقای فرگوسن با آن عشق و شور و اشتیاقی که در درونش وجود دارد ... یعنی همین الان هم وقتی شما ایشان را می‌بینید، کاملاً به‌وضوح آن را در چهره‌اش می‌بینید. تا زمانی که این حس و حال هست، ایشان می‌تواند به کارش ادامه دهد. آن اشتیاق و آن عشقی که به فوتبال، به کارکردن دارد، آن روح فعالی که باید وجود داشته باشد، الان در ایشان هست. به نظر من ایشان هنوزهم می‌تواند. به سن نیست، به شناسنامه نیست. به این است که آن قلب و روح و ذهن یک فرد مالآمال از عشق به کار باشد.

مصاحبه‌گر: فرید اشرفیان
تحریریه: شهرام احدی