آدونیس، شاعر پرآوازه جهان عرب در ایران

�ینده نیز به جز سفر یک روزه به شیراز برنامه‌های دیگری تدارک دیده شده!

کمی بعد از ساعت ۶ بعد از ظهر شنبه مترجمان، کنفرانس مطبوعاتی شاعر را که ساعت پنج آغاز شده بود خاتمه دادند چون «برای آدونیس برنامه‌های فشرده‌ای تدارک دیده شده است.» راست هم می‌گفتند. شاعر باید در آن ساعت که ترافیک تهران به اوج می‌رسد با شتاب به فرهنگسرای نیاوران می‌رفت تا بالاخره کاری را انجام دهد که بیشتر از هر کاری به آن علاقه دارد، یعنی شعر بخواند.

کنفرانس مطبوعاتی آدونیس روز شنبه با حضور جمعی از خبرنگاران و اهل قلم در خانه‌ی هنرمندان تهران برپاشد. یکی در میان پرسشی که به حاشیه‌های زندگی آدونیس می‌پرداخت اشاره کرد که «من به جرات می‌توانم بگویم که در این جمع شاید یک یا دو نفر بیشتر شعر شما را نخوانده‌اند.»

و گزارشگر یکی از خبرگزاریها فردا در گزارشش نام شاعر ایرانی‌الاصل عرب‌زبان را به جای ابونواس، ابونواز و ابوتمام نوشت تا شاید صحه بر این ادعا بگذارد. این که شاعر چیزی بگوید و ما چیز دیگری بشنویم یا تعبیر کنیم فقط در ضبط نامها نیست. آدونیس در پاسخ « پرسشی» که خواستار آگاهی از دین او می‌شد به صراحت حرفی را که قبلا نیز بارها گفته تکرار کرد که «من به دین مشخصی پایبند نیستم اما به معتقدان دینهای مختلف احترام می‌گذارم.»

آدونیس پیش از این نیز در مصاحبه‌ای گفته که دین او ادبیات است. با این همه روز یکشنبه خبرگزاری ایسنا از قول قیصر امین‌پور عبارت «این شاعر شیعی و شرقی ...» را تیتر گزارش کنفرانس و شعرخوانی آدونیس می‌کند. به گزارش ایسنا قیصر امین‌پور که پیش از شعرخوانی در فرهنگسرای نیاوران درباره‌ی شعر آدونیس سخن می‌گفت نسبت رابطه‌ی خود را با آدونیس «به واسطه‌ی شیعی، شاعر و شرقی بودن» او عنوان کرده است.

آدونیس در این سفر از سوی مترجم شعرهایش خانم ونوس خوری – قطا Vénus Khoury-Ghata همراهی می‌شود که خود شاعر نیز هست. گزارشگر خبرگزاری میراث فرهنگی در گزارش خود از کنفراس مطبوعاتی نام او را ونوس کوری گاتا ذکر کرده است. همچنین در حالی که ایسنا دعوت کنندگان این دو شاعر را «خانه‌ی نقد ایران» عنوان کرده است میراث خبر گزارش می‌دهد که مترجم آدونیس از سفیر و بخش فرهنگی سفارت فرانسه تشکر می‌کند که آنها را برای دیدار از ایران دعوت کرده‌اند. در شعرخوانی شنبه شب نیز برنامه با سخنان سفیر فرانسه آغاز شد.

روز شنبه نخشتین پرسش به جایزه‌ی ادبی نوبل مربوط می‌شد که سالهاست آدونیس را برنده‌ی احتمالی ان می‌خوانند. اما شاعر پاسخ داد که جایزه‌ی نوبل دغده‌ی او نیست و گفت «آرزوی من این است که اهل مطبوعات به اینگونه جوایز زیادی اهمیت ندهند و به جای آن به نوآوری و ابداع در ادبیات اهمیت بدهند.» اما این توصیه‌ی شاعر چندان کارگر نبود و بقیه ی پرسشها نیز کمتر به شعر او مربوط می‌شد. آدونیس پس از ختم کنفرانس در حالی که سیگار برگش را از جیب درمی‌آورد با لبخند گفت «چرا چیزی از شعر نمی‌پرسید. انگار به فلسفه بیشتر علاقه دارید.» شاعر که خود را وامدار شعر کهن ایران می‌داند تعجب کرده بود که چرا ایرانیان به شعر کم علاقه نشان داده‌اند.

آدونیس که نوشتن نزد عارفان را دیدنی کردن نادیدنیها می‌خواند و آزادی آنها در تجربه و بیان آن را می‌ستاید در این نشست تاکید کرد که عرفان را خارج از چهارچوب دین و مذهب و «روش شناخت» تلقی می‌کند.

علی احمد سعید که نام اساطیری آدونیس، بر خود نهاده ۱۹۳۰ در شمال سوریه به دنیا آمده است. او سال ۱۹۵۵ پس از شش ماه زندان که به فعالیت سیاسی و عضویت در حزب ناسیونال سوسیالیست سوریه مربوط می‌شد به لبنان رفت و تا سال ۱۹۸۵ که به فرانسه مهاجرت کرد در آنجا به کار و زندگی پرداخت. آدونیس در دانشگاه دمشق فلسفه خوانده و از دانشگاه بیروت دکترا گرفته است. او از سال ۱۹۷۰ پانزده سال در دانشگاههای مختلف لبنان به تدریس ادبیات عرب مشغول بوده و در همان فاصله نیز در دانشگاههای دمشق و سوربن پاریس نیز به عنوان استاد میهمان درس می‌داده.

آدونیس که سال ۱۹۵۷ در پایه‌گذاری و انتشار مجله‌ی شعر همکاری داشت از تاثیرگذارترین شاعران معاصر عرب است. او چند روز پیش، در دانشگاه آمریکایی قاهره نیز به سخنرانی پرداخت و درباره‌ی برداشت و دریافتهای خود از عرفان سخن گفت. آدونیس عرفان را یک انقلابی فکری در تاریخ اسلام می‌داند که اعراب امروز بی بهره از آموزه‌های آن به فکر نکردن محکوم هستند.

بهزاد کشمیری‌پور، گزارشگر صدای آلمان در تهران