آفلاتوکسین در شیر و لبنیات: واقعیت یا "هجمه صدا و سیما"؟
۱۳۹۸ دی ۳۰, دوشنبه
انتشار خبرهایی در رابطه با آلودگی محصولات لبنی به ویژه شیر در سال‌های گذشته چندین بار شهروندان را در ایران نگران کرده است. گاه شایعاتی در مورد افزودن وایتکس به شیر باعث شده مردم نسبت به مصرف این ماده خوراکی تردید کنند، گاه بحث وجود پالم (روغن گیاهی) در شیرهای پرچربی مردم را ترسانده است و حالا چند روزی است که انتشار اخباری در رابطه با آلودگی شیر به سم آفلاتوکسین باعث شده، مردم از خود بپرسند، بالاخره باید شیر بخورند یا نخورند؟
شروع ماجرا برمی‌گردد به یک برنامه تلویزیونی. در یکی از برنامه‌های تلویزیونی صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران موضوع آلودگی لبنیات توزیعی در استان‌های مختلف به سم آفلاتوکسین مطرح شد. در این برنامه به سرطان‌زا بودن این ماده اشاره شد و مجری برنامه پس از گفت‌وگو با "کارشناس"، خطاب به بینندگان گفت: «خواهش می‌کنم فعلا شیر استفاده نکنید.»
انتشار این گزارش واکنش‌های زیادی را از سوی سازمان‌هایی که به نوعی با این مسئله درگیر بودند، از وزارت بهداشت گرفته تا سازمان دامپزشکی تا سازمان ملی استاندارد در پی داشت.
دویچه وله را در تلگرام دنبال کنید
سازمان ملی استاندارد ایران با انتشار بیانیه‌ای در مورد کذب بودن خبر آلودگی شیرها به سم آفلاتوکسین، از "رسانه ملی" خواست، برای "جلوگیری از تشویش اذهان عمومی که نتیجه ای جز نابودی صنایع تولیدی کشور آن هم در سال رونق تولید ندارد، از اظهارنظرهای غیرکارشناسی و بدون پشتوانه علمی و تحقیقاتی لازم جدا خودداری نماید."
"ترس مردم و در پی آن کاهش مصرف لبنیات"
دکتر زهرا عبداللهی، مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت ایران در گفت‌وگو با ایسنا، ضمن اشاره به این موضوع که آفلاتوکسین در هر ماده غذایی می‌تواند وجود داشته باشد، می‌گوید: «این موضوع تنها شامل حال شیر و لبنیات نیست. البته میزان مجاز برای وجود این سم در مواد غذایی کاملا مشخص است و در صورتیکه بیش از استاندارد موجود در مواد غذایی گزارش نشود، نمی‌تواند ضرری به انسان برساند.»
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
عبداللهی با "کذب خواندن ادعای وجود [بیش از حد مجاز] سم آفلاتوکسین در لبنیات"، نسبت به پیامدهای انتشار این ادعا و "دامن زدن به حواشی بی‌اساس" به "ترس مردم" و در پی آن "کاهش مصرف لبنیات" و عوارض آن برای سلامتی شهروندان هشدار می‌دهد.
"میزان آفلاتوکسین در شیر و لبنیات ناچیز است"
ایرج حریرچی، معاون وزیر بهداشت هم در مصاحبه با روزنامه ایران با اشاره به "اجتناب‌ناپذیر بودن آفلاتوکسین در لبنیات" به استانداردها و میزان مجاز آفلاتوکسین در ایران اشاره می‌کند و نگرانی از بابت سرطان کبد در اثر مصرف شیر حاوی آفلاتوکسین را رد می‌کند.
دکتر محمدرضا شانه ساز، رئیس سازمان غذا و دارو هم در گفت‌وگو با سایت‌های داخلی از مردم خواسته است، به این تبلیغات توجه نکنند و شیر مصرف کنند. به اعتقاد رئیس سازمان غذا و دارو، میزان آفلاتوکسین در شیر و لبنیات "بسیار ناچیز" است. شانه‌ساز با اشاره به اطلاعات منتشرشده در مورد آفلاتوکسین موجود در شیر می‌گوید: «مراکز معتبر و رسمی که کار آزمایشگاهی را انجام می‌دهند به هیچ عنوان این اطلاعات را تأیید نمی‌کنند.»
به گفته معاون وزیر بهداشت ایران هم در حالی که سالانه هر اروپایی ۳۰۰ کیلو شیر مصرف می‌کند، مصرف سالانه هر ایرانی تنها ۷۰ کیلوگرم است. توصیه سازمان بهداشت جهانی ۱۶۵ کیلو به ازای هر فرد در سال است. ایرج حریرچی نسبت به تبعات کاهش مصرف شیر و لبنیات برای سلامتی شهروندان، در اثر انتشار چنین ادعاهایی هشدار می‌دهد.
