افزایش بهای طلا در ایران • مصاحبه
۱۳۸۹ دی ۱۲, یکشنبهبحران اقتصادی در بسیاری کشورها باعث ترس سرمایهگذاران و خریداران سهام شده است. بسیاری از آنان در پی دستیابی به امنیت طلا میخرند. قیمت طلا بالا و بالاتر میرود. به نوشته روزنامه اقتصادی آلمانی "هندلزبلات" (شماره اول ژانویه ۲۰۱۰)، کارشناسان پیشبینی میکنند، قیمت طلا تا پایان سال نوی میلادی به رکوردی جدید برسد.
در ایران نیز با آغاز سال ۲۰۱۱ بهای طلا باز افزایش یافت. از جمله سکه بهار آزادی در روز شنبه (۱۱ دی / اول ژانویه) در بازار تهران با افزایش بهای ۷ هزار تومانی به طور متوسط، ۳۹۸ هزار تومان فروخته شد. چه عواملی در این افزایش بها مؤثر هستند؟ دویچه وله پرسشهایی در این زمینه را با دکتر احمد علوی، اقتصاددان، مطرح کرده است.
دویچه وله: آقای دکتر علوی، بالا رفتن قیمت طلا تا چه حد متأثر از اوضاع بینالمللی است و تا چه حد به وضعیت اقتصاد ایران برمیگردد؟
احمد علوی: قبل از اینکه به این پرسش شما پاسخ بدهم، باید بگویم که بازار بینالمللی طلا یک بازار بهاصطلاح مالی و سوداگرانه است. به این معنا که کالاهایی که در آنجا خرید و فروش میشود، برای مصرف خرید و فروش نمیشود، بلکه بازاری است که برای مدیریت ریسک از آن استفاده میشود. بنابراین باید انتظار داشت که در این بازار، اطلاعات موجود در بازار و انتظاراتی که بازیگران بازار از آینده دارند، در قیمتها مؤثر باشد.
گفته میشود بهخاطر اینکه اقتصاد دنیا دارد از رکود بیرون میآید و انتظار میرود که تورم در ماههای آینده در جهان و بهخصوص در چین افزایش پیدا کند و همچنین دلار ضعیف شود، تقاضا برای طلا به عنوان فلزی که میتواند در مقابل امواج تورمی مقاومت کند و قدرت خرید دارندگان آن را حفظ کند، بالا رفته است. این افزایش تقاضای بینالمللی بهنظر میآید که حداقل تا سه چهار ماه آینده، تا تثبیت اوضاع، ادامه پیدا کند.
اما در ایران، بهجز این عامل بینالمللی، یعنی با افزایش قیمت طلا در سطح بینالملل، یک عامل داخلی هم میتواند مؤثر باشد و آنهم این است که بازار مسکن در ایران راکد است، همچنین تعداد معاملات در بازار بورس کاهش پیدا کرده و در هفتههای اخیر، بهخاطر توزیع مستقیم یارانهها، همزمان مقداری نقدینگی هم در بازار بهوجود آمده است. بنابراین عجیب نیست اگر این نقدینگی به طرف بازار طلا سرازیر شود و آنجا معاملات زیادتر شود، تقاضا زیاد شود و این، قیمت طلا و بهخصوص سکهی بهار آزادی را بالا ببرد.
فکر میکنید این افزایش نقدینگی تا چه حد در بالا رفتن قیمت طلا نقش داشته باشد؟
میزان آن را دشوار است که بشود تعیین کرد. چون ما نمیدانیم دقیقاً حدوداً چقدر نقدینگی وارد بازار شده بهوسیلهی یارانهها و بهعلاوه ما نمیدانیم چقدر از این نقدینگی که از طریق یارانهها وارد بازار شده متوجه بازار طلا شده است.
