مذاکرات در پاکستان؛ انشعاب در درون طالبان؟

هیئت شورای عالی صلح افغانستان روز سه شنبه با نمایندگان طالبان در نزدیکی اسلام آباد پایتخت پاکستان نشست داشتند و توافق کردند که بعد از ماه رمضان این مذاکرات را ادامه بدهند.

وزارت خارجه افغانستان با نشر یک خبرنامه از پاکستان به خاطر میزبانی این مذاکرات صلح و همچنین از ایالات متحده امریکا و چین به خاطر اشتراک در آن قدردانی کرده است.

در اعلامیه وزارت خارجه افغانستان آمده است: «ما معتقدیم که اگر نیت قوی و مستحکم به پروسه صلح وجود داشته باشد، نتایج خوبی در پی خواهد داشت.»

حامد کرزی رئیس جمهور پیشین افغانستان نیز از شروع گفتگوی صلح با طالبان استقبال کرده و آن را گامی مثبت در راه برقراری صلح خوانده است. کرزی اما در عین زمان گفته است که شروع مذاکرات صلح باید با «خاتمه انفجارها، کشتن‌ها و خشونت در افغانستان» همزمان باشد.

همچنین نیکولاس هیسم، نماینده خاص دبیرکل سازمان ملل متحد در افغانستان از مذاکرات مستقیم مقام‌های افغانستان با نمایندگان طالبان استقبال کرده و آن را تنها راه پیشرفت گفتگوها و سرانجام تامین صلح خوانده است.

ایالات متحده امریکا که نماینده‌اش در این مذاکرات حضور داشته است، نیز از آن استقبال کرده است. جوش اِرنست، سخنگوی کاخ سفید مذاکرات پاکستان را «گام مهمی برای پیشرفت دورنمای یک صلح معتبر در افغانستان» عنوان کرده است.

با کدام نمایندگان طالبان؟

هرچند وزارت خارجه پاکستان گفته است که «اشتراک کنندگان این مذاکره وکالت رهبران خود را داشته اند»، اما سخنگوی گروه طالبان اشتراک در این جلسه را تا هنوز تایید نکرده است.

ذبیح الله مجاهد، سخنگوی طالبان بدون اشاره به مذاکرات در پاکستان، در خبرنامه‌ای گفته است که «هیچ کسی این صلاحیت را ندارد که بدون کسب اجازه از مقام رهبری امارت اسلامی و یا از دفتر سیاسی» به نمایندگی از طالبان با کسی گفتگو کند. او افزوده است که «دفتر سیاسی صلاحت کامل دارد که طبق شرایط هرجا و هر وقتی که خواسته باشد با جوانب داخلی و خارجی» مذاکره کند.

توماس روتیگ، یکی از دو بنیانگذار "شبکه تحلیلگران افغانستان" با اشاره به این موضع سخنگوی طالبان می‌گوید: «به نظر می‌رسد که دو مسیر مختلف مذاکرات وجود دارد. یکی گفتگو از طریق پاکستان و احتمالاً با کمک چین، و دوم پروسه قطر. آن اعضای طالبان که در پاکستان مذاکره می‌کنند نمایندگان دفتر قطر نیستند. طالبان دفتر قطر را تنها مجرای با صلاحیت برای پیشبرد مذاکرات عنوان کرده اند.»

همچنین وحید مژده که در وزارت خارجه حکومت طالبان کار کرده بود، نیز از دو مسیر مختلف، یعنی "پروسه پاکستان" و "پروسه قطر" صحبت می‌کند. او مذاکرات اسلام آباد را ادامه نشست ارومچی می‌داند که میان مقام‌های حکومت افغانستان، نمایندگان طالبان و مقام‌های وزارت خارجه چین قبلاً برگزار شده بود.

مژده به دویچه وله می‌گوید دفتر طالبان در قطر که زیر رهبری ملامحمد عمر می‌باشد، قبلاً گفته است که این مذاکرات ربطی به آن‌ها ندارد: «بنابراین، معنی اش این است که جناح اصلی طالبان به رهبری ملا محمد عمر در این مذاکرات (پاکستان) شامل نیستند، بلکه کسانی اند که پاکستان آن‌ها را با استفاده از یک سلسله مجبوریت‌ها به میز مذاکره آورده است.»

این تحلیلگر مسایل طالبان می‌گوید با کسانی که به نمایندگی از طالبان در مذاکرات اسلام شرکت کرده اند از زمان کار در وزارت خارجه طالبان آشنایی نزدیک دارد. به گفته او، هرچند برخی از این افراد مقام‌های بلند پایه حکومت طالبان بودند، اما بعداً از رهبری طالبان دور شده اند. او می‌گوید این افراد هر کدام دو یا سه خانم و حدود 30 نفر عیال دارند و حکومت پاکستان با تامین نیازمندی‌های اقتصادی شان آن‌‌ها را به مذاکره با حکومت افغانستان نشانده است.

مژده می‌گوید یکی از اشتراک کنندگان مذاکرات پاکستان ملا جلیل است که با چین ارتباط داشته و طالبان از دفتر قطر با دولت چین تماس گرفته و گفته اند که این شخص نماینده ما نمی‌باشد. او می‌گوید که به این دلیل چین از برگزاری دوباره این مذاکرات در ارومچی خودداری کرده و این گفتگو در پاکستان صورت گرفته است.

نتیجه مثبت؟

در هر صورت، این نخستین باری است که رسماً تایید می‌شود نمایندگان طالبان با مقام‌های حکومت افغانستان مستقیماً دیدار و گفتگو کرده اند. پیش از این با وجود تلاش‌های مکرر، طالبان از گفتگو با مقام‌های افغانستان ابا ورزیده و جامعه جهانی را طرف اصلی خود می‌خواندند. اخیراً چندین نشست مشورتی با اشتراک نمایندگان طالبان و شخصیت‌های سیاسی افغانستان در قطر و ناروی برگزار شده است.

تحلیلگران از این مذاکرات به عنوان "گام ابتدایی" ستایش می‌کنند اما در مورد نتیجه آن مردد اند. توماس روتیگ از مرکز تحقیقاتی "شبکه تحلیلگران افغانستان" می‌گوید: «من باور دارم که این پروسه بسیار طولانی و پیچیده خواهد بود. همچنین ضمانتی وجود ندارد که این گفتگوها نتیجه مثبت داشته باشد، اما باید آزموده شود.»

همچنین وحید مژده می‌گوید مذاکراتی که در پاکستان شروع شده است تا زمانی که رهبری اصلی طالبان آن را تایید نکرده است، به نتیجه مطلوب و آتش بس نخواهد انجامید. با وجود این، او می‌گوید این احتمال وجود دارد که از این طریق طالبان چند پارچه ساخته شوند و جبهه اصلی طالبان احساس ضعف کرده و وارد مذاکره شود.