چون و چرای دهمین "کنفرانس اسلامی آلمان"
۱۳۹۵ مهر ۴, یکشنبه
ولفگنگ شویبله، وزیر داخله وقت آلمان در سال 2006 گفته بود که "کنفرانس اسلامی آلمان" (DIK) باید یک گفتمان نتیجه بخش و هدفمند باشد. و به عبارت دیگر، وسیله ای برای ایجاد فهم بهتر بین مسلمانان و دیگران در کشور، شهرها و اجتماعات خود باشد. شویبله گفته بود: «اسلام بخشی از آلمان است؛ به این ترتیب بخشی از اروپا، بخشی از اکنون ما و بخشی از آینده ما است».
روز سه شنبه طی مراسمی دهمین کنفرانس اسلامی آلمان آغاز به کار می کند. علی ارتان توپراک، رئیس جامعه کردهای آلمان با نگاهی به گذشته، کنفرانس اسلامی را بدون هیچ دستآوردی و حتی ناکام می خواند. به گفته وی "با وجود کنفرانس اسلامی، آنهم در رابطه با یک نظام مشترک ارزشی و وفاداری به دولت آلمان، بیگانه شدن گروه های مختلف به وضاحت بیشتر شده است".
"به دستاوردهای زیادی رسیده ایم"
توماس دیمیزیر، وزیر داخله آلمان از حزب "سوسیال مسیحی" وضعیت را طور دیگری ارزیابی می کند. نظر او به عنوان میزبان این کنفرانس مثبت است. او می گوید "ما به دستاوردهای زیادی رسیده ایم". او همچنان خاطرنشان کرده است که "کنفرانس اسلامی آلمان" همواره "پیام رسان" و "تضمینی برای نتایج ملموس" بوده است. برای وزیر داخله آلمان، به عنوان مثال برگزاری کورس دین اسلام و ایجاد کرسی برای اسلام شناسی و الهیات در دانشگاه ها دو نتیجه برجسته هستند.
دیمیزیر اختلافات درونی کنفرانس اسلامی را در سال 2014 دگرگون کرد و نفسی تازه به آن بخشید. او همانند همتای خلف خود هنس پیتر فریدریش از حزب "سوسیال مسیحی" نهایتا به این پرسش هایی مانند افراطی گری و همکاری امنیتی پرداخت؛ یا به عبارتی دیگر به رابطه اسلام با زندگی روزمره در جامعه آلمان؛ مانند ساخت انجمن رفاه برای مسلمانان، یا ایجاد مرکز معنوی در اردو، در شفاخانه ها و زندان ها.
اما چالش ها همچنان بر سر راه هستند. سال گذشته صدها هزار مسلمان به عنوان پناهجو وارد آلمان شدند. علاوه بر آن چند حمله تروریستی با انگیزه اسلامی، جمهوری فدرال آلمان را متحیر کرد. به همین دلیل، وزیر داخله گفته است که این پدیده ها به ما نشان می دهند که اسلام در آلمان عمیقا تغییر کرده است. آیدان اوزوگوز از حزب "سوسیال دموکرات" و کمیسار امور ادغام اجتماعی در حکومت درباره "بحث و گفتگوهای تلویزیونی پیرامون اسلام و تروریسم" هشدار می دهد. موضوعات اساسی همچنان در اولویت این کنفرانس باقی می مانند. ایمان مزیاک، رئیس "شورای مرکزی مسلمانان" نیز در مصاحبه با دویچه وله موضوعات اساسی مشابهی را مطرح کرده است. او می گوید که در حال حاضر "اول از همه برابری نهادینه اسلام با دیگر ادیان در آلمان مطرح است".
چه کسی از مسلمانان نمایندگی می کند؟
با این حال، در ده سالگی کنفرانس اسلامی چه کسی با چه کسی باید سخن بگوید؟ در حال حاضر، نمایندگانی از حکومت، ایالت ها و اجتماعات آلمان با نمایندگانی از ترک تباران و مسلمانان رو در رو قرار دارند. شویبله، وزیر داخله وقت در سال های آغازین کنفرانس برخی افراد مستقل را نیز دعوت کرده بود؛ افرادی که نگاهی لیبرال و سکولار داشتند. تنش بین مسلمانان محافظه کار سنی و علوی ها و همچنان افراد سکولار و لیبرال بالا گرفت.
سیران آتش می گوید که چنین تنش هایی باید از کنفرانس دور نگه داشته شوند. این خانم حقوقدان کرد تبار از برلین به عنوان یک فرد مستقل در اولین دوره های کنفرانس بین سال ها 2006 تا 2009 اشتراک کرد. او در مصاحبه با دویچه وله گفت که سیاست آلمان باید بپذیرد که "اسلام به عنوان دین مانند کلیسای مسیحی سازمان یافته نیست؛ و یا حتا یک نهاد نیست که بتواند به نمایندگی از همه سخن بگوید".
بنابراین، اشتباه است که حکومت آلمان فقط با برخی از سازمان ها و نهادهای مسلمانان بر سر میز گفتگو می نشیند. او می گوید: «من فکر می کنم، کنفرانس اسلامی هیچ کارایی ندارد وقتی که فقط با نمایندگان 15 درصد مسلمانان سخن می گوید».
متیاس روهه، پرفسور اسلام شناس که در اولین کنفرانس اسلامی شرکت کرده بود، نیز انتقاد مشابهی را مطرح می کند. او می گوید: «هر کس می خواهد در تصامیم سهیم ساخته شود، باید خود را بسیج سازد؛ حتا لیبرال ها و سکولارها».
آیا برپایی کنفرانس اسلامی اروپایی بهتر نیست؟
گوکی سفواغلو، رئیس "جامعه ترک های آلمان" اما این را یک موفقیت می بیند که با وجود گفتگوها و دشواریها طی ده سال گذشته، همبستگی این کنفرانس از هم نپاشیده است. در آن زمان، حکومت "شورای اسلامی" را به خاطر پیگرد جنایی یکی از اعضای آن "میلی گوروس" به مدت یک سال از کنفرانس حذف کرد. در آن دوره، بین سال های 2011 تا 2013 "کنفرانس اسلامی آلمان" به کمترین رونق خود رسید.
در ده سال گذشته، کشش و تنش بر سر این که چه کسی به نمایندگی از سوی مسلمانان اشتراک کند، وجود داشت. حالا با تغییراتی در ساختار کنفرانس، نه عضو از حکومت مرکزی، ایالت ها و اجتماعات محلی شرکت می کنند و در سوی دیگر نیز نه عضو از نه نهاد اسلامی.
سفواغلو به این باور است که به این طریق حکومت آلمان می تواند اکنون از کارشناسان در کنفرانس اسلامی بهره ببرد. او می گوید: «چانس بزرگی است که نهادهای مرتبط با مهاجران بیشتر در مسئله آوارگان دخیل می شوند چرا که آنها چند دهه تجربه در زمینه ادغام مهاجران و اشتراک آنها در جامعه دارند. این خودش یک مزیت است».
سیران آتش اما خواستار اصلاحات در کنفرانس اسلامی است و می گوید: «من از آغاز نگاه انتقادی داشتم که این فقط یک کنفرانس اسلامی برای آلمان است در حالی که ما در واقع به کنفرانس وسیع تری در حد اروپا نیاز داریم».