روز جهانی یادبود از هولوکاست چیست؟

هشدار سازمان ملل از نفرت و نژادپرستی

در ماه نوامبر سال ۲۰۰۵، مجمع عمومی سازمان ملل متحد براساس (قطعنامه ۶۰/۷۰) ۲۷ جنوری را روز جهانی یادبود از هولوکاست اعلام کرد. این سازمان اعلام کرد که "هولوکاست، که در آن یک سوم از یهودیان و اعضای بی شماری از اقلیت های دیگر به قتل رسیدند، برای همیشه به عنوان هشداری برای همه مردم در مورد خطرات نفرت، عدم تحمل، نژادپرستی و تعصب خواهد بود".

آلمان و سایر کشورها قبلاً نیز روز یادبود از هولوکاست را برگزار می کردند. به تاریخ ۲۷ جنوری سال ۲۰۰۶، اولین روز جهانی یادبود از هولوکاست، کوفی عنان، دبیرکل وقت سازمان ملل متحد گفت: «تراژیدی منحصر به فرد هولوکاست قابل جبران نیست. تا زمانی که حافظه انسان ماندگار است، خاطره آن باید با شرمساری و وحشت زدگی زنده بماند.»

چرا روز جهانی یادبود از هولوکاست به تاریخ ۲۷ جنوری است؟

به تاریخ ۲۷ جنوری سال ۱۹۴۵، نیروهای مسلح شوروی سابق، اردوگاه کار اجباری و کشتار نازی ها در "آشویتس-بیرکناو" را آزاد کردند. سربازان با چند بازمانده، اتاق های گاز، مردگان و خاکستر مقتولان مواجه شدند. تنها در آشویتس حدود ۱،۱ میلیون نفر به قتل رسیدند. حدود ۹۰ درصدشان یهودی بودند. آشویتس تنها یکی از مکان های متعدد بازداشت و کشتار جمعی توسط نازی ها در اروپا بود.

تا پایان جنگ جهانی دوم در سال ۱۹۴۵، بیش از شش میلیون یهودی، صدها هزار سینتی و روما، افراد دارای معلولیت، مخالفان سیاسی نازی ها، افرادی که به عنوان همجنس‌گرا، جنایتکار یا «مضر برای جامعه» تحت تعقیب قرار گرفتند، کارگران برده، زندانیان جنگ، شاهدان یهوه و تعداد بیشمار دیگری از مردم توسط نازی ها به قتل رسیدند.

کوفی عنان، دبیرکل اسبق سازمان ملل متحد تاکید کرد: «به خاطر سپردن ضمانتی برای آینده است. آنچه در اردوگاه های مرگ نازی ها اتفاق افتاد، با نفرت، تعصب و یهودستیزی آغاز شد. یادآوری این گذشته می تواند ما را آگاه نگه دارد تا همیشه به دنبال علائم هشدار دهنده باشیم.»

جلوگیری از نسل کشی های در آینده

۲۷ جنوری دستوری برای همه کشورهای عضو سازمان ملل است که مردان، زنان و کودکان تحت آزار و اذیت و قتل را به یاد آورند. قطعنامه این سازمان هر شکلی از انکار هولوکاست را محکوم می کند. این سازمان از توسعه برنامه های آموزشی برای یادآوری هولوکاست حمایت می کند و می خواهد به جلوگیری از نسل کشی های احتمالی در آینده کمک کند.

این قطعنامه با استناد به اعلامیه جهانی حقوق بشر، تمام اشکال "عدم تحمل مذهبی، تحریک، آزار و اذیت یا خشونت علیه افراد یا جوامع، بر اساس منشاء قومی یا اعتقادات مذهبی" را در هر نقطه از جهان محکوم می کند.

یوم هاشوا در اسرائیل

در اسرائیل روز یادبود به تاریخ ۲۷ جنوری نیست، بلکه "یوم هاشوا" است که معمولاً در ماه اپریل بزرگداشت می شود. در این روز آژیرهای خطر در سراسر کشور به مدت دو دقیقه به صدا در می آیند. بس ها، موترها و همه انسان ها می ایستند. مردم سکوت اختیار می کنند و قربانیان را به یاد می آورند.

اصطلاح بین المللی هولوکاست از یونانی گرفته شده و به معنای آن "کاملا سوخته" می باشد. در اسرائیل از شوا یا "فاجعه" صحبت می کنند. "روز یادآوری شوا و قهرمانی یهود" اولین بار در سال ۱۹۵۱ نامگذاری شد و در سال ۱۹۵۹ به طور دقیق تر توسط قانون تنظیم شد.