"تهدید امنیت روانی جامعه و به خطر انداختن سلامتی مردم"
سعید سلطانی، مدیرعامل اتحادیه سراسری دامداران ایران هم معتقد است، صحبت‌های غیرکارشناسی در صدا‌وسیما، "هیچ نتیجه‌ای جز تهدید امنیت روانی جامعه و به خطر انداختن سلامتی مردم نخواهد داشت". او با اشاره به اینکه "آفلاتوکسین غیرقابل اجتناب است" به استانداردی که توسط سازمان بهداشت جهانی تعیین و توسط سازمان دامپزشکی پذیرفته شده، اشاره می‌کند. سعید سلطانی اضافه کرده است: «جای تأسف است که صدا‌وسیمای جمهوری اسلامی ایران بدون توجه به عواقب آن چنین مصاحبه‌ای با یک فرد ناشناس انجام و آن را پخش می‌کند.»
"هجمه‌ای که از طریق صدا و سیما به صنعت لبنیات ایران وارد می‌شود"
علی شریعتی، عضو هیأت نمایندگان اتاق بازرگانی ایران نیز در مصاحبه با ایرنا "ادعاها درباره [میزان بیش از حد مجاز] سم آفلاتوکسین" را "هجمه‌ای" نامیده که "از طریق صدا‌وسیما به صنعت لبنیات کشور وارد می‌شود". او در مورد میزان آفلاتوکسین موجود در شیر می‌گوید: «در دولت یازدهم و در دوره قاضی‌زاده هاشمی، وزیر سابق بهداشت، یکی از دستاوردها، کنترل بسیار شدید آفلاتوکسین در لبنیات بود. به همین دلیل اکنون بر اساس استاندارد کدکس (استاندارد بین‌المللی در حوزه لبنیات) میزان آفلاتوکسین در شیر ایران از حد استانداردهای بین‌المللی نیز بسیار پایین‌تر است و جای هیچ نگرانی نیست.»
استانداردها درباره میزان مجاز آفلاتوکسین
مسئولان بهداشتی ایران با اشاره به تفاوت استانداردهای میزان مجاز آفلاتوکسین در مواد غذایی به استاندارد آمریکا که ۵۰۰ نانوگرم در هر لیتر و نیزاروپا که ۵۰ نانوگرم در لیتر است، اشاره می‌کند و آن را با استاندار مجاز ایران که "۱۰۰ نانوگرم در لیتر است" مقایسه می‌کند. به گفته‌ی مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت ایران، "بر اساس بازرسی‌های وزارت بهداشت و سازمان دامپزشکی، این رقم اکنون به ازای هر لیتر شیر یا لبنیات به طور متوسط ۵۰ نانوگرم گزارش شده است."
مسئولان وجود سم آفلاتوکسین در علوفه را رد می‌کنند
یکی از فرضیه‌هایی که در رابطه با آلودگی شیر مطرح شده است، احتمال آلوده بودن خوراک دام به سم آفلاتوکسین و آلودگی شیر دام پس از خوردن علوفه آلوده است.
علیرضا رفیعی‌پور، رییس سازمان دامپزشکی ایران در گفت‌وگو با خبرگزاری ایسنا اما این ادعا را "قویا" رد می‌کند. او با اشاره به "آزمایش هر خوراک دامی وارد شده به کشور توسط سازمان دامپزشکی به عنوان مرجع ذی‌صلاح"، "آزمایش‌های سازمان ملی استاندارد"، قوانین و مقررات این دو سازمان را درمورد میزان مجاز آفلاتوکسین در خوراک دام و شیر، "بسیار سختگیرانه‌تر از اتحادیه اروپا و آمریکا" می‌داند. رفیعی‌پور در این گفت‌وگو تأکید کرده است، "حتی اگر میزان آفلاتوکسین یک کیلوگرم از این محموله‌ها [وارداتی] مطابق با استانداردهای داخلی نباشد، وارد نمی‌شوند."
رییس اتحادیه دامداران ایران نیز در مصاحبه با سایت‌های داخلی، هم‌نظر با رئیس سازمان دامپزشکی می‌گوید: «سازمان دامپزشکی روی شیرخامی که جمع‌آوری می‌شود آزمایش‌های لازم را انجام می‌دهد و اگر سلامت آنها تایید نشود به مراکز دیگر ارسال نمی‌شوند.» سعید سلطانی احتمال وجود سم در خوراک دام در برخی مناطق را به دلیل "نگهداری نامناسب" رد نمی‌کند اما می‌گوید: «نباید موارد این چنینی را به کل بسط داد.»