آزادی مطبوعات در جهان همچنان در معرض تهدید است

روز سوم ماه مه ( 13 اردیبهشت) روز جهانی آزادی مطبوعات است. مبتکر تعیین این روز، سازمان یونسکو ( سازمان فرهنگی و علمی وابسته به سازمان ملل) است. قانون یونسکو حاوی بندی است که حمایت از آزادی بیان و مطبوعات را به عنوان یکی از اهداف اصلی این سازمان تعریف می‌کند. برای برجسته‌کردن این حمایت، یونسکو سال 1993 به مجمع عمومی سازمان ملل پیشنهاد داد روز سوم مه را به عنوان روز جهانی آزادی مطبوعات تعیین کند.

از سال 1994، بزرگداشت روز جهانی آزادی مطبوعات مناسبتی شده برای برانگیختن و آگاه‌سازی هر چه بیشتر افکار عمومی نسبت به نقض آزادی مطبوعات در سراسر جهان. برگزاری مراسم و کارزارهای مختلف برای تأکید بر خبررسانی آزاد و شفاف به عنوان یکی از مبانی حیات و تداوم دموکراسی از شاخصه‌های این روز است.

از سال 1997، در روز جهانی آزادی مطبوعات یونسکو جایزه‌ای اعطا می‌کند به نام "جایزه گولیرمو کانو". دریافت‌کنندگان این جایزه معمولاً افرادی هستند که در راه آزادی مطبوعات و جریان آزاد خبررسانی فعالیت برجسته‌ای داشته‌اند. گولیرمو کانو، روزنامه‌نگار سرشناس کلمبیایی 17 دسامبر 1986به دست مخالفان آزادی مطبوعات از درون ساختمان نشریه خود به بیرون پرتاب شد و به قتل رسید. برای بزرگداشت این روزنامه‌نگار جایزه یونسکو به نام وی اسم‌گذاری شده است.

امسال نیز روز جهانی آزادی مطبوعات مناسبتی است برای تشریح وضعیت نامناسب این نوع آزادی در سراسر جهان و رنج و مرگی که نصیب شماری از دست‌اندرکاران مطبوعات و رسانه‌ها شده است. بنا به گزارش سازمان خبرنگاران بدون مرز، سال 2006، 82 روزنامه‌نگار در سراسر جهان به قتل رسیده‌اند. این رقم در 4 ماه اول سال جاری بر 24 نفر بالغ می‌شود. ارقام فوق به خوبی نشان می‌دهند که دست‌اندرکاران رسانه‌ها برای تداوم اطلاع‌رسانی و تحقق جریان آزاد خبری با چه خطرات عمده‌ای مواجه‌اند.

بیشترین شمار کشته‌شدگان مطبوعاتی و رسانه‌ای به عراق برمی‌گردد. سال گذشته 69 خبرنگار دراین کشور از پا درآمده‌اند. بعد از عراق فیلیپین است. جوخه‌های مرگی که محافل حاکم و برخی از گروه‌های مخالف در این کشور به راه انداخته‌اند با کشتن خبرنگاران و دست‌اندرکاران رسانه‌ها جوی از ارعاب به وجود آورده‌اند تا خبررسانی در مورد فساد و تبهکاری‌اشان ناممکن شود.

کویشرو ماتسورا، دبیرکل یونسکو در بیانیه خود به مناسبات روز جهانی آزادی مطبوعات، با اشاره به شمار بالای روزنامه‌نگارانی که سال گذشته جان خود را از دست داده‌اند، می‌نویسد: "هیچ‌گاه در تاریخ مستند بشریت این تعداد بزرگ از رونامه‌نگار کشته نشده بودند."

در گزارش "خبرنگاران بدون مرز" کشورهایی مانند عراق، فیلیپین، کلمبیا، روسیه و مکزیک از خطرناکترین نقاط دنیا برای خبرنگاران ذکر شده‌اند. در روسیه قتل خانم آنا پولیتکوفسکایا در سال گذشته، موجی از تأثر و اعتراض در سراسر جهان برانگیخت . پولیتکوفسکایا از روزنامه نگاران مستقل روسیه یود که با گزارش‌های خود از ابعاد واقعی جنگ چچن، در روشنگری افکار عمومی نسبت به این جنگ نقش مهمی ایفا کرد.