این روز در ماه براساس تقویم یهودی در ماه نیسان است. این بر اساس قیام در گتوی وارشاو در ماه اپریل سال ۱۹۴۳ بود. طبق سنت یهودی، روز یادبود از غروب روز قبلش شروع می شود. در مراسم یادبود، شش مشعل که نماد شش میلیون قربانی یهودی است، روشن می شود. مراسم و رویدادهای بعدی، صبح روز بعد در بنای یادبود "یاد وشم" در نزدیکی اورشلیم یا بیت المقدس دنبال می شوند.

در روز یوم هاشوا، راهپیمایی یادبودی نیز به طور سنتی در پولند بین اردوگاه اصلی آشویتس و اردوگاه کشتار آشویتس-بیرکناو، در حدود سه کیلومتر دورتر، جایی که اکثر مردم در آنجا به قتل رسیدند، برگزار می شود. هزاران جوان یهودی معمولاً در این "راهپیمایی زندگان" شرکت می کنند. در زمان همه گیری کرونا مراسم بزرگداشت به صورت مجازی برگزار شد.

روز یادبود هولوکاست در آلمان

پس از پایان جنگ جهانی دوم و پیروزی متفقین بر آلمان نازی، نیم قرن دیگر طول کشید تا در سال ۱۹۹۶ رومن هرتسوگ، رئیس جمهور وقت آلمان، ۲۷ جنوری را به عنوان روز یادبود قربانیان کشته شده توسط حزب ناسیونال سوسیالیسم اعلام کرد. از آن زمان، پرچم‌ها در این روز در ساختمان‌های عمومی آلمان به حالت نیمه افراشته در می آیند. بسیاری از مکاتب در صنفوف درسی شان مساله هولوکاست را مطرح می کنند.

از سال ۱۹۹۶ به این طرف، یادبود از قربانیان نازی ها در همان روز تعیین شده و یا نزدیک به این تاریخ در پارلمان آلمان نیز برگذار می شود. در حالی که در چند سال اول، بیشتر سیاستمداران آلمانی بودند که سخنرانی یادبود از این روز را ایراد می کردند، اما بعدها بسیاری از بازماندگان هولوکاست و سیاستمدارانی از کشورهای دیگر، تجارب خود را به اعضای بوندستاگ آلمان گزارش می کنند.

مثلا از اسرائیل، ایالات متحده امریکا، پولند، فرانسه، اسپانیا، هالند، جمهوری چک، مجارستان، روسیه یا بریتانیای کبیر به آلمان آمده و در پارلمان سخنرانی می کنند. آنها تجربیات تکان دهنده ای را به اشتراک گذاشته و هشدار می دهند: "دیگر هرگز نه! دیگر هرگز نه!" این همان جمله است که میکی لوی، رئیس پارلمان اسرائیل در سال ۲۰۲۲ در سالون عمومی فریاد کشید.

در سال ۲۰۱۱، زونی وایز، یکی از اعضای اقلیت سینتی و روما، برای اولین بار در  بوندستاگ یا پارلمان آلمان صحبت کرد. در سال ۲۰۱۷، برای اولین بار، دو نفر از بستگان قربانیان به اصطلاح "اتانازی"، یا قتل برنامه ریزی شده افراد مبتلا به بیماری های جدی یا معلولیت، در پارلمان آلمان صحبت کردند. برای اولین بار، تمرکز یادبود سال ۲۰۲۳ بر روی افرادی بود که به دلیل گرایش جنسی یا هویت جنسی شان تحت آزار و اذیت نازی ها قرار گرفته بودند.

در سال ۲۰۲۴ تمرکز صحبت ها در مورد "حافظه میان نسلی" است. اوا سپسی، که در کودکی به تاریخ ۲۷ جنوری سال ۱۹۴۵ از آشویتس آزاد شد، در مقابل بوندستاگ سخنرانی می کند. مارسل ریف، روزنامه‌نگار، که پدرش از هولوکاست جان سالم به در برد، برای نسل بعدی صحبت می‌کند.

نوت: این مقاله برای اولین بار به تاریخ ۲۷ جنوری سال ۲۰۲۳ به زبان آلمانی منتشر شد و در ماه جنوری سال ۲۰۲۴ به روز شده است.

nk, sh, ga (Andrea Grunau)