اختلاف آمریکا و اروپا بر سر محکومیت ایران در شورای حکام

به گفته دیپلمات‌های مطلع، دولت جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا به متحدان اروپایی فشار می‌آورد تا از طرح‌هایی برای سرزنش و فشار بر ایران به دلیل پیشرفت در برنامه هسته‌ای‌اش عقب‌نشینی کنند، زیرا ایالات متحده به‌ دنبال تشدید تنش‌ها با تهران قبل از انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا در پاییز نیست.

اینترنت بدون سانسور با سایفون دویچه‌ وله

بر اساس گزارش وال‌استریت ژورنال، دیپلمات‌ها گفته‌اند که ایالات متحده علیه تلاش بریتانیا و فرانسه برای محکوم کردن ایران در شورای حکام کشورهای عضو آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در اوایل ژوئن وارد گفت‌وگو شده است. به گفته آن‌ها، ایالات متحده شمار دیگری از کشورها را تحت فشار قرار داده تا در رای‌گیری عدم اعتماد، رای ممتنع بدهند و افزوده‌اند که واشنگتن نیز چنین خواهد کرد.

مقامات آمریکایی لابی‌گری علیه صدور یک قطعنامه را رد می‌کنند. این اختلافات با تشدید نگرانی مقامات غربی در مورد فعالیت‌های هسته‌ای ایران آشکار می‌شود.

بر اساس داده‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، ایران به اندازه کافی مواد شکافت‌پذیر با غلظت بالا برای ساخت سه بمب هسته‌ای را در اختیار دارد. برخی از مقامات آمریکایی می‌گویند، نگران آن هستند که ایران در حالی که کشور به سمت انتخابات برای یک رهبر جدید پس از کشته شدن ابراهیم رئیسی در سقوط هلیکوپتر در اوایل ماه جاری پیش می‌رود، بی‌ثبات‌تر شود. دولت بایدن از مدت‌ها پیش گفته است که به دنبال راه‌حلی دیپلماتیک برای برنامه هسته‌ای ایران است.

بیشتر بخوانید: عراقچی تهدید کرد ایران موضع هسته‌ای خود را "بازنگری" می‌کند

دیپلمات‌های اروپایی هشدار داده‌اند که اقدام نکردن در مورد گسترش برنامه هسته‌ای تهران، اقتدار آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را تضعیف می‌کند. آن‌ها می‌گویند که این امر همچنین اعتبار فشار غرب بر ایران را تضعیف خواهد کرد. مقامات اروپایی از آنچه به‌عنوان تلاش‌های آمریکا برای تضعیف رویکرد اروپا می‌دانند، ناامید هستند.

یک مقام آمریکایی گفت که واشنگتن با شرکای اروپایی خود پیش از نشست ماه آینده آژانس بین‌المللی انرژی اتمی "به شدت هماهنگ است" و "هر گونه گمانه‌زنی در مورد تصمیمات، زودهنگام است".

این مقام آمریکایی با اشاره به اقدامات گروه هفت کشور صنعتی و دموکراتیک پس از حمله موشکی و پهپادی جمهوری اسلامی به اسرائیل در ماه گذشته، افزود: «ما از طریق تحریم‌ها و انزوای بین‌المللی در حال افزایش فشار بر ایران هستیم.»

یک مقام دیگر آمریکایی گفت، "کاملاً نادرست است" که واشنگتن قصد دارد از ایجاد اختلال در روابط با ایران قبل از انتخابات آمریکا اجتناب کند.

بیشتر بخوانید: اختلاف آمریکا و اروپا بر سر برخورد با ایران در آژانس اتمی

آخرین بار شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قطعنامه‌ای در مورد محکومیت ایران در نوامبر ۲۰۲۲ را تصویب کرد. مقامات آمریکایی و اروپایی در وین از آن زمان تا کنون بارها هشدار داده‌اند که اگر تهران پیشرفت‌های هسته‌ای خود را محدود نکند و همکاری با آژانس را افزایش ندهد، اقدام خواهند کرد.

در کانون این مناقشه، نگرانی‌های مداوم در برخی از کشورهای اروپایی، به‌ویژه فرانسه و بریتانیا، شکل گرفته که واشنگتن راهبردی برای مقابله با تشدید فعالیت‌‌های هسته‌ای ایران ندارد. دیپلمات‌های اروپایی گفته‌اند که به نظر می‌رسد دولت بایدن تمایلی به پیگیری یک تلاش دیپلماتیک جدی با ایران یا انجام اقدامات تنبیهی علیه تخلفات هسته‌ای تهران ندارد.

مقام‌های آمریکایی استدلال می‌کنند که اروپا می‌تواند برای افزایش فشار بر ایران کارهای بیشتری انجام دهد، از جمله این‌که مانع از فعالیت بانک‌های ایرانی در سطح اروپا شوند و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را وارد لیست گروه‌های تروریستی کنند.

این مقامات خاطرنشان می‌کنند که تلاش‌های تحریمی علیه ایران را به دلیل انتقال موشک‌ها و پهپادهای این کشور، با اروپا هماهنگ کرده‌اند.

راهبرد خاص واشنگتن

واشنگتن راهبرد خاص خود را برای افزایش فشار بر ایران بر سر فعالیت‌های هسته‌ای‌اش دنبال می‌کند، که شامل درخواست از آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای تهیه گزارش جامعی در مورد عدم همکاری ایران با آژانس است.