منتها بعید بهنظر نمیآید که خانواده، به خاطر اینکه از آینده و افزایش قیمتها نگرانی دارد، نقدینگیاش را تبدیل به طلا و یا حتی دلار کند؛ برای اینکه در مقابل خطرات احتمالیای که قدرت خریدش را بهمخاطره میاندازد، خود را حفظ کند.
برای همین است که برخلاف وضعیت بینالمللی در ایران میبینیم که در کنار بالا رفتن بهای طلا، قیمت دلار هم افزایش پیدا کرده است؟
بله، اطلاعات و آمار اقتصادیای که وجود دارد و امروز منتشر شده، نشان میدهد که علیرغم اینکه بازارهای مالی ارزی در بازارهای اروپا الان بسته است، ولی دلار در مقابل یورو، و سایر ارزها حتی، ضعیف شده است. بنابراین علت اینکه در ایران، علیرغم این گرایش بینالمللی، دلار گران شده، میتواند این باشد که خانوارهایی که این یارانهها را گرفتهاند یا بهطور کلی مردم، در نگرانی از افزایش تورم، پولشان را تبدیل به دلار کرده باشند.
اما دلیل دیگری هم در کنار این وجود دارد و آن هم اینکه بهنظر میآید عرضهی دلار از طرف بانک مرکزی نیز کاهش پیدا کرده و این میتواند با کاهش درآمدهای نفتی ایران بیارتباط نباشد. بهخاطر اینکه تولید و صادرات نفت ایران کاهش پیدا کرده و معلوم نیست در آینده ایران بتواند در همین سطح درآمد ارزی از فروش نفت داشته باشد. این هم میتواند دلیلی باشد در کنار آن دلیل.
همانطور که گفتم، بازارهای مالی بینالمللی یا حتی داخلی که سوداگرانه هستند، بهشدت تحت تأثیر اطلاعات و شایعات هستند؛ یعنی اگر شایعهای منتشر شود که نشان بدهد فرضاً عرضهی دلار در آینده کاهش پیدا خواهد کرد، یا جیرهبندی میشود یا دوقیمتی میشود، بهشدت بر قیمت دلار تأثیر میگذارد و قیمت آن را بالا میبرد.
آقای علوی، علیرغم اینکه در ایران دولت در تنظیم بازار طلا دخالت دارد، باز میبینیم که این بازار آنطور هم تنظیمپذیر نبوده است. آیا فکر میکنید تلاش دولت بیهوده است یا مکانیسمهای درستی را دولت بهکار نمیگیرد؟
ما میدانیم تنها دولت نیست که در ایران میتواند روی قیمت ارز یا فلزات گرانبهایی مانند طلا تأثیر بگذارد، بلکه عوامل بینالمللی مانند بازار نفت و قیمت این فلزات در بازارهای بینالمللی هم تأثیرگذارند. بنابراین دولت ایران تأثیر محدودی دارد، علیرغم اینکه مایل است اوضاع را کنترل کند و مدیریتاش را به تمام بازارها اعمال کند. بنابراین بهجز مسئلهی دولت، بازارهای بینالمللی هم در این ماجرا نقش دارند.
اما اگر در پی یک دلیل دیگر، دلیل داخلی، باشیم، قاعدتاّ این باید دولت ایران باشد. چون میدانیم که حدود ۷۰ تا ۸۰ درصد اقتصاد ایران تحت تأثیر مدیریت دولت است و دولت هم تا الان در شش سال اخیر نشان داده که سیاستی جامع، شفاف و فراگیری نداشته است و سیاستهایش دائماً متغیر بوده، تاکتیکی بوده و یک سیاست استراتژیک نداشته است.
خود این میتواند بازارهای مالی را دچار صدمه کند، کما اینکه کرده و بههرحال نه تنها بهخاطر آن سیاستهایی که به رکود منجر شده، بلکه سوءمدیریت هم نقش داشته در اینکه بازار طلا در ایران و یا بازارهای ارز، به این صورت فعلی دربیایند.
مصاحبهگر: کیواندخت قهاری
تحریریه: بابک بهمنش