مالک ماه کیست؟
۱۴۰۱ آبان ۲۷, جمعه
این شاید عملی-تخیلی به نظر برسد، اما انسان‌ها در حال آماده شدن برای استعمار اجرام آسمانی مانند ماه و مریخ هستند.
ماموریت آرتمیس آژانس فضایی امریکا (ناسا) و سازمان فضایی اتحادیه اروپا قصد دارد تا پایان دهه ۲۰۲۰ یک کمپ بر روی ماه و مراکز تحقیقاتی بیشتری در دهه ۲۰۳۰ ایجاد کند. اداره فضایی ملی چین و آژانس فضایی فدرال روسیه همچنین اعلام کرده اند که قصد دارند پایگاه‌های خود را در ماه در دهه ۲۰۳۰ بسازند.
هیچ کسی نمی‌تواند مالک ماه باشد
چشم انداز استعمار فضا سؤال‌های بزرگی را ایجاد می‌کند. یکی از اساسی‌ترین موارد این است که آیا ملت‌ها یا شرکت‌ها واقعاً می‌توانند ماه یا اجرام آسمانی را در اختیار داشته باشند.
مرتبط:ناسا ماموریت آرتمیس ۱ را آغاز کرد
به گفته الکساندر سوچک، رئیس حقوق بین‌الملل عمومی در سازمان فضایی اتحادیه اروپا، کشورها این کار را نمی‌توانند. او گفت: «یک ملت می‌تواند پرچمی را روی ماه نصب کند، اما این کار هیچ پیامد یا دلالت قانونی ندارد. این در پبیمان ماورای جو زمین درج شده است که در آن نوشته شده است هیچ کشوری نمی‌تواند ادعای حاکمیت بر ماه را داشته باشد یا آن را قلمرو خود سازد.»
سوچک توضیح داد که بسیار مهم است که این قانون در مورد شرکت‌های خصوصی مانند اسپس ایکس ایلان ماسک نیز صدق می‌کند.
او گفت: «ما در این جا در مورد حقوق بین‌الملل صحبت می‌کنیم. کشورها موظف اند قانون را در مورد شهروندان و شرکت‌های خصوصی در قلمرو خود تطبیق کنند.»
اما آیا مردم می‌توانند تکه‌هایی از ماه را در اختیار داشته باشند؟
تا اینجا قضیه واضح است، اما اگر کسانی مواد را از ماه استخراج کنند چه اتفاقی می‌افتد؟ آیا آن‌ها می‌توانند این مواد را تصاحب کنند و بفروشند؟ به گفته سوچک، تنش اصلی بر سر همین موضوع است.
مرتبط: ماموریت آرتمیس ۱، زمینه‌سازی برای سکونت انسان در کره ماه
سوچک گفت: «کشور الف یا ب ممکن است بگوید که آن‌ها علاقه‌ای ندارند تا بخشی از ماه را سرزمین اصلی خود بدانند و بر آن ادعا داشته باشند، اما آن‌ها علاقمند مالکیت مواد استخراج شده از ماه یا مریخ و فروش مجدد آن در زمین هستند.»
تنش‌ها به تفاسیر حقوقی متفاوت از ماده ۲ پیمان فضای ماورای جو زمین برمی‌گردد که می‌گوید: «فضای ماورای جو، از جمله ماه و سایر اجرام آسمانی، با ادعای حاکمیت، از طریق استفاده یا اشغال یا هر طریق دیگر، مشمول تصرف ملی نمی‌شود.» این پیمان در سال ۱۹۶۷ تصویب شد.
سوچک گفت در حالی که این به وضوح به مالکیت ماه به عنوان یک جرم آسمانی اشاره دارد، وکلا تفسیر متفاوتی از این دارند که آیا کشورها و شرکت‌ها می‌توانند بخش‌هایی از ماه را برای استفاده تجاری تصاحب کنند.
اگر تصاحب بخش‌هایی از ماه ممکن باشد، سوال این است که آیا منافع آن با دیگران باشد شریک ساخته شود؟ آیا هر کسی که بار اول به ماه رسید می‌تواند مواد آن را تصاحب کند؟ فعلاً هیچ پیمانی در این زمینه وجود ندارد.
اما به گفته کای اووه شروگل، رئیس مؤسسه بین‌المللی حقوق فضایی، پیمان فضای ماورای جو آشکارا بیان می‌کند که هیچ کس نمی‌تواند مالک مواد گرفته شده از ماه باشد.
مرتبط: کاوشگر ناسا با محموله پر ارزش به سوی زمین راه افتاد
او به دویچه وله گفت: «هیچ شکافی وجود ندارد. فقط تفسیرهای خودسرانه اشتباهی از پیمان فضای ماورای جو وجود دارد. کشورهایی که مسئول شرکت‌های خصوصی هستند فقط باید بگویند: نه، شما نمی‌توانید مالک این منابع باشید. اگر این منابع را تصاحب کنند، قوانین بین‌المللی را نقض می‌کنند.»
کشورها موافق هستند که داشتن قلمرو فضایی ایده خوبی نیست
از کنفرانس برلین در سال ۱۸۸۴ – ۱۸۸۵ که کشورهای اروپایی، افریقا را تقسیم کردند، بشریت راه طولانی را پیموده است. به نظر می‌رسد آینده مستعمره‌سازی یا سکونت در ماه کمتر خشونت‌آلود باشد و توافق جهانی وجود دارد که تصاحب قلمرو در کره ماه یک ایده بد است.
سوچک گفت: «همه می‌خواهند فضا را کشف کنند، بنابراین درک بین المللی از منافع عمومی در همکاری بین‌المللی وجود دارد.»
پیمان فضایی با موفقیت در طول جنگ سرد و در میان تنش‌های بزرگ بین المللی تصویب شد. اکنون نیز با وجود تنش‌ها بر سر جنگ در اوکرایین، فضانوردان روسی دوشادوش فضانوردان غرب در ایستگاه فضایی بین المللی کار می‌کنند.
همکاری در فضا چقدر می‌تواند ادامه داشته باشد؟
در حالی که شروگل موافق است که قدرت‌های بزرگ بین‌المللی که ماموریت‌های فضایی دارند از استعمار درس گرفته اند، اما او نسبت به دوام همکاری بین‌المللی در فضا خوشبین نیست.
مرتبط: چین و روسیه می‌خواهند ایستگاه فضایی مشترک در ماه ایجاد کنند
اگرچه پیمان‌ها به ایجاد یک اجماع بین‌المللی پایه کمک کرده اند، برخی اختلاف نظرها در مورد اکتشاف فضایی اجتناب‌ناپذیر به نظر می‌رسد. در اوایل سال جاری، بل نلسون، رئیس ناسا در مصاحبه‌ای گفت که چین روزی می‌تواند به ماه فرود بیاید و آن را قلمرو خود اعلام کند.
چین به شدت این ادعا را رد کرد و بار دیگر به تعهد خود به صلح و غیرنظامی‌سازی در فضا تأکید کرد.
شروگل گفت: «هنگامی که هرج و مرج در فضا و اجرام آسمانی وجود داشته باشد، همه قدرت‌های فضایی خسارت می‌بینند. همین [ایده هرج و مرج در فضا] بود که منجر به پیمان فضایی شد، زمانی که قدرت‌های فضایی مطمئن نبودند که هر کدام از آن ها چگونه پیشرفت خواهند کرد. ما نباید اشتباهی را مرتکب شویم و این مسیر را در این وضعیت تغییر بدهیم.»