مقامات آمریکایی می‌گویند، اگر ایران مسیر خود را تغییر ندهد، چنین گزارشی می‌تواند زمینه‌ای برای بازگرداندن تحریم‌های بین‌المللی لغو شده تحت توافق هسته‌ای باشد، و این گزینه‌ای است که در اکتبر ۲۰۲۵ منقضی می‌شود.

مقامات اروپایی می‌گویند، به آنها گفته شده که واشنگتن در حال بررسی درخواست از آژانس برای ارائه چنین گزارشی پس از انتخابات آمریکا در ماه نوامبر است، اما هیچ برنامه فوری برای درخواست آن ندارد. ایران در حال حاضر عملا یک کشور در آستانه هسته‌ای است و نگرانی‌های فزاینده‌ای در میان کشورهای غربی وجود دارد که تهران می‌تواند به دنبال تبدیل شدن به یک کشور دارای سلاح هسته‌ای باشد.

مقامات ایرانی با توجه به انباشت اورانیوم با غلظت بالا، این گزینه را باز گذاشته‌اند که تهران می‌تواند به سوی ساخت سلاح هسته‌ای حرکت کند. برخی دیگر مطرح کرده‌اند که تهران می‌تواند ممنوعیت ساخت سلاح‌های کشتار جمعی توسط علی خامنه‌ای را لغو کند.

محکومیت ایران در شورای حکام تا چه اندازه تأثیرگذار است

یک قطعنامه محکومیت در شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی می‌تواند پرونده هسته‌ای را به دلیل عدم پایبندی ایران به مسائل هسته‌ای، به شورای امنیت سازمان ملل برای واکنش بین‌المللی بکشاند. تهران بارها برنامه هسته‌ای خود را تشدید کرده و همچنین با اتخاذ اقداماتی دسترسی بازرسان آژانس به تأسیسات هسته‌ای را در سال‌های اخیر محدود ساخته است. سال گذشته پس از انتقادات شفاهی در شورای حکام، مقامات ایران از ورود شماری از بازرسان با تجربه اروپایی به کشور ممانعت کردند.

آمریکا از تکرار این نوع گام‌ها در صورت تصویب یک قطعنامه محکومیت بیم دارد. دولت بایدن همچنین شک دارد که یک توبیخ رسمی تأثیرگذار باشد. حتی اگر پرونده هسته‌ای ایران در نهایت به شورای امنیت سازمان ملل متحد ارجاع شود، احتمالاً در آنجا محکوم شکست خواهد بود. روسیه و چین که دارای حق وتو در سازمان ملل هستند، تقریباً به طور قطع هرگونه تلاش برای تحریم تهران به دلیل فعالیت‌های هسته‌ای‌اش را وتو خواهند کرد.

بیشتر بخوانید: یک بام و دو هوای ایران؛ تهدید هسته‌ای و "آمادگی" برای برجام

به گزارش وال‌استریت ژورنال، این بار اما مقامات بریتانیایی و فرانسوی به واشنگتن گفته‌اند که می‌خواهند قطعنامه محکومیت را پیگری کنند و به گفته منابع مطلع، زمان خط‌کشی فرا رسیده است. با این حال مشخص نیست که آیا اروپایی‌ها واقعاً این کار را انجام خواهند داد. اگر آن‌ها درخواست محکومیت را بدهند که شکست خورد، این یک پیروزی دیپلماتیک بزرگ برای تهران خواهد بود که نشان می‌دهد فشار غرب بر ایران بی‌تأثیر خواهد بود.

ایالات متحده پیش از سایر نشست‌های اخیر شورای حکام، علیه قطعنامه محکومیت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی فشار آورده بود، اما اختلاف نظرهای گذشته بر سر نحوه مدیریت پرونده هسته‌ای ایران بین واشنگتن و اروپایی‌ها باقی ماند.

با این حال، در آخرین جلسه شورای حکام در ماه مارس، لورا هولگیت، سفیر واشنگتن در آژانس بین‌المللی، هشدار داد که عدم همکاری ایران با آژانس نمی‌تواند ادامه یابد. وی در آخرین نشست شورای حکام آژانس گفت: «سطح همکاری ایران با آژانس غیرقابل قبول است. در صورتی که همکاری ایران بهبود چشمگیری پیدا نکند، شورای حکام باید آماده اقدامات بیشتر باشد.»

دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید

رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اوایل ماه جاری مه به ایران سفر کرد تا همکاری‌ها را بهبود ببخشد و از تهران خواست تا پیش از نشست ژوئن شورای حکام گام‌های قابل‌توجهی بردارد تا حسن نیت خود را نشان دهد. تا کنون از سوی ایران اقدامی صورت نگرفته و دیپلمات‌ها در وین می‌گویند انتظار ندارند شاهد اقداماتی در راستای بهبود همکاری در آینده نزدیک باشند.

مقامات آمریکا در اوایل ماه جاری، در تلاش برای مهار نقاط بحرانی، بار دیگر گفت‌وگوهایی با مقامات ایرانی در عمان برگزار داشته‌اند. به گفته افرادی که در جریان گفت‌وگوهایی که از ماه ژانویه آغاز شده بودند، در این مذاکرات غیرمستقیم که شامل رفت و آمد مقامات عمانی بین طرفین بود، موضوعات منطقه‌ای و هسته‌ای مورد بررسی قرار گرفته‌اند.