شمار بالای زندانیان و ربوده‌شدگان

بنا به گزارش خبرنگاران بدون مرز، علاوه بر کشته‌شدگان، شمار روزنامه‌نگارانی که در زندان‌ها به سر می‌برند یا ربوده‌ و ناپدید شده‌اند نیز رقم فاحشی را تشکیل می‌دهد. سال گذشته در سراسر جهان مجموعاً 56 روزنامه‌نگار ربوده شده‌اند. تنها 13 مورد از این خبرنگارربایی در عراق و نوار غزه اتفاق افتاده است. شاخص‌ترین این ربوده‌شدگان، آلن جانسون است. او، که از سه سال پیش گزارش و خبر از رویدادهای غزه برای بی بی سی تهیه می‌کرده است، از 12 مارس سال جاری ربوده شده و هیچ اثری از وی در دست نیست.

سازمان خبرنگاران بدون مرز در ادامه گزارش خود از شمار خبرنگاران و روزنامه‌نگاران زندانی خبر می‌دهد. هم اینک در سراسر جهان 174 خبرنگار و وبلاگ‌نویس در پشت میله‌های زندان به سر می‌برند.

از نظر سازمان گزارشگران بدون مرز از آزادی مطبوعات در جهان غرب نیز باید حمایت شود. آزادی خبردهی بایستی از تهاجماتی که از جمله تحت عنوان "مبارزه علیه تروریسم" علیه ‌آن صورت می‌گیرد، مصون نگه داشته شود. گزارش سازمان یادشده از تشدید نقض امنیت منبع خبر در آمریکا و کشورهای اروپایی حکایت دارد. گزارش سازمان امنیت و همکاری اروپا نیز بر این نکته تاکید می‌کند که ضربه به آزادی مطبوعات صرفاً از راه کشتن خبرنگاران صورت نمی‌گیرد، بلکه تصویب قوانین محدود‌کننده و یا تفویض اختیارات بیشتر به سازمان‌های امنیتی برای جاسوسی علیه مطبوعات و دست‌اندرکاران آنها که معمولاً تحت عنوان "مبارزه با تروریسم" توجیه می‌شود هم، از دیگر عوامل محدودکننده آزادی مطبوعات است.

کارنامه ایران همچنان منفی است

در زمینه آزادی مطبوعات، ایران نیز سال گذشته کارنامه‌‌ای همچنان منفی داشت. بستن شمار دیگری از نشریات، بیکارشدن تعداد بیشتری از خبرنگاران، ایجاد انسدادها و محدودیت‌های فزون‌تر که خودسانسوری بیشتری را به نشریات تحمیل کرده است و نیز مجبورشدن تعداد دیگری از روزنامه‌نگاران به ترک کشور از جمله مولفه‌ها و پیامدهای رویکرد حکومت در قبال رسانه‌ها و مطبوعات بوده‌اند. تعیین حبس سه ساله برای علي فرحبخش روزنامه نگار و کارشناس اقتصادی و دستگیری و تشکیل پرونده برای شماری از وبلاگ‌نویسان زن و بستن سایت‌های آنها از جمله شاخصه‌های رفتار حکومت در نقض آزادی مطبوعات و جریان آزاد اطلاع‌رسانی بوده است.

سازمان خبرنگاران بدون مرز در انتهای گزارش خود فهرستی از افراد و گروه‌هایی ارائه کرده است که از نظر این سازمان بدترین دشمنان آزادی مطبوعات به شمار می‌آیند. یکی از نام‌های آشنا در این فهرست محمود احمدی‌نژاد، رییس جمهور اسلامی ایران است. روسای جمهور روسیه ، تونس ، روسیه سفید، آذربایجان، کوبا و گروه‌های اسلامی در عراق و افغانستان هم از دیگر نام‌های ثبت‌شده در فهرست یاد شده هستند.

در چهارچوب اقدامات و کارزارها به مناسبت روز جهانی آزادی مطبوعات، شاخه آلمان گزاشگران بدون مرز امسال در برلین راهپیمایی‌ای ترتیب داده است که در آن 10 تابوت به عنوان نماد 10 کشور نقض‌کننده آزادی مطبوعات بر دوش تظاهرکنندگان حمل می‌شود. صف تظاهرکنندگان از مقابل سفارتخانه‌های 10 کشور یادشده عبور می‌کند.